ثبت ملی «معماری شیکاگو»

تهیه‌کننده پرونده ثبتی «ساختمان قدیم اداره بندر و کشتیرانی» خرمشهر از ثبت ملی این بنای تاریخی همزمان با نزدیک شدن به سوم خرداد و روز آزادسازی خرمشهر خبر داد.
نجلا درخشانی، کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی با بیان اینکه ساختمان قدیم اداره بندر و کشتیرانی خرمشهر یکی از این بناهای ارزشمند، هویت ساز و بسیار موثر در مسائل استراتژیک خرمشهر و همچنین دوران دفاع مقدس بوده است، می‌گوید:‌ این اثر تاریخی با هدف تاب‌آوری بیشتر و به مناسبت سوم خرداد در لیست آثار ملی دفاع مقدس این شهرستان به ثبت رسید.
وی با بیان اینکه این ساختمان در سال ۱۳۳۴ شمسی با الهام از سبک معماری شیکاگو، در مجاورت اسکله‌های موجود در اروندرود احداث شده، ادامه می‌دهد:‌ این بنا در سال ۱۳۴۰ شمسی به عنوان یک ساختمان کاملاً مدرن اداری تجهیز شده و مورد استفاده قرار گرفته است.
او با اشاره به اینکه آغاز مدرنیسم را می‌توان از مکتب شیکاگو یا رئالیسم دانست، می‌افزاید: مکتب شیکاگو منشور اولیه معماری مدرن است که در این دوره برای اولین بار ساختمان‌های بلند با اسکلت فلزی و پنجره‌های عریض طولی احداث شدند.
در این سبک سعی شده از فرم‌های پیچیده دوران گذشته دوری شود و فرم‌هایی خالص طراحی و اجرا شوند که وحدت میان سازه (استراکچر) و فرم را نمایان کنند. مهم‌ترین ویژگی این سبک وحدت بین فن و
معماری است.
درخشانی نوشته‌های حک شده روی دیوارهای این بنای ۶۴‌ساله را گویای این می‌داند که نیروهای خودی و دشمن هر دو در بازه‌ای زمانی از آن به عنوان سنگر استفاده کرده‌اند و ادامه می‌دهد: این ساختمان در زمان اشغال خرمشهر مقر نیروهای بعثی بوده و در دوران مقاومت ۴۵‌روزه، پس از آزادسازی خرمشهر و در طول دوران جنگ تحمیلی به عنوان سنگر رزمندگان اسلام استفاده شده است. این بنا به دلیل قرارگیری در کنار اروندرود (مرز آبی با کشور عراق) به عنوان یکی از مکان‌های مهم استقرار نیروهای مدافع شهر در مقابل حملات دشمن بوده و در دفاع از شهر، نقش مهمی داشته است.
به گفته او بنای قدیم بندر با مصالح مدرن در سقف‌ها و ستون‌های بتنی و دیوارهای آجری و سازه‌ای بسیار مقاوم ساخته شده است. در این بنا حتی «تابشبندها» (آفتاب‌شکن) تایل‌های بتنی هستند و بخش اعظمی از نمای جنوبی بنا که رو‌ به ‌رودخانه اروندرود و در واقع خط مقدم جنگ بوده، آسیب جدی دیده است. مقاومت و ایستایی ساختمان به قدری بوده که با وجود تخریب کلی، دیوارهای غیرباربر داخلی و بخش‌هایی از نمای جنوبی، همچنان استوار مانده است.
پیشنهاد ایجاد موزه دریا و تاریخ‌نوردی برای بنای بندر خرمشهر
سجاد پاک‌گُهر- مدیر اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی خرمشهر که او نیز در تهیه پرونده ساختمان اداره بندر و کشتیرانی نقش داشته، در گفت‌وگو با ایسنا تاکید می‌کند: طرح باززنده‌سازی و احیای این بنا در سال ۱۳۹۵ توسط اداره میراث فرهنگی شهرستان خرمشهر تهیه شده است. بر اساس این طرح کاربری پیشنهادی برای بنای ارزشمند ساختمان اداری قدیم بندر خرمشهر «موزه دریا و تاریخ دریا نوردی» است که امیدواریم هرچه سریع‌تر این طرح اجرا شود، چون ایجاد چنین موزه‌ای می‌تواند تاثیرات چشمگیری در توسعه صنعت گردشگری منطقه داشته باشد.
وی با تاکید بر اینکه حفاظت از آثار گذشتگان نه به عنوان پدیده‌های نمادین بلکه به دلیل شناخت سیر تحول و تکامل تاریخ شهرسازی و شهرنشینی اهمیت و ضرورت دارد، ادامه می‌دهد: بناهای تاریخی و ارزشمند به عنوان عناصر هویت‌بخش شهر محسوب می‌شوند که با وجود ویژگی‌های خاص و منحصر‌به‌فرد خود از دیگر بخش‌ها متمایز شده و نه‌تنها از بعد فرهنگی بلکه در ابعاد اجتماعی و اقتصادی نیز می‌توانند نقش مهمی در توسعه شهری ایفا کنند.
کارشناس ارشد مرمت و حفاظت آثار فرهنگی- تاریخی تک‌عنصرها و مکان‌های ارزشمند را بخشی از حافظه تاریخی و خاطره ساکنان هر شهر می‌داند و ادامه می‌دهد: گاهی اوقات مکان‌های ارزشمند، به دنبال واقعه‌ای مانند جنگ در شهر باقی می‌مانند که حفظ خاطرات و توجه به آنها می‌تواند حس تعلق‌خاطر به فضا را بیشتر و حس تاثیرگذاری بر فضا را توسط انسان تقویت کند.
وی با بیان اینکه رشد روزافزون فرهنگی و اجتماعی شهرها باعث ایجاد نوعی احساس نیاز به خاطرات و تعلق خاطر آنها به گذشته تاریخی و اصالت خود شده، می‌افزاید: از طریق حفظ نشانه‌ها و عناصر ارزشمند موجود در شهر چه از نظر معنوی و چه از نظر کالبدی و فیزیکی می‌توان به این احساس نیاز پاسخ داد.
پاک‌گهر ادامه می‌دهد: بر این اساس برای جلوگیری از تخریب و از بین رفتن تکدانه‌های تاریخی و ارزشمند موجود در هر شهر و همچنین کمک به حفاظت و تاب‌آوری آنها، در مرحله نخست مستندنگاری، در مرحله دوم درصورت جذب سرمایه‌گذار، مرمت و احیای بنا با کاربری متناسب و در مرحله سوم ثبت این بناهای ارزشمند در لیست آثار ملی کشور در دستور کار قرار می‌گیرد.