تیشه به ریشه تولید

سارا اصغری- صنعت نساجی در کشور یک بازار ۱۵‌میلیارد دلاری را به خود اختصاص داده است که آنچه در این صنعت سبب ارزش‌افزوده بیشتر می‌شود، تولید در زنجیره پایین‌دست آن یا همان تولید پارچه است. باتوجه به این موضوع که مواداولیه صنعت نساجی وارداتی است، باید براساس اولویت به واردات مواداولیه و پیشگیری از واردات محصول نهایی، اقدام به تعریف تعرفه‌های مناسب در این راستا کرد تا صنعت نساجی از هرگونه گزندی در امان بماند، این در حالی است که براساس گفته دبیر انجمن نساجی ایران، تعرفه‌هایی که برای سال۱۴۰۴ در نظر گرفته شده است، محل اعتراض دارد. درخواست فعالان صنعت نساجی این است که در تعرفه‌ها بازنگری شود، در قوانین جدید تعرفه‌ای، تعرفه اقلام و کالاهایی که به‌نوعی دولتی هستند به شکل دیگری تعیین شده اما این نکته در مورد بخش‌خصوصی صدق نمی‌کند.
درباره اهمیت صنعت نساجی و زنجیره تولید در این صنعت، سیدشجاع‌الدین امامی‌رئوف، دبیر انجمن صنایع نساجی ایران در گفت‌وگوی اختصاصی با «جهان‌صنعت» عنوان کرد: صنعت نساجی در دنیا به‌دلیل ویژگی‌های خاص این صنعت حائز اهمیت است. سرانه ایجاد یک شغل در صنعت نساجی نسبت‌به سایر صنایع بزرگ مثل خودروسازی و پتروشیمی پایین است، به عبارتی در صنعت نساجی به ازای هر یک چرخ خیاطی یک شغل و به غیراز آن به‌صورت غیرمستقیم چندین شغل ایجاد می‌شود.
۱۵‌میلیارد دلار ارزش بازار منسوجات و پوشاک
امامی‌رئوف در ادامه با اشاره به اهمیت صنعت نساجی در دنیا بیان کرد:‌ منسوجات و پوشاک، غذا و دارو جزو اقلام ضروری جوامع به‌شمار می‌روند و در سبد معیشتی خانوار قرار دارد و بازار بزرگی را به خود اختصاص داده‌اند. ۱۵‌میلیارد دلار ارزش بازار مصرفی منسوجات و پوشاک کشور است که پوشاک شامل همه انواع آن از مردانه، زنانه و بچگانه، البسه کار، فرم، راحتی و ورزشی می‌شود. بخش منسوجات خانگی نیز شامل موکت، ملحفه پتو، فرش، رومبلی، کالای خواب و مجموعه‌ای از پارچه‌هایی می‌شود که در منازل مصرف می‌شوند.
وی با اشاره به این موضوع که در صنعت نساجی با یک زنجیره ارزش طولانی مواجه هستیم، گفت: برای تولید پوشاک و کالای منسوجات نیاز به پارچه داریم که برای تولید پارچه نیز باید الیاف را تبدیل به نخ و نخ را تبدیل به پارچه کنیم. پارچه نیز پس از تولید باید رنگ، چاپ، تکمیل و دوخته شود که این مراحل یک فرآیند طولانی را شامل می‌شود که تمام این صنایع به‌نوبه خود اشتغال‌‌آفرین هستند، به‌علاوه اینکه تمام این صنایع ارزش‌افزوده قابل ملاحظه‌ای را ایجاد ‌می‌کند. برای نمونه یک‌کیلو پنبه ۲دلار قیمت دارد اما زمانی که این پنبه تبدیل به پوشاک می‌شود تا ۱۰۰ دلار نیز قیمت می‌یابد.
تمام مواداولیه صنعت نساجی در داخل تولید نمی‌شود
این فعال حوزه صنعت نساجی با اشاره به سرمایه‌گذاری این صنعت در ایران خاطرنشان کرد:‌ در کشور ما طی دهه‌های گذشته در زمینه صنعت نساجی سرمایه‌گذاری‌های بالایی صورت گرفته است و با توجه ظرفیت منابع نفت و گاز و پتروشیمی در کشور می‌توانیم در این صنعت دارای مزیت تولید باشیم؛ البته در داخل تمام مواداولیه صنعت نساجی قابل تولید نیست؛ برای نمونه هم‌اکنون حداکثر در حدود ۶۰‌هزار تن پنبه در کشور تولید می‌شود و در مقابل۱۲۰‌هزار تن نیز واردات پنبه باید صورت بگیرد؛ یا در زمینه الیاف اکریلیک به ۱۲۰‌هزار تن در داخل نیاز داریم که ۸‌هزار تن آن تولید داخل است و مابقی آن باید وارد شود، یا در زمینه الیاف ویسکوز تولید داخلی نداریم و تماما باید واردات داشته باشیم.
