جایگاه نامناسب پاسپورت ایرانی

گروه فرهنگ‌ و ‌گردشگری- جدیدترین رتبه‌بندی پاسپورت‌های جهان اعلام شد و ایران نتوانست جایگاهی مناسب‌تر از ۹۴ را از آن خود کند تا در کنار سودان قرار گرفته و با برخی رقبای منطقه‌ای خود فاصله‌ای معنادار داشته باشد.
نگاهی به کشورهایی که در رتبه‌های بعد از ایران قرار گرفته‌اند گویای آن است که وضعیت کشورمان در این رقابت جهانی چندان مساعد نیست و از کشورهای مواجه با بحران، جنگ یا کشورهای توسعه نیافته وضعیت بهتری داریم.
براساس رتبه‌بندی شاخص هنلی، کشورهای افغانستان، سوریه، عراق، یمن، پاکستان، سومالی، نپال، لیبی، فلسطین و بنگلادش به ترتیب ضعیف‌ترین پاسپورت‌ها را دارند.
انتشار فهرست قدرتمندترین پاسپورت‌ها
پس از بررسی ۱۹۹کشور، فهرست جدیدی از قدرتمندترین پاسپورت‌های جهان در سال ۲۰۲۴ منتشر شد.
براساس شاخص پاسپورت هنلی، رتبه‌بندی اصلی و معتبر همه گذرنامه‌های جهان با توجه به تعداد مقصدهایی است که دارندگان آنها می‌توانند بدون ویزای قبلی به آن مقصد دسترسی داشته باشند. این شاخص براساس داده‌های انحصاری انجمن بین‌المللی حمل‌و‌نقل هوایی (IATA) – بزرگ‌ترین و دقیق‌ترین پایگاه داده اطلاعات سفر- و توسط تیم تحقیقاتی نهاد هنلی و شرکا (Henley & Partners) تهیه شده است. این شاخص ۱۹۹پاسپورت و ۲۲۷مقصد سفر مختلف را بررسی می‌کند.
در جدیدترین رتبه‌بندی اعلام شده از سوی این موسسه، کشور سنگاپور پس از چندین سال حضور در جایگاه دوم این فهرست در نهایت توانست گوی‌سبقت از رقبا برباید و در رتبه نخست قدرتمندترین پاسپورت‌های جهان قرار گیرد. دارندگان پاسپورت سنگاپور این امکان را دارند که به ۱۹۵کشور جهان بدون ویزای قبلی سفر کنند.
پاسپورت فرانسه در کنار آلمان، ایتالیا، ژاپن و اسپانیا همگی با قابلیت سفر بدون ویزا به ۱۹۲مقصد جهانی به صورت مشترک در رتبه دوم این فهرست جای گرفته‌اند. ژاپن چندین سال بود که در جایگاه نخست این فهرست و در رقابت تنگانگ با سنگاپور قرار داشت.
در این فهرست، پاسپورت کشورهای اتریش، فنلاند، ایرلند، لوکزامبورگ، هلند، کره‌جنوبی و سوئد نیز به صورت مشترک با قابلیت سفر بدون ویزا به ۱۹۱مقصد بین‌المللی، به صورت مشترک جایگاه سوم را به خود اختصاص داده‌اند.
جایگاه ایران در رتبه‌بندی پاسپورت‌ها
پاسپورت ایران با قابلیت سفر بدون ویزا به ۴۳ مقصد در کنار سودان در رتبه ۹۴ این فهرست قرار گرفته است. رتبه ایران در شاخص پاسپورت هنلی نسبت به سال گذشته چندان تغییری نکرده و صرفا پنج رده بهبود را نشان می‌دهد.
به عقیده کارشناسان، یکی از اصلی‌ترین عواملی که به سقوط ارزش پاسپورت ایران منجر شده، تحریم‌های بین‌المللی است. به سبب سیاست‌های خارجی و نحوه مواجهه کشور با غرب و البته به سبب تنش‌های قدرت‌های جهانی با ایران بر سر برنامه هسته‌ای و حقوق بشر، جامعه بین‌المللی تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران اعمال کرده که تاثیری مستقیم بر ارزش پاسپورت ایرانی داشته است.
