جان‌ستانی الکلی

مهدیه بهارمست- هنوز رخت عزای 29‌پزشک شیراز از تنمان در نیامده بود که بار دیگر الکل سمی در برخی نقاط ایران قربانی گرفت. از ابتدای هفته در استان‌های همدان، گیلان و مازندران بیش از 100نفر با علائم مسمومیت الکلی در شهرهای همدان، رشت، آمل و چالوس به بیمارستان‌ها منتقل شدند که از این تعداد تا عصر دیروز 26 نفرجان خود را از دست داده‌اند. به گفته مدیر درمان دانشگاه علوم پزشکی استان مازندران، 57‌نفر با علائم مسمومیت الکلی به مراکز درمانی غرب مازندران مراجعه کرده بودند.
مدیرکل پزشکی قانونی مازندران هم دیروز اعلام کرد که 13نفر در غرب مازندران بر اثر مسمومیت الکلی جان باختند. در گیلان هم 9نفر با علائم مسمومیت به بیمارستان‌های رشت منتقل شدند که تا ظهر دیروز 26‌‌نفر از آنها فوت کرده و مابقی یا دیالیز شدند یا با وضعیت وخیم در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شدند. طبق گزارش‌ها طي يك‌سال اخير و از مهر سال گذشته تاكنون، 160‌نفر از هموطنان در استان‌هاي فارس، آذربايجان غربي، خوزستان، قزوين، هرمزگان، مازندران و گيلان به دليل مصرف مشروبات آلوده به متانول مسموم شده و از اين تعداد 25‌نفر به دليل شدت مسموميت فوت كرده‌اند. به عقیده بسیاری از کارشناسان یکی از عمده مشکلاتی که درخصوص مسمومیت‌های الکلی مطرح است، تعلل در مراجعه به مراکز درمانی است که البته این قصور از سوی مصرف‌کننده نیست بلکه علائم با تأخیر بروز پیدا می‌کنند. به عبارتی مصرف‌کننده در ساعات اولیه هیچ‌گونه اختلال بینایی، کاهش سطح هوشیاری، مشکلات مغزی و‌ … را تجربه نمی‌کند.
در حالی هنوز هموطنان به خاطر مسمومیت الکلی جان می‌بازند که سال گذشته اعلام شد فروش آب انگور به صورت آماده در مقادیر زیاد در میادین میوه و تره‌بار ممنوع است و هیچ‌کس حق ندارد آب انگور بفروشد. با وجود این برخی سودجویان به صورت زیرزمینی اقدام به آبگیری انگور در حجم بالا می‌کنند. مافیای ساخت و فروش مشروبات هم در فضای مجازی مانند اینستاگرام به صورت علنی روش‌های تهیه مشروب از انگور و کشمش را آموزش می‌دهند. آنها علاوه بر فروش انگور یا کشمش مخصوص عرق، تجهیزات عرق‌گیری و حتی اسانس و طعم‌دهنده را هم به مشتری می‌فروشند و با تبلیغ اینکه چطور به راحتی پولدار شوید، تلاش می‌کنند افراد زیادی را درگیر ساقی‌گری کرده و تولید مشروبات الکلی در ایران را بالا ببرند. پروژه‌ای که به‌نظر می‌رسد به صورت سازماندهی شده و با هدف قبح‌زدایی از مصرف مشروب در حال اجراست. آنها هنوز هم در کلیپ‌های مجازی سعی می‌کنند خوردن مشروب را امری عادی نشان دهند و از بلاگرهای کم سن یا کمتر شناخته شده عشق شهرت برای پیشبرد اهداف‌شان و قبح‌زدایی از شرب خمر استفاده می‌کنند. حتی چند روز پیش فرشاد مومنی گفته بود که سازمان WHO در سال ۲۰۲۲ در گزارشی اعلام کرد ایران از نظر سرانه مصرف الکل در میان مصرف‌کنندگان مداوم نوشیدنی‌های الکلی، رتبه نهم دنیا را دارد! بنابراین سودجویان بدون در نظر گرفتن از پیامدهای منفی مصرف الکل، آن را در خانه تولید و به موازات آن بسیاری از هموطنان به دلیل عدم آگاهی از عواقب آن مصرف و در نهایت فوت می‌کنند. چندي قبل نیز كامران باقري‌لنكراني در گفت‌وگو با ايسنا از افزايش سهم مصرف مشروبات الكلي در بروز بيماري‌هاي كبدي در كشور خبر داد و گفت: «۲۰سال قبل مهم‌ترين علت بيماري‌هاي كبدي، هپاتيت‌هاي ويروسي بودند اما اكنون مهم‌ترين علت