امامی‌رئوف در ادامه افزود: در زمینه گرانول پلی‌اتیلن ترفتالات که ماده‌اولیه تولید پلی‌استر به‌شمار می‌رود، تنها واحد پتروشیمی که تولید دارد، پتروشیمی تندگویان است که محصول آنها تبدیل به الیاف و نخ می‌شود اما مساله آن است که تولید پتروشیمی تندگویان کمتر از نیاز داخل تولید دارد. میانگین تولید سالیانه این واحد پتروشیمی ۳۵۰‌هزار تن است، در حالی که نیاز کشور به این محصول بین ۶۰۰ تا ۷۰۰‌هزار تن است که در این راستا باید واردات قابل‌توجهی داشته باشیم.
واردات یک‌میلیارد دلاری پارچه
امامی رئوف در ادامه تاکید کرد: میانگین واردات مواداولیه خام پایه و واسطه‌ای صنعت نساجی در سال‌های اخیر حدود ۲‌میلیارد دلار بوده که این اقلام وارداتی هم شامل گرانول‌ها و الیاف پنبه و نخ است، هم شامل پارچه و سایر محصولاتی که در حلقه‌های انتهایی زنجیره ارزش قرار دارند؛ برای نمونه پارچه‌ها از اقلامی هستند که در انتهای زنجیره تولید قرار دارند و ارزش واردات پارچه تا قبل از سال۱۴۰۰ حدود ۳۰۰‌میلیون دلار بوده است، اما از سال۱۴۰۰ به بعد به‌دلیل جذابیت اختلاف ارز دولتی و ارز بازار آزاد مسیر واردات پارچه باز شد، به‌گونه‌ای‌که در سال۱۴۰۳ حدود یک‌میلیارد دلار برای واردات پارچه به کشور ارز تخصیص داده شده که رقم بسیار قابل‌توجهی است؛ در این راستا کسانی که ارز دریافت کرده‌اند یا پارچه وارد کرده‌ یا نکرده‌اند که اگر نکرده‌اند چرا ارز دریافت کرده‌ و اگر وارد کرده‌اند که به تولید داخلی لطمه وارد شده است. از سوی دیگر، باید در نظر داشت که در هر صورت شرایط اقتصادی کشور در سال‌های اخیر مناسب نبوده، رکودهای تورمی سنگینی تجربه کردیم و در مجموع اقتصاد ما در حال کاهش است، جیب مردم کوچک‌تر شده و سهم صنعت نساجی هم از سبد معیشتی مردم کمتر شده، پس این رشد تقاضا بسیار بحث‌برانگیز است چراکه هم قاچاق کاهش نیافته و هم جمعیت رشد نکرده و هم تقاضای ویژه‌ای در این حوزه شکل نگرفته است، پس باوجود تولید داخلی نیازی به این حجم رشد در واردات نداشته‌ایم.
قاچاق و واردات غیرکارشناسی، بلای جان صنعت نساجی
دبیر انجمن صنایع نساجی ایران در ادامه افزود: باید این موضوع واردات پارچه پیگیری شود، هرچند ما از طریق مجلس شورای اسلامی، قوه قضاییه، وزارت صنعت، معدن و تجارت و دفتر رییس‌جمهور این موضوع را پیگیری کرده‌ایم که واردات پارچه و نخ محدود شود زیرا این حجم واردات بی‌رویه‌، غیرکارشناسی است، علاوه‌بر اینکه ارز مملکت را بی‌دلیل مصرف کرده و باعث آسیب و فشار جدی به تولید داخل شده‌ایم. به همین دلیل ما به‌عنوان ذی‌نفع اصلی این موضوع‌، درخواست محدودیت واردات را داشته و این موضوع را با آمار و ارقام و اطلاعات مستند از مراجع مختلف پیگیری کرده‌ایم. امامی‌رئوف در ادامه خاطرنشان کرد: متاسفانه قابل‌تامل است که بخش بزرگی از این واردات نخ و پارچه از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی صورت می‌گیرد، هرچند که تجارت غیررسمی انواع نخ و پارچه از بازارچه‌های مرزی و ته‌لنجی، پیله‌وری نیز صورت می‌گیرد و ظاهرا تمام این واردات به‌صورت قانونی انجام می‌شود اما به‌دلیل عدم اجرای ضوابط و آیین‌نامه‌ها و عدم نظارت کافی در مجموع اتفاقات درستی در عمل حاصل نمی‌شود.
