توزیع نادرست زیرساخت‌ها و فعالیت غیرهوشمندانه

احسان نیازمند- حمل‌و‌نقل هوایی در روابط کشورهای مختلف جهان، تبادل فرهنگ، نمایش قدرت‌های اقتصادی و نظامی و تسریع امور حیاتی یک کشور نقش حساسی برعهده دارد. در این بین فرودگاه‌ها بخش حیاتی و مهمی از سیستم حمل‌و‌نقل هوایی را تشکیل می‌دهند. در واقع زیربنایی‌ترین بخش از صنعت حمل‌ونقل هوایی هر کشور را فرودگاه‌ها تشکیل می‌دهند. با در نظر داشتن این موضوع، شناخت مشکلات این بخش از صنعت حمل‌و‌نقل هوایی در سرعت بخشیدن به فعالیت‌های مربوط به جا‌به‌جایی مسافران، توسعه شبکه پرواز، توسعه فیزیکی فرودگاه، کاهش سوانح هوایی و برخی موضوعات دیگر تاثیر‌گذار است. از طرفی افزایش روزافزون تعداد مسافران و مسافرت‌های هوایی و همچنین تحول سریع صنعت حمل‌و‌نقل هوایی مسائلی را در رابطه با فرودگاه‌ها و ناوگان حمل‌و‌نقل هوایی به وجود آورده است؛ مسائلی که حل آنها مستلزم به‌کارگیری دانش و فنون فرودگاهی و هوانوردی است.
موانع و مشکلات پیش‌روی توسعه هوانوردی
همگام با توسعه روز‌افزون صنعت هوانوردی در جهان‌، هوانوردی عمومی نیز از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است‌. در کشورهای پیشرو صنعت هوانوردی مانند آمریکا، حجم پرواز و تعداد وسایل پرنده مورد استفاده در بخش هوانوردی عمومی بسیار بیشتر از بخش تجاری و نظامی است. این نسبت در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و همچنین در حال توسعه دیده می‌شود.
صنعت هوانوردی عمومی شامل تولید‌کنندگان‌، تامین‌کنندگان‌، شرکت‌های پشتیبانی، تجهیزات فرودگاهی و همچنین تعمیرات نگهداری است‌ و در سال ۲۰۱۲ میلادی سهم درآمد‌زایی این حوزه بالغ بر ۳۷۰ میلیارد دلار بوده است‌. در کشورهای پیشرفته به ازای یک هواپیمای تجاری، ۲۰ هواپیما در هوانوردی عمومی وجود دارد که متاسفانه این نسبت در کشورهایی همچون ایران ۷/۰ است‌.
از جمله موانع و مشکلات پیش‌روی توسعه هوانوردی عمومی می‌توان به محدودیت برخی زیرساخت‌ها و منابع اشاره کرد. بلااستفاده بودن و تجهیزات نامناسب فرودگاهی موجود کشور که در خدمت پروازهای تجاری برنامه‌ریزی‌شده نیستند و می‌توان در هوانوردی عمومی از آن بهره‌گیری کرد، یکی از محدودیت‌های اصلی توسعه هوانوردی عمومی در ایران به شمار می‌رود. همچنین عدم رعایت اصول تعمیرات و نگهداری مربوط به هواپیماهای حال حاضر رده هوانوردی عمومی در ایران باعث شده است تا کارایی هواپیماها در بهره‌گیری مناسب از آن با مشکل مواجه شود. فقدان بستر‌های آموزشی و مهارتی برای آموزش خلبانان و کادر پروازی و همچنین حوزه تعمیرات و نگهداری از محدودیت‌های مرتبط با منابع انسانی در کشور به شمار می‌رود.