بيماري‌هاي كبدي، كبد چرب است و سهم الكل هم در ايجاد بيماري‌هاي كبدي رو به افزايش گذاشته هر چند كه هنوز عامل اول بروز اين بيماري‌ها الكل نيست ولي افزايش سهم الكل در بروز بيماري‌هاي كبدي به ويژه در افرادي كه چاق هستند يا ديابت دارند، نگران‌كننده است. كماكان سرطان معده هم اولين عامل مرگ ناشي از سرطان در كشور است و نوعي از سرطان معده كه بيشتر با سبك زندگي غربي مانند مصرف فست‌فود، سيگار، الكل و افزايش چاقي مرتبط است، افزايش يافته و متاسفانه اين نوع از سرطان هم سنين جوان‌تري را درگير مي‌كند.» البته رييس بخش مسمومیت بيمارستان لقمان تهران نیز در گفت‌وگوي اخير خود با ايرنا اين هشدار را مطرح كرده بود كه بروز علايم مسموميت با الكل‌هاي حاوي متانول زمانبر است و گفته بود: «مصرف بيشتر از حد مشروبات الكلي حاوي اتانول (الكل اتيليك) هم با نشانه‌هايي همراه است و اختلال تعادل، ناهماهنگي بين فعاليت‌هاي عضلاني و مغزي، پرخاشگري، خواب آلودگي يا افت قندخون از نشانه‌هاي مصرف اين مشروبات الكلي است. به دنبال مصرف مشروبات الكلي حاوي اتانول و به محض بالا رفتن سطح آن در خون، علائم مسموميت سريع ايجاد مي‌شود اما در مورد الكل‌هاي سمي و غيراستاندارد (حاوي متانول) مشكل اينجاست كه اين مواد سمي در مرحله اوليه بعد از مصرف نشانه يا علامت خاصي ندارند و وقتي اين مواد سمي وارد بدن مي‌شوند، شروع به متابوليزه شدن مي‌كنند و سپس باعث بروز علائم مسموميت مي‌شوند. اغلب بيماران بين ۱۲‌ساعت يا حتي در مواردي تا ۷۲ساعت بعد از مصرف اين الكل‌هاي سمي دچار نشانه‌هاي مسموميت مي‌شوند.
مصرف مشروبات الكلي سمي با درجاتي از اختلال بينايي همراه است و افراد به دنبال مصرف اين‌گونه از مشروبات، معمولا بعد از چند ساعت به يك‌باره دچار تاري يا سياهي ديد مي‌شوند. نشانه‌هايي مثل برفكي شدن ديد يا مگس‌پران و متاسفانه در شرايط وخيم‌تر شدن مسموميت، كوري مطلق از مهم‌ترين عارضه‌هاي مصرف مشروبات الكلي سمي و دست‌ساز حاوي متانول است.» شادنيا با تاكيد بر ضرورت جدي مراجعه سريع به مراكز درماني به دنبال مسموميت با مشروبات الكلي گفته بود: «نكته مهم درباره الكل‌هاي سمي اين است كه هر فردي كه از اين مشروبات استفاده كند، دچار مسموميت مي‌شود بنابراين ميزان مصرف عامل تعيين‌كننده در بروز نشانه‌ها و آسيب نيست، مصرف اين الكل‌هاي سمي در هر اندازه‌اي خطرناك است. بسياري از افراد با فرض اينكه با گذشت زمان نشانه‌هاي مسموميت كمتر مي‌شود در همان ساعات اوليه به مراكز پزشكي مراجعه نمي‌كنند كه اين كار مي‌تواند با خطرات جدي از جمله آسيب‌هاي چشمي، كوري، كاهش سطح هوشياري و حتي مرگ همراه باشد.»
بازی با جان مشتریان
فروشندگان مشروبات الکلی برای افزایش سودشان با کاهش کیفیت، متانول یا قرص در داخل مشروب می‌ریزند و با ناخالص کردن مشروبات دست ساز، فجایعی مانند اتفاق چند روز اخیر در رشت و غرب استان مازندران را رقم می‌زنند. سودجویان هر ساله با استفاده از متانول، مشروبات دست‌ساز را وارد بازار می‌کنند و جان ده‌ها نفر را می‌گیرند یا صدها نفر را کور و دیالیزی می‌کنند. این در حالی است که برخی براساس تصور اشتباهی که دارند، به ساقی‌ها اعتماد می‌کنند، آنها بر این باورند که ساقی ما حرفه‌ای است و فقط برای خودش می‌گیرد که این اشتباه است. مشروبات واقعی از مرز رد نمی‌شوند و اگر مشروبی رد شود بسیار اندک است و بیش از 90‌درصد مشروبات برند و پلمب، تقلبی است.
