جای خالی مدیریت شهری

روز گذشته با برگزاری نشست‌های تخصصی در تهران، موضوع امنیت آبی در سکونتگاه‌های انسانی در شرایط کم‌آبی بررسی شد.
نشست بین‌المللی با موضوع «امنیت آبی در سکونتگاه‌های انسانی در شرایط کم‌آبی» با حضور ‌ستار محمودی، قائم‌مقام وزیر نیرو و مدیرانی از شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، شرکت مدیریت منابع آب ایران و مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری (تحت پوشش یونسکو)، در تهران برگزار شد.
در جریان این نشست با برگزاری نشست‌های تخصصی و کارگاه‌های آموزشی موضوعاتی چون رویکردها و فناوری‌های نوین در زمینه مدیریت آب شهری، اثرات تغییر اقلیم بر سامانه‌های آب شهری، توسعه سکونتگاه‌های روستایی با تکیه بر تامین آب شرب سالم و تخلیه بهداشتی پساب، بررسی تجارب سایر کشورهای خشک و نیمه‌خشک در مدیریت آب شهری، حکمرانی، قوانین و مقررات، فرصت‌ها و موانع، استفاده مجدد از آب و پساب‌های تصفیه‌شده برای محیط‌زیست شهری و تقویت منابع آب، مدیریت آب شهری در شرایط اضطرار و تاب‌آوری زیرساخت‌های آبی در شرایط بحران، تاثیرات کم‌آبی بر کیفیت آب، اقتصاد آب و مدیریت مالی و آبرسانی غیر‌پیوسته مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
همچنین قائم‌مقام وزیر نیرو در نخستین همایش نشست تخصصی امنیت آبی گفت: تصفیه فاضلاب و استفاده از پساب تصفیه‌شده می‌تواند پایداری مناسبی را در زمینه تامین آبی کشور رقم بزند.
ستار محمودی با بیان اینکه رشته‌کوه‌های بزرگ ایران به عنوان منابع آبی تاثیر بسزایی در شرایط آب و هوایی و اقلیمی دارند، گفت: ما دارای مناطق کویری و فلات‌های میان‌ارتفاع نیز هستیم. در این شرایط شاهد بارش‌های بیش از ۱۵۰۰ میلیمتر در خطه شمالی و حدود ۵۰ میلیمتر در مناطق کویری از جمله یزد و خراسان جنوبی هستیم که ۸۵ درصد آب و هوای خشک و نیمه‌خشک را برای کشور ما رقم می‌زند.
وی ادامه داد: متاسفانه بخش عمده‌ای از جمعیت کشور در این مناطق از جمله استان‌های اصفهان،‌ کرمان،‌ خراسان جنوبی و رضوی و یزد و سمنان سکونت دارند که با بارش کمتر از میانگین کشوری مواجه است.
محمودی انتقال آب از مناطق پر‌آب به کم‌آب و کویری و ذخیره‌سازی آب را از جمله وظایف وزارت نیرو دانست و افزود: قنات‌ها در کشور به عنوان دانش مهندسی امروزی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و این سازمان‌ها در زمینه سرمایه‌گذاری، مردم را با هم متحد خواهند کرد تا سرمایه‌گذاری عمومی شود و این همت مردمی در سرمایه‌گذاری، نگهداری، فرهنگ لایروبی قنات بوده و همگی نشان از آن دارد که در مناطق خشک و نیمه‌خشک انرژی آب شناخته شده است.
قائم‌مقام وزیر نیرو با اشاره به این مطلب که در ۴۸ سال گذشته میانگین نزولات آسمانی در کشور ۲۴۲ میلیمتر بوده است، افزود: در ۱۷ سال اخیر این میزان به ۲۱۹ میلیمتر و در ۹ سال گذشته به ۲۰۷ میلیمتر رسیده و نشان از آن دارد که در شرایط اقلیمی جدید در جهت رونق منابع آبی پیش نمی‌رویم بنابراین باید در جهت شیوه‌های مدیریت در مصرف و پایداری منابع آبی پیش رویم.