آمار هواپیماهای فعال کشور
به تازگی رییس سازمان هواپیمایی کشوری در اظهارنظری در خصوص تعداد هواپیماهای فعال کشور گفت: پیش از نوروز، تعداد قابل توجهی از هواپیماهایی که زمین‌گیر شده‌ بودند از شرکت‌های مختلف به ناوگان هوایی برگشتند و اکنون ناوگان هوایی به ۱۷۸ فروند عملیاتی رسیده است.
محمد محمدی‌بخش درباره ناوگان هوایی فعال نوروزی توضیح داد: تعداد قابل توجهی از ناوگان هوایی مسوولیت حمل‌ونقل هوایی نوروز را برعهده داشتند. پیش از نوروز، تعداد زیادی از هواپیماهایی که زمین‌گیر شده‌ بودند از شرکت‌های مختلف به ناوگان هوایی برگشتند و تعداد قابل توجهی از هواپیماها عملیاتی شده و به ۱۷۸ فروند عملیاتی رسید که در بازه نوروزی هم تعداد زیادی از آنها عملیات پروازی را برعهده داشتند.
معاون وزیر راه‌و‌شهرسازی درباره روند به چرخه پروازی برگشتن هواپیماها توضیح داد: پیش از تعطیلات نوروزی، دوره‌های چک سنگین هواپیماست و بخش فنی ایرلاین‌ها تلاش کردند هواپیماها را به نوروزی برسانند و این اتفاق هم افتاد.
در همین خصوص شهریار افندی‌زاده معاون وزیر راه‌و‌شهرسازی نیز تعداد کل هواپیماهای کشور را ۱۳۰ فروند اعلام کرده و گفته بود: در ابتدای دولت سیزدهم ۷۵ فروند هواپیمای فعال در کشور وجود داشت که هم‌اکنون تعداد هواپیماهای فعال به ۱۳۰ فروند رسیده است.
مشکل اصلی، هوشمندانه و درست کار کردن است
در همین خصوص محمدسعید شرفی کارشناس هوانوردی در خصوص هواپیماهای زمین‌گیری که به گفته مسوولان دوباره عملیاتی شده‌اند، به «جهان‌صنعت» گفت: معلوم نیست چه موقعی این هواپیماها دوباره زمین‌گیر خواهند شد. یا اینکه چه موقعی باید شاهد زمین‌گیری دیگر هواپیماهای ناوگان هوایی کشور باشیم.
او افزود: ظرفیت ایجادشده برای جابه‌جایی مسافر در فرودگاه‌های کشور چیزی حدود ۸۰ میلیون مسافر است. میزان جابه‌جایی سالانه به ۴۰ میلیون هم نمی‌رسد. سوال این است که چرا باید با فعالیت دوباره ۴۰ فروند هواپیما، اقدام به توسعه ظرفیت کنیم؟ این موضوع می‌تواند تنها یک دلیل داشته باشد؛ آن هم این است که این توسعه به خاطر مسائل سیاسی و خوشامد نمایندگان مجلس در جاهایی ادامه یافته و می‌یابد.
شرفی همچنین گفت: وزیر راه‌و‌شهرسازی از کار کردن مضاعف و شبانه‌روزی صحبت کرده است. مگر مشکل این حوزه کار کردن است؟ مشکل اصلی هوشمندانه و درست کار کردن است. وگرنه چنانچه مدیر فرودگاه به صورت ۲۴ ساعته در فرودگاه بخوابد نیز اتفاق خاصی نمی‌افتد. وقتی که بنا نیست درست کار کنید، اتفاق خاصی نمی‌افتد. اتفاقا بهتر است آقای وزیر از درست کار کردن صحبت کند؛ کارکردنی مبنی بر دانش روز.
این کارشناس هوانوردی ادامه داد: در فرودگاه‌های بزرگ دنیا فرآیند وجود دارد. سیستم‌ها در چنین فرودگاه‌هایی درست کار می‌کنند. در فرودگاه‌های کشور ما فرآیندها به درستی کار نمی‌کنند.