کشتار هموطنان
دکتر ایرج خسرونیا، فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد در همین راستا به «جهان‌صنعت» گفت: موضوع مسمومیت و در نهایت مرگ بر اثر مشروبات الکلی در ایران بحث تازه‌ای نیست. متاسفانه هر سال شاهد مرگ هموطنانمان بر اثر این مواد سمی هستیم چرا که سازندگان آن در ساخت مشروبات از الکل اتیلیک و صنعتی استفاده می‌کنند و همین امر منجر به مسمومیت و مرگ افراد می‌شود. این ماده ابتدا بر بینایی افراد تاثیر می‌گذارد و بعد به مغز، سیستم عصبی و گلبول‌های قرمز نفوذ می‌کند. کلیه‌ها را از بین می‌برد و در سیستم تنفسی تاثیر منفی می‌گذارد. روند اکسیژن‌رسانی را مختل می‌کند و کراتین و اوره بالا می‌رود. این علائم می‌تواند منجر به فوت فرد ‌شود.
وی افزود: در این خصوص که چه باید کرد ابتدا می‌گویم مشروب نخورند. توصیه این است که از خوردن مشروبات جدا خودداری شود. افرادی الکل صنعتی را به جای الکل معمولی وارد ساخت مشروب می‌کنند و این ماده را به دست مردم می‌دهند و منجر به مسمومیت و مرگ شهروندان می‌شوند. البته شیشه‌های به اصطلاح اصل نیز تقلبی است چرا که واردات آنها ممنوع است و کمتر کسی دست به چنین اقدام خطرناکی می‌زند. با این حال باید جهت رفع بروز این نوع مسمومیت که هر سال جان ایرانی‌ها را می‌گیرد، فکری کرد. یکی از راهکارهای موثر در این‌باره برخورد حداکثری با افراد سودجو است، آنها به دلیل قیمت پایین الکل صنعتی، با جان هموطنان بازی می‌کنند. راهکار دوم اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها، رسانه ملی و دستگاه‌های ارتباط جمعی است. مسوولان مربوطه در چنین شرایط حساسی باید در رابطه با مضرات مصرف هر نوع الکل، به تمامی اقشار جامعه آگاهی بخشند.
دکتر خسرونیا در پاسخ به اینکه آیا یک‌بار مصرف چنین مشروباتی منجر به فوت فرد می‌شود، گفت: متاسفانه، مسمومیت بر اثر الکل به میزان مصرف آن بستگی ندارد، چنین ترکیبی حتی در یک نوبت مصرف هم می‌تواند منجر به مرگ مصرف‌کننده شود. من توصیه می‌کنم هیچ وقت مشروب الکلی مصرف نکنند. مشروب دست‌ساز می‌تواند هر ترکیبی داشته باشد مثلا الکل صنعتی داشته باشد و منجر به مرگ شود. شاید مصرف‌کننده گمان می‌کند رفیق‌اش از جای مطمئنی مشروب گرفته ولی معلوم نیست این‌بار ترکیب مشروب چیست؟ برخی پس از مصرف مشروبات الکلی در مهمانی‌ها مسموم، کور یا فوت شده‌اند.
او درخصوص عواقب مصرف مشروبات الکلی ادامه دارد: حتی مصرف الکل کم هم بر کبد اثر منفی می‌گذارد و منجر به سیروز کبدی می‌شود یا نارسایی کلیه یا اختلال مغزی ایجاد می‌کند. آدم‌های معمولی با مشروب استاندارد هم دچار عوارض می‌شوند ولی این مشکلات معمولا دیرس است.
این فوق‌تخصص بیماری‌های کبد در پاسخ به اینکه چرا توزیع پادزهر مسمومیت متانول در مراکز درمانی کاهش پیدا کرده است، بیان کرد: به تازگی این موضوع را شنیده‌ام اما برخلاف هجمه‌ها الکل اتیلیک یا (اتانول) که پادزهر این مسمومیت است به وفور در داروخانه‌ها و مراکز درمانی پیدا می‌شود. این پادزهر از طریق تزریق وریدی یا مصرف خوراکی برای مسمومیت الکلی استفاده می‌شود. البته هر بیمارستانی قادر به درمان این مسمومیت نیست. بیمارستان‌های توانایی درمان بیمار را دارند که مجهز به دستگاه دیالیز، مراقبت‌های ویژه و چشم‌پزشک باشند بنابراین نه تنها زمان مراجعه بیمار به مراکز درمانی حائزاهمیت است بلکه بیمارستان موردنظر هم بسیار مهم است. در چنین شرایطی کسانی که مشکوک به این نوع مسمومیت می‌شوند باید به مراکز خاص مراجعه کنند.