توصیه‌ای به رییس اتاق بازرگانی ایران

دکتر سید‌جلال ابراهیمی*- در یک مقایسه در حوزه صادرات و تجارت برون‌مرزی و علت عدم توسعه مبادلات تجاری ترکیه و ایران و در کشور‌های آسیای‌میانه، افغانستان، پاکستان، کشورهای حوزه خلیج‌فارس و به‌طور کلی کشور‌های هم‌مرز با در نظر گرفتن فشار‌های تحریم با استفاده از توان‌های بومی، منطقه‌ای و تولیدات ویژه و استراتژیک ایران و همچنین برخی محصولات کشاورزی، دارویی‌ و همچنین فرآورده‌های معدنی استحصال‌شده همچون شمش سرب، شمش آلومینیوم، ورق‌ها و پلیت و راد مسی و آلومینیومی و محصولات پتروشیمی و تولیدات صنایع جنبی نفت می‌توان با استفاده از موارد زیر و رفع موانع توان‌های صادراتی را در حد قابل‌توجهی افزایش داد:
ایران و ترکیه هر دو از لحاظ جمعیت همسان هستند و تعداد جوان‌های هر دو کشور تقریبا متساوی و جمعیت هر دو کشور به شدت رو به پیری است.
در مجموع توان مصرفی جمعیت هر دو کشور حدود۱۹۰میلیون نفر است و ما می‌توانیم از مزیت‌های هم‌مرز بودن با همدیگر و ارتباطات همسایگی با نیازسنجی دقیق از نیازهای بازار ترکیه و کالاهای مصرفی آنها و با شناسایی تجار صادراتی ترکیه از توان‌های آنها برای ایجاد زمینه‌های صادراتی برای کشورهای اروپا‌یی و … استفاده کنیم چون تجار ترکیه به دنبال ایجاد ارزش‌افزوده برای اقلام وارداتی برای صادرات مجدد آنها با استفاده از طرح و لوگو و بسته‌بندی جدید منطبق با سلیقه بازار مشترک اروپا و شمال آفریقا هستند.
ترکیه در بسیاری از کشورهای جهان سفارتخانه دارد که در همه آنها رایزن اقتصادی و مشاور ‌اقتصادی‌ ‌دارد ولی متاسفانه تعداد سفارتخانه ایران به نسبت ترکیه در حد یک‌سوم است و فقط در ۷ یا ۸ کشور رایزن اقتصادی داریم. گفته می‌شود که قرار است به‌زودی در ۸ کشور دیگر نیز رایزن و مشاور اقتصادی اعزام کنیم.
نبود مشاوران اقتصادی و رایزن‌ها یکی از عوامل موثر در کسری مبادلات تجاری و صادرات است. این درحالی است که در سازمان تجارت ایران(اداره کل نمایندگان اقتصادی) زبده‌ترین و با‌تجربه‌ترین مشاوران اقتصادی را داریم. تجار که هم از لحاظ دیپلماسی و هم اقتصاد سیاسی آگاهی‌های روز را دارند. به عنوان مثال در زمان سفارت آقای بیگدلی و رایزنی اقتصادی آقای حمید زادبوم ما سطح مبادلات تجاری‌‌مان با ترکیه به ۱۵میلیارد دلار رسید. این بدان معنی است که هر وقت رایزن‌های آگاه به اقتصاد و مطلع از حوزه ماموریت خود را انتخاب کردیم و سفیران‌مان را از آگاهان اقتصاد سیاسی که هم از لحاظ دیپلماسی قوی بودند و هم دکترین تجاری و اقتصادی را می‌دانستند، گزینش کردیم، در کشور مخاطب آمار اقتصادی‌مان را فزونی دادیم. گفته می‌شود تنها راه برون‌رفت از بحران اقتصادی صادرات است چون عامل ازدیاد تولید و اشتغال و ایجاد زمینه برای صادرات مازاد بر مصرف داخلی را فراهم می‌کند و در این برهه نیاز به تعامل بیشتر اتاق‌های بازرگانی ایران و سازمان تجارت در امر کمک مالی به انتخاب مستشاران اقتصادی بیش از پیش مشهود است. گفته می‌شود میانگین هزینه ماهانه یک رایزن اقتصادی مستقر در سفارتخانه بین۱۵الی۲۰هزار دلار در ماه است، ولی نتایج حاصل از حضور یک مستشار بازرگانی در نیازسنجی و شناخت بازار و راهنمایی تجار و صنعتگران قابل توجه است.
ایجاد انبار و دپو‌های صادراتی در کشور‌های مخاطب برای کالاهایی مثل شمش آلومینیوم، شمش سرب، کربنبلک و محصولات جنبی میعانات نفتی بسیار ضروری است تا بتوانیم بدون واسطه بازرگانان صادراتی، حوزه اروپا را برای عرضه سریع در اختیار بگیریم و برای بهبود روش‌ها باید در این حوزه از صدور بخشنامه‌های خلق‌الساعه و ارجاع به بخشنامه‌ها و عطف ‌به ‌ماسبق، خودداری کنیم تا تجار خارجی سریعا به قیمت و شرایط فروش دسترسی داشته باشند.
در این مورد روی سخنم با ریاست محترم اتاق بازرگانی ایران است که عمری را در تجارت سنتی و صنعتی و تجارت داخلی و خارجی گذرانده است:
۱-‌ موسسات تحقیقات بازار را با همکاری سازمان‌های صمت استان‌ها ایجاد و تقویت کند.
بازارشناسی، بازارسنجی را در بود‌ها و کمبود‌های کشور هم‌مرز یعنی با ۱۵کشور همسایه جدی بگیریم و مستشاران اقتصادی را در این حوزه تقویت کنیم. متاسفانه برخی از اتاق‌های مشترک بازرگانی برای کشور‌های هم‌مرز در حد نیاز نیز شناختی به داشته‌ها و کمبودها و بودجه‌های کشور مخاطب ندارند و اغلب انتخابات اتاق‌های بازرگانی مشترک در گذشته مهندسی شده بود. آقای حسن‌زاده: حال که تحولی در سیاست کلان پارلمان بخش خصوصی در حوزه تحقیق و پژوهش و سازماندهی اداری و تجارت خارجی در حال وقوع است، توجه شود که مبادلات تجاری ما با ترکیه در ۲۰۲۳، پنج‌ونیم‌میلیارد دلار بود که اگر صادرات نفتی را از این رقم کم کنیم رقم مبادلات ما در حد ۲میلیارد دلار خواهد بود که بسیار مایه سرافکندگی و شرمساری است، چون ما توان‌های زیادی در حوزه تامین مواد پتروشیمی، مواد معدنی، محصولات کشاورزی، تولیدات جنبی صنایع نفتی، سرب، روی، شمش، مس و… داریم. جناب آقای حسن‌زاده، ما در نمایشگاه‌هایی که در ترکیه تشکیل می‌دهیم ضعیف هستیم. تبلیغات محیطی و نمایشگاهی و شهری و رسانه‌ای نداریم، حتی دریغ از یک بیلبورد که با مخاطب ارتباط برقرار کند.
* آقای حسن‌زاده، ما در ۲۰۲۳ در حوزه صادرات با ترکیه نه‌تنها رشد نداشتیم، بلکه با کسری در مبادلات تجاری مواجه بودیم.
*رییس خانه اقتصاد و تجارت کشورهای هم‌مرز