وی ادامه داد: میزان تبخیر در واحد سطح بالاست و بر‌عکس نزولات کم است بنابراین وقتی میزان بارش سالانه ۵۰ میلیمتر باشد در واقع عملا بارشی وجود ندارد‌ زیرا تمام این بارش تبخیر خواهد شد.
محمودی با اشاره به اینکه دانشمندان امور آب و دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی و محیط‌زیست باید با مشارکت هم و دانش روز به دنبال چاره‌جویی باشند تا راه‌های مقابله با کم‌آبی و بی‌آبی را در مناطق کم‌آب همچون کشور ما ارائه دهند، گفت: هیچ بلای بزرگی بر این کره خاکی نازل نخواهد شد‌ مگر آنکه انعکاس برنامه‌های خود ما باشد.
قائم‌مقام وزیر نیرو با اشاره به اینکه از ابتدای انقلاب اسلامی آب یکی از دغدغه‌های نظام و یکی از محورهای اصلی بوده است افزود: امروزه بیش از ۵/۹۹ درصد جمعیت شهری دارای شبکه‌های سالم و بهداشتی است و این سرمایه‌گذاری و عزم مردم و دولت جز اعتقاد به زیست سالم نخواهد بود.
وی با بیان اینکه میزان امید به زندگی در بین مردم ایران در اوایل انقلاب ۵۶ سال بوده و اکنون این میزان به ۷۳ سال رسیده است، افزود: ۴۲ درصد جمعیت شهری تحت پوشش فاضلاب قرار دارند و جمعیت روستایی برخوردار از خدمات فاضلاب نیز در حال رشد است.
محمودی با اشاره به اینکه باید نظام‌های مشتری‌مداری با پاسخگویی سریع و متواضع به مردم همراه باشد، اظهار داشت: تا زمانی که سیستم‌های مکانیزه در کشورهای در حال توسعه رو به تکمیل است، انسان می‌تواند آنها را فرماندهی کند و پس از آن نیز باید به آموزش روی آورند.
وی با اشاره به مابه‌التفاوت قیمت تمام‌شده آب گفت: اگر مابه‌التفاوت قیمت آب از مشترک دریافت نشود این کمبود مالی می‌تواند در کمیت و کیفیت آب اثر‌گذار باشد.
ستار محمودی با بیان اینکه وزارت نیرو در چهار سال اخیر حدود ۵/۴ میلیون مشترک جدید در زمینه آب و فاضلاب را تحت پوشش گرفته است، افزود: در این مدت بیش از ۴۵ تصفیه‌خانه آب و فاضلاب به بهره‌برداری رسیده و سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب فاضلاب تصفیه می‌شود.
او با اشاره به اینکه اگر این میزان پساب به چرخه طبیعت باز‌گردد، می‌تواند پایداری مناسبی را در زمینه آبی برای کشور رقم بزند، افزود: بانک‌ها و موسسات مالی باید سرمایه‌گذاری بیشتری در این خصوص داشته باشند.
قائم‌مقام وزیر نیرو با اشاره به اینکه هدف از برگزاری این نشست‌ها انجام اقدامات بین‌المللی و ارائه راهکار به منظور بهبود وضعیت برخورداری مردم از آب سالم و بهداشتی است، افزود: انتشار و انتقال فناوری‌ها برای استحصال آب و نگهداری تاسیسات و مدیریت در مصرف کمک خواهد کرد تا با اجرای ایده‌های نو به کاهش میزان مصرف و هدررفت آب کمک شود.
تولید برق از زباله و فاضلاب شهری
قائم‌مقام وزیر نیرو درباره تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور گفت: در کنار تولید انرژی‌های تجدیدپذیر از منابعی مانند آب، باد، آب‌های گرم زیرزمینی و … تولید برق از زباله و فاضلاب نیز آغاز شده است.
محمودی افزود: یک واحد تولید برق از زباله در جنوب تهران راه‌اندازی شده است‌. وزارت نیرو از این جهت که انرژی تولیدی آن را با قیمت بالا خریداری می‌کند، از این صنعت نو حمایت می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه تولید برق از زباله هنوز رشد نکرده است به ناچیز بودن تولید این واحد اشاره کرد و گفت: ظرفیت تولید برق در این واحد ۵/۲ مگاوات است؛‌ این در حالی است که ظرفیت تولید برق کل کشور ۷۶ هزار مگاوات است.