پدیده دروغ‌پردازی در صنعت هوانوردی
شرفی در ادامه بیان کرد: رضایتمندی مشتری با توسعه تفاوت دارد. توسعه محل پارک هواپیما و باند پرواز تاثیری بر رضایتمندی مشتری نمی‌گذارد. وقتی خدماتی که به مسافران ارائه می‌شود از کیفیت مطلوبی برخوردار نباشد، رضایتمندی حاصل نمی‌شود.
او افزود: مسوولان فکر می‌کنند که اگر فردی ۲۴ ساعته کار کند و نشان بدهد که در حال تلاش کردن است، موفقیت حاصل می‌شود. اینها همه پروپاگاندا بوده و فایده‌ای ندارد. چرا که در چنین حالتی اتفاق مثبتی نمی‌افتد. آقای وزیر از زمان روی کار آمدن دستورات فراوانی صادر کرده است. کدام یک از این دستورها منتج به نتیجه شده‌اند؟ آیا با کار کردن شبانه‌روزی مدیران فرودگاه‌ها طبق دستور وزیر نتیجه‌ای حاصل می‌شود؟ آیا اصلا مدیران فرودگاه‌ها پس از طرح این موضوع به صورت ۲۴ ساعته کار کردند؟
این کارشناس هوانوردی گفت: در حال حاضر با یک پدیده روبه‌رو هستیم؛ پدیده‌ای به نام دروغ‌پردازی در صنعت هوانوردی. کافی است مصاحبه‌های مسوولان صنعت هوانوردی را نگاه کنید. ۹۰ درصد خلاف واقع هستند. لزوم معالجه این پدیده محسوس است.
ظرفیت فعلیِ بلااستفاده و توسعه غیرمتناسب فرودگاه‌های کشور
شرفی گفت: زیرساخت‌های موجود برای حمل‌و‌نقل هوایی در کشور کافی است. توزیع درست زیرساخت‌ها مهم است. تنها در دو یا سه فرودگاه کشور مشکل زیرساخت وجود دارد. در بقیه فرودگاه‌ها این مشکل وجود ندارد. مشکل اصلی بهره‌برداری درست از این زیرساخت‌هاست.
این کارشناس هوانوردی افزود: فرودگاه‌های مهرآباد تهران، اهواز و اصفهان را می‌توان از جمله فرودگاه‌های دارای مشکل زیرساختی نام برد. بقیه فرودگاه‌های کشور مشکلی از لحاظ زیرساختی ندارند. اگر به فرودگاه‌هایی مثل بوشهر، بندرعباس، تبریز، ارومیه، اردبیل و آبادان نگاه کنیم، با ظرفیت‌های خالی فراوانی روبه‌رو می‌شویم. در نتیجه مشکل، زیرساخت‌ها نیستند. مشکل اصلی مدیریت زیرساخت‌ها است. مشکل استفاده از دانش تخصصی است.
او ادامه داد: مدیرعامل محترم شرکت فرودگاه‌ها بارها به افزایش هواپیما به ناوگان اشاره کرده و مرتب از ضرورت توسعه در زیرساخت‌های فرودگاهی صحبت می‌کنند. بد نیست اشاره‌ای بکنند به ظرفیت فعلی بلااستفاده در فرودگاه‌های کشور و توسعه غیرمتناسب فرودگاه‌هایی که ده‌ها سال آتی بنا نیست پذیرای هیچ پروازی باشند .
شرفی گفت: بهتر است مدیریت ارشد شرکت فرودگاه‌های کشور به جای شمردن هواپیماهای زمین‌گیری که موقتا وارد مدار پروازی می‌شوند، اقداماتی را در دستور کار قرار دهند؛ اقداماتی مانند توجه به توسعه سامانه‌های ناوبری، پوشش مناسب راداری، حرکت همگام با برنامه‌های جهانی ناوبری که سال‌هاست معطل مانده، منع توسعه غیرضرور و سیاسی فرودگاه‌های کم‌بازده، توسعه فرودگاه‌های پرترافیک، انتشار شفاف اطلاعات از ظرفیت معطل‌مانده فرودگاه‌ها و پروژه‌های در حال پیگیری، پرهیز از پروپاگاندا در حوزه‌های غیرمرتبط با حوزه وظایف محوله و در صورت صلاحدید انتشار گزارش عملکرد زمان تصدی ایشان تاکنون.
