توزیع رانت ارزی میان واردکنندگان حبوبات؟

«جهان‌صنعت»- دبیر انجمن حبوبات ایران با انتقاد از تصمیم وزارت جهاد کشاورزی برای «واردات حبوبات با ۲۰‌درصد زیرقیمت مصوب ارزی»، این اقدام را فاقد مبنای کارشناسی دانست و نسبت به ایجاد رانت برای برخی شرکت‌های خاص هشدار داد و گفت: این تصمیم ناگهانی بدون مشورت با فعالان صنعت گرفته شده و می‌تواند تعادل بازار را برهم بزند.
سیدعبدی افتخاری، دبیر انجمن حبوبات ایران در نشستی خبری درباره افزایش قیمت حبوبات و نامه وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر واردات این محصولات با ۲۰‌درصد زیر قیمت بازار طی یک ماه توسط تجار، اظهار کرد: این تصمیم بدون مشورت با انجمن و فعالان بازار اتخاذ شده و فاقد مبنای کارشناسی است.
افتخاری با اشاره به افزایش قیمت جهانی حبوبات و تاثیر آن بر بازار داخلی گفت: افزایش قیمت در سال جاری علاوه بر تاثیر افزایش قیمت جهانی، به دلیل خروج حبوبات از تالار یک و خارج شدن از ارز نیمایی بوده است. ابتدا این محصولات از تالار یک خارج شدند و پس از تخصیص ارز نیمایی نیز حذف شدند. نگاه ما این است که اگر واردات به شکل صحیح انجام می‌شد، می‌توانست در تنظیم بازار تاثیر بگذارد. در حال حاضر، بین ۶۰ تا ۷۰‌درصد حبوبات مصرفی کشور تولید داخل است و حدود ۳۰‌درصد از طریق واردات تامین می‌شود اما همین میزان نیز تاثیر مهمی در تنظیم قیمت‌ها دارد.
ابهامات در پرداخت اعتبارات
به گزارش ایسنا، وی با اشاره به مشکلات پرداخت اعتبارات تجار در سال ۱۴۰۲ افزود: تجار نتوانستند اعتبارات خود را دریافت کنند و خریدهایشان با تاخیرهای طولانی مواجه شده است. بسیاری از بازرگانان سفارش‌های خود را انجام داده‌اند اما هنوز اعتبارات سال گذشته را نگرفته‌اند. برخی از کالاهایشان را وارد کرده و در بازار عرضه کرده‌اند اما هنوز پرداختی انجام نشده است. بسیاری از سفارش‌هایی که دو ماه پیش انجام شده، هنوز ارز تخصیص نیافته و برخی کالاها در گمرک مانده‌اند.
نامه جهاد کشاورزی
افتخاری در ادامه به نامه اخیر وزارت جهاد کشاورزی اشاره کرد و گفت: در این نامه اعلام شده کسانی که می‌توانند کالا را ۲۰‌درصد زیرقیمت بازار وارد کنند، ظرف سه روز اعلام آمادگی کنند. این تصمیم در حالی اتخاذ شده که مبنای کارشناسی ندارد و فرآیند واردات و تخصیص ارز را زیر سوال می‌برد.
وی افزود: ما در جلسات متعدد بررسی کردیم و مشخص شد که این تصمیم کارشناسی ‌شده نیست. مشخص نیست که چه افرادی می‌توانند محصول را ۲۰‌درصد زیرقیمت مصوب وارد کنند و اصلا چه کسانی از این تصمیم سود می‌برند. تخصیص ارز برای این واردات یک‌ماهه در نظر گرفته شده، در حالی که خرید، بارگیری و حمل کالا زمان‌بر است و حداقل به یک ماه زمان نیاز دارد. این مساله نشان می‌دهد که برخی افراد از قبل کالا وارد کرده‌اند و حالا می‌خواهند از این فضا استفاده کنند.
ایجاد رانت برای شرکت‌های خاص؟
دبیر انجمن حبوبات ایران در بخش دیگری از سخنانش گفت: در ابتدا دو شرکت خاص پیشنهاد واردات با ۲۰‌درصد تخفیف را ارائه کردند اما در نهایت اعلام شد که هر شرکتی می‌تواند در این طرح شرکت کند. تعداد متقاضیان به ۳۸ شرکت‌کننده رسید اما این مساله همچنان مبهم است که چه کسانی حاضرند با چنین تخفیفی کالا وارد کنند و آیا این روند باعث ایجاد رانت نمی‌شود؟
وی ادامه داد: این دو شرکت احتمالا به دنبال ایجاد سابقه واردات و دریافت سهمیه در آینده بوده‌اند. درواقع، آنها حاضر شده‌اند در ابتدا ضرر کنند تا بعدها از طریق دریافت سهمیه، سود بیشتری به دست آورند.