قائم‌مقام وزیر نیرو اضافه کرد: ‌هم‌اکنون یک واحد تولید انرژی از فاضلاب در جنوب تهران از سوی وزارت نیرو ایجاد شده و به بهره‌برداری رسیده است.
وی ظرفیت این واحد را سه مگاوات ذکر کرد و در این خصوص ادامه داد: حوزه آب در وزارت نیرو تولیدکننده این برق و حوزه برق، خریدار آن است.
کم کاری شهرداری
در همین راستا مدیر مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری نیز در این نشست‌‌ با اشاره به امضای تفاهمنامه‌ای در سال ۱۳۸۷ میان شهرداری تهران و وزارت نیرو برای مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران، در مورد چرایی اجرا نشدن این طرح گفت: «شهرداری تهران کم‌کاری کرد.»
سیدعلی چاووشیان با اشاره به جای خالی لایحه مدیریت شهری به عنوان عامل اجرایی نشدن طرح مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران گفت: زمانی که صحبت از مدیریت منابع آبی و وضعیت آن در شهرها مطرح می‌شود، بخشی از آن در دست وزارت نیرو به عنوان نهادی دولتی و بخشی دیگر در دست شهرداری مورد نظر است. به این ترتیب می‌توان گفت تا زمانی که لایحه مدیریت واحد شهری نداشته باشیم و تمامی اختیارات متمرکز در دست شهرداری‌ها نباشد مشکلات مربوط به این زمینه همچنان پابرجاست.
وی با اشاره به اینکه این تفاهمنامه بعد از حدود ۹ سال هنوز اجرایی نشده است، گفت: به همین دلیل بعد از هر بارندگی ترافیک شهر قفل می‌شود؛ این نشان می‌دهد که شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی کافی نیست.
وی درباره هزینه اجرای طرح مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران گفت: هزینه اجرای چنین طرحی آن هم در کلانشهر تهران بسیار بالاست. البته بر اساس بررسی شهرداری تهران که با مطالعه شرکت مهاب و یک شرکت اتریشی که حدود پنج سال پیش انجام شد هزینه اجرای این طرح رقمی معادل ۱۲۰ هزار میلیارد ریال پیش‌بینی شد.
این مقام مسوول مشکلات ترافیکی در زمان بارندگی در تهران را یکی از مشکلات ناشی از مدیریت نشدن آب‌های سطح شهر عنوان کرد و افزود: بارش باران جزو منابعی به شمار می‌رود که با مدیریت لازم می‌تواند به چرخه مصرفی بازگردد. این در حالی است که اکنون به خاطر نفوذناپذیر بودن سطح شهر این منابع آبی به مصرف نمی‌رسند بلکه به جنوب شهر رفته و تبدیل به فاضلاب می‌شوند که در ادامه مشکلات دیگری را در پی دارد.
به گفته مدیر مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری مقوله مدیریت و جمع‌آوری آب‌های سطحی در شهرها وظیفه شهرداری‌هاست. در این زمینه در تهران اقدامات خوبی انجام شده است اما کافی نبوده است.
احیای رودخانه‌های شهری تهران
این مقام مسوول‌ به برنامه‌های موجود این مجموعه برای احیای رودخانه‌های تهران اشاره کرد و گفت: تهران دارای هفت رودخانه اصلی است که به دلیل سیاست‌های نادرست شهرداری‌ها در ۵۰ سال گذشته منجر به آسیب دیدن و خشکسالی‌شان شده است.
چاووشیان با بیان اینکه طی همکاری مشترک بین وزارت نیرو و شهرداری تهران در یک سال پیش به عنوان نخستین کشور در منطقه غرب آسیا مقوله احیای رودخانه‌های شهری کلید خورد، ادامه داد: در حال حاضر شرایط شهری تهران به نحوی است که متاسفانه برخی از این رودخانه‌ها را در سطح شهر نمی‌بینیم چرا‌که در صورت وجود آنها یا کانالیزه شده‌اند یا سرپوشیده‌اند.