این کارشناس هوانوردی همچنین گفت: سخنگوی جدید‌الانتصاب سازمان هواپیمایی کشوری گویی توجیه نشده‌اند که نیازی نیست یک سخنگو هر روز یک خبر منتشر کند. سخنگوی سازمان‌های هواپیمایی کشوری در ممالک صاحب سبک هم اینقدر حرف نمی‌زند که این عزیز تازه‌وارد، اظهار فضل می‌کند. ایشان اخیرا فرموده‌اند که توان ساخت هزار قطعه هواپیما و هلی‌کوپتر در کشور وجود دارد. یک نفر به این عزیز بفرماید که اگر این توان بالفعل شده و سازمان متبوع هم تاییدیه طراحی و ساخت صادر کرده است، بسم‌الله! تاییدیه‌ها را در سایت سازمان منتشر بفرمایید وگرنه با این اخبار دوپهلو آبروی خود و صنعت را بیش از این به حراج نگذارید .
هوشمندانه کار کنیم یا سخت تلاش کنیم؟! مساله این است
شرفی گفت: در خبرها خواندم که وزیر جوان راه‌و‌شهرسازی، مدیران فرودگاهی را به استراحت کمتر و تلاش بیشتر توصیه کرده‌اند تا مردم توسعه فرودگاهی و کیفیت خدمات را لمس کنند. از گفتمان ایشان چند نکته قابل تامل است؛ اولا گویا عزیزان مرتبط با وزیر محترم تلاش‌های شبانه‌روزی مدیران فرودگاهی را به گونه‌ای منعکس کرده‌اند که ایشان خواستار تلاش مضاعف و استراحت کمتر این عزیزان است. جا دارد که مدیریت کلان شرکت فرودگاه‌ها تلاش مضاعفی در جهت تنویر افکار و تغییر تصویر ذهنی ایشان به عمل آورند. ثانیا در زمینه توسعه هر چه تا به حال انجام شده است قطعا ناکافی بوده و در زمینه کیفیت خدمات ناکارآمد بوده‌ایم. شاهد مدعا هم عدم رضایت مسافران، شرکت‌های هواپیمایی داخلی و خارجی از وضعیت زیرساخت‌ها و حتی دولتمردان کشور است.
بنابراین با پروپاگاندای رسانه‌ای و استراحت کمتر بهبودی در لمس توسعه و کیفیت خدمات محقق نخواهد شد.
او افزود: نکته سوم و مهم‌تر رویکرد جناب وزیر به مدیریت فرودگاهی است، کار بیشتر و استراحت کمتر. گویا فرودگاه‌ها، کارگاه‌ها و مزارعی در قرون وسطی هستند. در حالی که موضوع اداره هوشمندانه فرودگاه‌ها و استفاده از فناوری‌های نوین موضوع جدیدی نیست. ظاهرا تا به حال برای جناب وزیر جوان معرفی نشده است. آقای وزیر اگر بنا به کار بیشتر و استراحت کمتر باشد پس باید مدیر فرودگاه استانبول زندگی را تعطیل کرده و به حضور شبانه‌روزی در دفتر کار و ترمینال فرودگاه روی آورد. یا اینکه مدیر فرودگاه دوبی کلا دست از خواب شبانه برداشته و با ظاهری فرتوت و روانی پریشان به مدیریت این ابرفرودگاه بپردازد. بد نیست برای پاسخ به مساله هوشمندانه کار کردن یا سخت کار کردن، به کتب مدیریتی نگاهی بکنیم.