وی ادامه داد: در ارتباط با پوشاک و کالای خواب نیز که در واقع حلقه انتهای زنجیره و مصرف‌کننده نخ و پارچه هستند، در مبالغ و حجم‌های بالایی قاچاق صورت می‌گیرد که متاسفانه به‌دلیل همین قاچاق محصول نهایی نیز منجربه کوچک‌شدن بازار تولیدات زنجیره ارزش صنعت نساجی در کشور می‌شود، به‌عبارت دیگر مجموع قاچاق و واردات غیرکارشناسی و بی‌رویه بلای جان صنعت و تولید در کشور شده است .
دبیر انجمن صنایع نساجی ایران ادامه داد: درحال‌حاضر براساس اعلام رسمی بین 5/1 تا ۲‌میلیارد دلار ارزش واردات پوشاک به‌صورت قاچاق است، هرچند همکاران ما در این حوزه معتقد هستند که حدود ۳‌میلیارد دلار قاچاق پوشاک انجام می‌گیرد؛ با فرض قاچاق بین ۲ تا ۳‌میلیارد دلار پوشاک، حجم قابل ملاحظه‌ای از این بازار برزگ در اختیار کالای خارجی است و این حجم از واردات قانونی در کنار این قاچاق نیز قابل تامل است.
امامی‌رئوف افزود: به‌نظر می‌رسد عملکرد حاکمیت در مبارزه با قاچاق تا بدین‌جا چندان دلگرم‌کننده نبوده و درخواست ما مبارزه جدی با قاچاق پوشاک و محدود کردن واردات پارچه و نخ از مبادی قانونی و غیرقانونی و به‌خصوص مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و بازارچه‌هاست.
با تعرفه کارشناسی از صنعت حمایت کنیم
دبیر انجمن صنایع نساجی ایران با اشاره به این موضوع که تعرفه یک ابزار هوشمندانه برای حمایت از کالای داخلی است، عنوان کرد: تمام کشورهای توسعه‌یافته به‌خوبی از تعرفه برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی خود استفاده می‌کنند. در کشور ما نیز با شروع سال جدید که شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» را برای سال نامگذاری کرده‌ایم، باید در حمایت از تولید گام برداریم که در این راستا یکی از مشوق‌های حمایتی برای تولید، نظام تعرفه‌ای گمرکی مناسب در زنجیره صنعت نساجی است. ما در ایران در زمینه تولید الیاف پلی‌استر قوی هستیم و کشوری مانند ترکیه تعرفه ۱۸‌درصدی برای واردات پلی‌استر ایران در نظر گرفته، البته برای پلی‌استر چین و سایر کشورها نیز تعرفه‌های دیگری در نظر گرفته است و اعمال این تعرفه‌ها همه هوشمندانه و تغییرات تعرفه با مشارکت بخش‌خصوصی به‌صورت منعطف و هوشمندانه انجام می‌شود، به عبارتی، کشور ترکیه که در صنعت نساجی حرفی برای گفتن دارد و صادرات قابل‌ملاحظه‌ای در دنیا را به خود اختصاص داده، اجازه واردات هر کالایی را با هر تعرفه‌ای و از هر کشوری نمی‌دهد و اصولا نظام تعرفه‌ای به‌گونه‌ای است که در راستای حمایت از تولید داخل خود، مواد اولیه باکیفیت وارد می‌کند تا بتواند محصول باکیفیت تولید کرده و در بازار اروپا برند پوشاک ترک را به‌عنوان یک برند خوب جا بیندازد.
