جایگاه ضعیف بازار سرمایه در ایران

بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد اعتبارات مالی در ایران عمدتا توسط سیستم بانکی توزیع می‌شوند و این باعث کوچک و غیرمتنوع ماندن بازار سرمایه شده است. به گزارش ایسنا، براساس برخی گزارش‌های نهادهای بین‌المللی، بازار سرمایه این ظرفیت را دارد تا با توسعه بیشتر، زمینه‌ساز تسریع در رشد اقتصادی شود. به عنوان نمونه بر اساس گزارش موسسه جهانی مکنزی، بازار سرمایه با توجه به اندازه و ثروت این اقتصاد پتانسیل توسعه بیشتر را دارد. در این بین فرصت‌های استفاده نشده زیادی برای ادغام بازارهای مالی با بازارهای جهانی وجود دارد که استفاده از این فرصت‌ها کشور را قادر به جلب و جذب جریان‌های سرمایه مورد نیاز برای تامین مالی و رشد اقتصادی می‌کند.یکی از نکات مورد توجه این گزارش که در بخش چالش‌های بانکی از آن به عنوان یکی از چهار چالش اصلی نظام بانکی یاد شده، این است که اعتبارات مالی عمدتا توسط سیستم بانکی توزیع می‌شود و این باعث کوچک و غیرمتنوع ماندن بازار سرمایه شده است. از این رو یکی از توصیه‌های این موسسه برای سامان‌بخشی به نظام مالی کشور، توسعه و تنوع‌سازی بازار سرمایه است. براساس این گزارش بازار سرمایه نیاز به بازسازی زیرساخت‌های حمایتی خود دارد. همچنین بخش بانکداری سرمایه‌گذاری ایران نیز توسعه نیافته و تعداد کمی از شرکت‌های تامین سرمایه در بازار سرمایه ایران فعالیت می‌کند. براساس یافته‌های موسسه مکنزی سهم بازار سرمایه نسبت به تولید ناخالص داخلی کشور از متوسط جهانی کمتر است. به عنوان نمونه نسبت ارزش بازار سهام در تولید ناخالص داخلی حدود ۳۰ درصد است که این کمتر از نصف کشورهای بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای‌جنوبی) و کمتر از یک‌سوم میانگین جهانی است. علاوه بر این بازار سهام نسبتا نامتنوع است و ۱۰ شرکت برتر تقریبا ۴۰ درصد بازار را در اختیار دارند. در سال ۲۰۱۵ تنها ۹/۲ میلیارد دلار اوراق در این بازار معامله شده است. این در حالی است که در این سال قریب به ۳۰۰ میلیارد دلار اوراق بدهی در ترکیه منتشر شده است. برای رشد اقتصادی شش درصدی طی ۲۰ سال آینده بازار سهام و اوراق تا حدود یک تریلیون دلار باید تا سال ۲۰۳۵ افزایش یابد. بر اساس این گزارش در بورس ایران تنها یک درصد از سهام و اوراق قرضه به صورت بین‌المللی نگهداری می‌شود در حالی که میانگین جهانی این رقم ۳۰ درصد است. از لحاظ شاخص عمق مالی نیز جایگاه ایران از وضعیت مناسبی برخوردار نیست و ایران از این نظر در رتبه آخر قرار دارد.یکی دیگر از نقدهای موسسه مکنزی به بازار سرمایه فقدان بازار بدهی قدرتمند است که این امر علاوه بر کاهش سهم تامین مالی بازار سرمایه از کل، موجب ایجاد وضعیت نامطلوب در شبکه بانکی کشور و کاهش کارآمدی پروژه‌های دولتی نیز شده است. این امر منجر به محدود شدن منابع بانک‌ها برای اعطای وام به بخش خصوصی می‌شود و بر توانایی پیمانکاران دولت برای ایفای تعهدات مالی خود نیز تاثیر می‌گذارد. این امر به نوبه خود باعث تجمیع استقراض بخش خصوصی و تاخیر و هزینه اضافی برای شرکت‌هایی می‌شود که روی پروژه‌های دولت کار می‌کنند.