افتخاری با اشاره به نحوه انتشار این تصمیم گفت: در ۲۷بهمن‌ماه، وزارت جهاد کشاورزی این نامه را روی سایت خود منتشر کرد اما انجمن و تجار رسمی اطلاعی از آن نداشتند. تنها در ۲۸بهمن‌ماه، برخی همکاران از انتشار این نامه مطلع شدند. این در حالی است که معمولا برای چنین بخشنامه‌هایی حداقل یک هفته زمان اطلاع‌رسانی در نظر گرفته می‌شود.
وی افزود: ما بارها هشدار داده‌ایم که کمبود کالا باعث افزایش قیمت خواهد شد اما جلسات مؤثری در این خصوص برگزار نشده است. در برخی جلسات غیرمرتبط، مانند جلسه قیمت‌گذاری، این موضوع را مطرح کردیم اما توجه کافی به آن نشد.
افتخاری گفت: قرار بود سهمیه‌ای۶۰۰۰ تنی برای واردات لوبیا چیتی و لوبیا قرمز در نظر گرفته شود تا تعادل در بازار برقرار شود اما وزارت جهاد کشاورزی ناگهان نامه‌ای صادر کرد که به جای حل مشکل، مسیر را برای برخی شرکت‌های خاص باز می‌کند.
نتایج احتمالی و درخواست از دولت
دبیر انجمن حبوبات ایران تاکید کرد: این روند باعث می‌شود شرکت‌هایی که سابقه واردات نداشته‌اند، در آینده سهمیه دریافت کنند و کنترل بازار در دست گروه‌های خاص قرار گیرد. ما نگران ایجاد یک فضای رانتی جدید هستیم که به جای تنظیم بازار، باعث انحصار بیشتر شود. انتظار داریم دولت و وزارت جهاد کشاورزی در تصمیم‌گیری‌های خود از نظرات کارشناسان و فعالان بازار استفاده کنند تا شاهد التهاب بیشتر در بازار حبوبات نباشیم.
مصرف 800‌هزار تن حبوبات
با افزایش تقاضا در نیمه‌دوم سال و کاهش تولید داخلی به دلیل سرمازدگی، بازار حبوبات با چالش‌هایی در تامین و قیمت‌گذاری مواجه شده است. در این میان، انجمن حبوبات کشور خواستار تعیین سریع‌تر سهمیه واردات بهاره شده و بر لزوم برنامه‌ریزی دقیق برای تنظیم بازار تاکید دارد.
ارشاد طالبی، بازرس انجمن حبوبات کشور نیز در این نشست خبری اظهار کرد: بنابر آمار مرکز آمار کشور سالانه ۷۰۰ تا ۸۰۰‌هزارتن حبوبات در کشور مصرف می‌شود که ۱۸۰تا۲۰۰‌هزارتن در جهت تامین کسری و تنظیم بازار وارد می‌شود.
به گفته وی، اگر وزارت جهاد کشاورزی دغدغه کالای بازار دارد، قرار بود ۶۰۰۰ تن لوبیا تخصیص داده شود و به یکباره بحث دو شرکت پیش آمد و از ۶۰۰۰ تن به ۱۵‌هزار تن افزایش یافت. در حالی که اگر کالاهای موجود در گمرکات ترخیص و سهمیه بهار اعلام شود، مشکل مرتفع می‌شود.
طالبی با بیان اینکه اوج مصرف حبوبات در نیمه دوم سال است، بیان کرد: طبق تجربه سنوات قبل، فصل مصرف حبوبات از مهرماه آغاز و حداکثر اوج مصرف تا پایان سال است، ضمن آنکه در ماه رمضان مصرف افزایش می‌یابد.
بازرس انجمن حبوبات کشور با بیان اینکه ۷۰‌درصد حبوبات تولید داخل است، افزود: عمده واردات حبوبات، عدس است که کمترین تورم نسبت به دیگر اقلام دارد و طی سنوات گذشته واردات حبوبات برای تامین کسری انجام می‌شد که امسال هم به دلیل سرمازدگی استان فارس ۵۰‌درصد تولید از بین رفت.
طالبی ادامه داد: براساس اعلام مرکز آمار تورم حبوبات ۲۲‌درصد بود، در حالی که تورم کشور بالای ۴۲‌درصد بود، در حال حاضر تجار امکان عرضه عدس و نخود را دارند اما امکان عرضه لوبیا را ندارند که مقصر این کمبود وزارت جهاد کشاورزی است، حال اگر بازرگانی دولتی ذخایری دارد، برای تنظیم بازار باید اقدام به عرضه کنند.