تعرفه‌های ۱۴۰۴ جای اعتراض دارد
دبیر انجمن نساجی ایران در ادامه با اشاره به نظام تعرفه‌ای در داخل کشور تصریح کرد: تا پیش از سال۱۴۰۰ تعرفه واردات الیاف ۵درصد، نخ ۱۵‌درصد و پارچه ۳۲‌درصد بود، اما پس از سال۱۴۰۰ در دولت سیزدهم به یکباره تعرفه الیاف ۴درصد، نخ ۶‌درصد و پارچه ۲۰‌درصد شد و با پیگیری‌های بسیار این تعرفه‌ها کمی ویرایش شدند و با تغییرات حقوق گمرکی و اعمال محدودیت‌های کارتابل فنی از اثرات زیانبار آن تا حدی کاسته شد اما متاسفانه در ابلاغیه اخیر معاون اول رییس‌جمهور در ارتباط با تعرفه‌های۱۴۰۴ باوجود پیگیری‌های متعدد و اخذ نظرات مثبت وزارت صنعت، معدن و تجارت و ریاست‌جمهوری در ارتباط با منطقی و حمایتی شدن تعرفه‌ها شاهد تغییرات کلی ردیف تعرفه‌ها فارغ از توجه به ردیف کالاها و شرایط ویژه آنها هستیم و احتمالا ماشین‌آلات نساجی که ساخت داخل ندارند، ۲درصد، انواع الیاف حدود 5درصد، انواع نخ ۷‌درصد و پارچه ۱۵‌درصد خواهد شد که مورد اعتراض انجمن صنایع نساجی ایران است. در همه این سال‌ها درخواست ما این بوده که حقوق ورودی برای واردات ماشین‌آلات، الیاف پنبه و پشم، اکریلیک، ویسکوز، گرانول، پلی‌استر و پلی‌پروپیلن که ساخت داخل به میزان کفایت ندارند و مواد اولیه خام پایه هستند، صفر‌درصد شود تا محصولات نهایی در زنجیره ارزش ما ارزان‌تر تمام شوند و مابقی حلقه‌های زنجیره تا محصول نهایی نیز از روند صعودی و پلکانی تبعیت کنند.
امامی‌رئوف با تاکید بر این موضوع که ما به‌شدت معتقد به تامین مواداولیه از داخل بوده و سال‌هاست پیگیر پرداخت مشوق به کشاورزان و کارخانجات پنبه پاک‌کنی هستیم، خاطرنشان کرد: متاسفانه در حال حاضر به‌دلیل عدم توجه دولت به کشاورزان زحمتکش کاشت و تولید پنبه برای کشاورز داخلی صرفه اقتصادی ندارد و وزارت جهاد به‌‌جای حمایت از کشاورزان، به‌دنبال فشار به صنعتگران نساجی است و هرازگاهی به‌ دلایل و بهانه‌های مختلف دست‌اندازهایی را برای این صنعت ایجاد می‌کند. ما معتقدیم در این زمینه دولت باید همچون سایر کشورها به پنبه‌کاران یارانه بدهد و به‌جای سخت‌گیری به صنعت نساجی، بر حمایت از کشاورز و توسعه تولید پنبه کشور تمرکز کند.
وی در ادامه یادآور شد: ما شاهد هستیم که ترامپ تعرفه‌های سنگین برای سایر کشورها تعریف کرده است، در این راستا برخی کارشناسان معتقد هستند که اعمال تعرفه‌های آمریکا روی چین و سایر کشورهای دنیا، تاثیری روی ما در ایران نخواهد داشت اما این تفکر اشتباهی است، تعرفه آمریکا روی کشورهایی مانند چین، ویتنام، ترکیه و بنگلادش که بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پوشاک در دنیا هستند، سبب می‌شود که محصولات خود را سرازیر بازار ایران کنند و این امر صنعت پوشاک ایران را به مخاطره جدی خواهد انداخت بنابراین اگر برای صنعت پوشاک کشور کاری انجام ندهیم و فکری نداشته باشیم، صنعت نساجی را نابود خواهیم کرد.
حمایت از صادرات صنعت نساجی
دبیر انجمن نساجی ایران در پایان تاکید کرد: ما بارها و بارها خواستار اصلاح قوانین و مقررات مزاحم تولید بوده‌ایم و یکی از مهم‌ترین آنها قانون رفع تعهد ارزی و دستورالعمل‌های آن است که صادرات فرش و موکت، کالای خواب و پوشاک ما را به چالش جدی کشانده است و باید در کنار تعرفه‌های گمرکی به آن توجه ویژه داشت و صادرات در این حوزه را حمایت کرد.