افزون بر این، برخی کشورها به سبب مسائل امنیتی و سیاسی، محدودیت‌هایی را برای شهروندان ایران در زمینه ویزا و ورود به کشورهای‌شان در نظر گرفته‌اند که این محدودیت‌ها نیز موجب کاهش مضاعف ارزش پاسپورت ایران شده است.
تبعات اعتبار پایین پاسپورت
تبعات پایین بودن اعتبار پاسپورت ایران بسیار جدی است. بی‌اعتبار بودن پاسپورت، شهروندان ایرانی را با محدودیت‌های بسیاری برای سفر به کشورهای دیگر روبه‌رو کرده است و تشکیل صف‌های طولانی در جلوی در سفارتخانه‌های برخی کشورهای غربی و شکل‌گیری نوعی از دلالی برای اعطای ویزای برخی کشورها که امروز شاهد آن هستیم، از جمله نتایج کم‌اعتبار بودن پاسپورت ایرانی است. سایر محدودیت‌های ایجادشده بر اثر کم اعتبار بودن روادید کشورمان برای اتباع ایرانی، شامل افزایش نرخ ویزا، الزام به ارائه مدارک بیشتر یا افزایش مدت زمان بررسی ویزا در سفارتخانه‌هاست. از سوی دیگر کاهش فرصت‌های تجاری و اقتصادی پیامد دیگر کم‌اعتبار بودن پاسپورت ایرانی است. درواقع کم ارزش بودن پاسپورت کشور می‌تواند منجر به کاهش فرصت‌های تجاری و اقتصادی برای کسب‌وکارها و شرکت‌های ایرانی شود. به سبب کم‌اعتبار بودن پاسپورت، امکان سفر و حضور در نمایشگاه‌ها، کنفرانس‌ها و مذاکرات بین‌المللی برای صنایع و تجارت‌های کشور محدود می‌شود که این امر به تنزل اقتصادی منجر می‌شود.
سقوط ارزش پاسپورت همچنین می‌تواند موجب کاهش اعتبار و تاثیرگذاری بین‌المللی کشور ‌شود. شهروندان یک کشور با پاسپورتی قدرتمندتر، بهترین فرصت‌های تحصیلی و شغلی را در خارج از کشور خواهند داشت و در نتیجه می‌توانند به تبادل علمی، فناوری و فرهنگی بین‌المللی مشارکت کنند.
با کم‌اعتبار ماندن پاسپورت اما این فرصت‌ها از دست رفته و اعتبار کشور در صحنه جهانی کمرنگ خواهد شد. همچنین پاسپورت با ارزش به دیپلماسی کشور نیز کمک می‌کند تا از ارتباطات سیاسی و اقتصادی بین‌المللی تاثیرگذارتری برخوردار شویم.
کم‌اعتبار‌بودن پاسپورت تاثیرات مهمی نیز بر اقتصاد کشور خواهد داشت که کاهش فرصت‌های تجاری یکی از پیامدهای جدی آن است. پاسپورت با ارزش به کسب‌وکارها و تجارت‌ها امکان سفر و حضور در نمایشگاه‌ها، کنفرانس‌ها و مذاکرات بین‌المللی را می‌دهد. با کم‌اعتبار شدن ارزش پاسپورت، در بلندمدت تجارت خارجی کشور رو به افول خواهد رفت و فرصت‌های تجاری با شرکت‌ها و شهروندان ایران کاهش خواهد یافت.
این مساله می‌تواند به کاهش صادرات، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تنزل اقتصادی کشور منجر شود.
در شرایط کنونی با توجه به شعارهای مطرح شده از سوی مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور منتخب مبنی بر رفع تحریم‌ها و خروج ایران از انزوای بین‌المللی، انتظار می‌رود با باز شدن درهای کشور و تلطیف روابط با جامعه بین‌الملل و رفع تنش‌های موجود، شرایط برای بهبود ارزش پاسپورت ایرانی فراهم شده و زمینه لازم برای برون‌رفت از وضعیت کنونی ایجاد شود.