راهکار تنظیم بازار حبوبات
ناصر مرادی، عضو هیات مدیره انجمن حبوبات کشور گفت: اگر قیمت بازار برای کشاورز صرفه اقتصادی نداشته باشد، دیگر تمایلی به تولید این محصولات نخواهد داشت، به طوری که در سال آینده سطح زیرکشت کاهش می‌یابد. از این رو برای حفظ و افزایش تولید داخلی، قیمت‌ها باید متناسب با نرخ تورم افزایش یابد تا کشاورزان انگیزه لازم برای کشت بیشتر را داشته باشند.
وی با اشاره به وضعیت قیمت عدس در مقایسه با سایر حبوبات گفت: عدس در سال‌های اخیر کمترین تورم را در بین حبوبات داشته که دلیل آن تامین این محصول از طریق واردات و تثبیت قیمت آن براساس نرخ ارز بوده است.
مرادی ادامه داد: برخی سال‌ها، واردات لوبیا به میزان لازم انجام شده و قیمت این محصول متعادل بوده است اما امسال، به دلیل سرمازدگی و آفت‌زدگی گسترده در مزارع استان فارس که یکی از مراکز اصلی تولید لوبیای چیتی است بیش از ۵۰‌درصد محصول از بین رفته و باعث کاهش عرضه شده است. از این رو انجمن حبوبات دو تا سه ماه پیش هشدار داده بود که احتمال کمبود لوبیا وجود دارد و پیشنهاد داده بود که برای جلوگیری از افزایش قیمت واردات در زمان مناسب انجام شود اما با تاخیر در ورود کالای خارجی، بازار دچار کمبود شد و قیمت‌ها افزایش یافت.
عضو هیات‌مدیره انجمن حبوبات با تاکید بر برنامه‌ریزی دقیق در حوزه تولید و عرضه حبوبات گفت: با توجه به الگوی مصرف سالانه، باید برای تنظیم بازار در زمان‌های پیک مصرف، اقدامات لازم را از قبل انجام داد تا کمبود و نوسان قیمتی در بازار ایجاد نشود.
این مقام مسوول با اشاره به راهکار تنظیم بازار تصریح کرد: مدیریت بازار زمانی اتفاق می‌افتد که صنف و انجمن در تصمیم‌گیری‌ها به کارگرفته شود و در خصوص تنظیم بازار تمهیداتی اتخاذ شود اما متاسفانه وزارت جهاد کشاورزی به دنبال آن است که تنها بحران دو شرکت را رفع کند.
براین اساس انجمن حبوبات کشور طی نامه‌ای به وزارت جهاد کشاورزی خواستار تسریع سهمیه فصل بهار شده است.
در این نامه خطاب به وزیر جهاد کشاورزی آمده است: «با توجه به اینکه واردات کالا خارج از سهمیه مصوب با قیمت ۲۰‌درصد پایین‌تر از قیمت تعیین شده، برمبنای مواد ۲۴ و ۳۰ قانون بهبود محیط کسب‌وکار اقدام غیرقانونی به‌شمار می‌آید و این امر موجب حمایت از شرکت‌های خاص و ایجاد رانت و شبکه‌های اقتصادی ناسالم می‌شود، انجمن حبوبات ایران ضمن غیرکارشناسی دانستن نامه مذکور، مخالفت جدی خود را با این تصمیم اعلام می‌دارد.
نظر به محدودیت‌های زمانی یک‌ماهه اعلام شده، تنها شرکت‌های خاصی که خارج از قاعده کالاهای خود را وارد کشور کرده‌اند، امکان ترخیص کالاهای خود را خواهند داشت که این خود نشانه‌ای از حمایت ویژه از آنهاست و برای اعضای انجمن، واردات کالاهای باکیفیت در این بازه زمانی امری غیرممکن است. بدین وسیله از حضرتعالی درخواست می‌شود دستور فرمایید تا
هر چه سریع‌تر فصل بهار برای واردات کالای حبوبات اعلام تا امکان واردات کالاهای باکیفیت در زمان مناسب فراهم شود و انجمن حبوبات ایران بتواند در راستای تنظیم بازار و تامین مایحتاج جامعه اقدام کند. علاوه براین انجمن حبوبات ایران آمادگی خود را برای تامین ۱۵‌هزار تن کالای حبوبات مورد نیاز وزارت جهاد کشاورزی برای تامین حبوبات ضروری کشور را در سال نو و ماه مبارک رمضان اعلام می‌دارد.»