جذب گردشگر در مناطق کم سفر

ثبت جهانی نوروز باعث شده است میراث فارسی‌زبانان جهان شکل و شمایل جدیدی به خود بگیرد‌. چند سال پیش بود که واژه «نوروزگاه» ساخته شد و قرار بر این بود آیین جهانی نوروز در شکل و شمایلی تازه پاس داشته شود‌.
از همان ابتدا یعنی اسفند ۹۴ هم مسوولان تاکید می‌کردند که «نوروزگاه» نه جشنواره است، نه یک گردهمایی و نه کاروانِ شادی، بلکه نخستین معیاری که برای برگزاری این آیین انتخاب کردند و استان به استان برای برپایی‌اش مسیر پیمودند؛ «رویداد فرهنگی» بودن آیین چندین هزار ساله «نوروز» در هر نقطه از کشور بود‌.
آیینی که امروز جهانی است و به واسطه همین جهانی بودنش در طول دو سال و با برگزاری آن به طور دائم قرار شد تلاش کند «آداب و رسوم بین اجتماع مردم بازشناسانده شود»
آیینی مردمی که براساس تفاهم‌های اولیه به نقل از مسوولان میراث فرهنگی قرار شد مردم هر شهر و هر نقطه از کشور برپاکننده آن باشند و سازمان میراث فرهنگی فقط فراهم‌کننده بستر در اجرای رویداد آن باشد؛ طرحی مردمی که به حضور مدیریت سازمان نیازی ندارد‌.
به همین دلیل در نخستین سال و برای نوروز ۱۳۹۵؛ برگزاری این آیین در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کردستان، آذربایجان شرقی،گیلان ، گلستان ، خراسان رضوی،کرمان، فارس،اصفهان و تهران که به واسطه شرایط اقلیمی و قومیتی انتخاب شدند صورت گرفت‌. طرحی که قرار شد به اعتراف آیین‌های فراموش شده یا در حال فراموشی بپردازد و از انحرافات دوری کند‌.
بنابراین از ابتدا این رویداد فرهنگی پایه‌گذاری شد تا به میراث ناملموس حوزه نوروز رسیدگی کند و موارد مغفول مانده و کمتر رسیدگی شده را رفع‌. از میان صحبت‌های مطرح شده توسط متولیان برگزاری «نوروزگاه» می‌شد به این نتیجه رسید که در سال اول یکی از بهترین قدم‌ها برداشته شد و به چشم‌اندازی که برای نخستین سال توقع می‌رفت، رسیده‌اند‌.
پس قرعه برای نوروز ۱۳۹۶ به همه استان‌های کشور افتاد تا این بار تجربه نوروزگاه سراسری باشد‌. قبل از آغاز کار حرف‌هایی برای واگذاری این طرح به «معاونت گردشگری» سازمان میراث فرهنگی مطرح شدند، اما معاونت میراث‌فرهنگی بنا به وظیفه ذاتی‌اش در این زمینه، کارها را بر عهده گرفت، اما براساس نتیجه‌ای که سال دوم در برخی استان‌ها آن را چیزی شبیه به پیک یا کاروان شادی تعبیر می‌کردند، نه آیینی که در نخستین سال برگزاری‌اش با هدفی مشخص به جلو می‌رفت؛ به نظر می‌رسید به موفقیت چندانی دست پیدا نکرده است‌.
شبان میرشکرایی، عضو شورای سیاست‌گذاری آیین ملی نوروز و مسوول دبیرخانه آیین‌های ملی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، که در طول برگزاری آیین «نوروزگاه» در دو سال گذشته در جریان این برگزاری بوده است، فرآیند کار را آن‌طور توضیح می‌دهد‌.
«نوروزگاه» در مسیر تحول
او نوروز را یکی از مصداق‌‌های شاخص میراث ناپدیدار یا به تعبیر و اصطلاح رایج، «میراث ناملموس» و سال جشن کهن مردمانی می‌داند که در جغرافیای فرهنگ ایرانی زندگی کرده‌‌اند و با بیان اینکه نوروز جشنی یادآور صلح و دوستی است، اظهار می‌کند: نوروز ماهیتی پویا داشته و هنوز به این روال به حیات خود ادامه می‌‌دهد‌. در واقع همین ماهیت ذاتی نوروز است که رمز حیات آن تا امروز بوده است‌.
او با تاکید بر اینکه نوروز از گذشته‌هایی که نمی‌‌توان برایش زمان مشخصی متصور شد تا امروز، فراز و نشیب‌‌های زیادی را در مسیر خود تجربه کرده است، بیان می‌کند: این جریان‌ها گاه در مسیر تقویت آیین جهانی «نوروز» و گاه به قصد خشکاندن آن تلاش کرده‌اند، اما خوشبختانه شاهد هستیم که این آیین جهانی همچنان به حیات خود ادامه داده و حتی توسعه و گسترش نیز پیدا کرده است‌.
او نوروزگاه را به عنوان رویدادی که تاکنون دوسال از عمر آن گذشته و قرار است سومین سال برگزاری آن در کشور تجربه شود، از روند حیات نوروز، مستثنا نمی‌داند و ادامه می‌دهد: در نخستین سال از برگزاری «نوروزگاه»، آن با هدف معرفی آیین‌‌ها و مراسم نوروزی در نقاط مختلف کشور برای مردم استان‌ها به عنوان وارثان این آیین‌ها و به عنوان یک رویداد فرهنگی طراحی شد که هدف از برنامه‌ریزی آن، آگاهی‌افزایی در حوزه داشته‌‌های فرهنگی نوروز بود‌.
این عضو شورای سیاستگذاری آیین ملی نوروز «نوروزگاه» را در حالت تخصصی، محملی معرفی می‌کند که برای شناسایی، پاسداری، احیا و ترویج مصادیق میراث ناملموس مرتبط با نوروز با پوشش سراسری و در راستای عمل به وظایف سازمانی کشور در حوزه ثبت جهانی نوروز به عنوان یک اثر ناملموس طراحی شده بود و می‌افزاید: در سال اول به عنوان نمونه، این آیین همزمان با نوروز ۹۵ در ۱۲ استان منتخب برگزار شد‌.
نوروز مرز سیاسی نمی‌شناسد
این عضو شورای سیاستگذاری آیین ملی نوروز «نوروز» را محدود به مرزهای سیاسی نمی‌داند و می‌گوید: می‌بینیم که امروز، در زمان رسیدن نوروز، این جشن در سراسر جهان و هر جا که مردمِ این حوزه حضور دارند، در لحظه تحویل سال جشن می‌گیرند، لحظه‌ای که تابع تفاوت‌های زمان رسمی کشورها نیست‌. او اضافه می‌کند: لحظه نوروز به وقت زادگاهش جشن گرفته می‌شود‌. لحظه‌ای که محاسبه آن از دقیق‌ترین روش‌های نجومی و دانش مردمان این سرزمین بهره برده است‌. باتوجه به واگذاری بحث «نوروزگاه» به معاونت گردشگری به عنوان معاونتی که بیشتر درآمدزایی را در برنامه‌های خود دارد تا رسیدن به تجربه‌هایی که معاونت میراث فرهنگی برای این طرح پیش‌بینی کرده بود، باید دید آیا طرحِ نوروزگاه امسال مانند دو سال گذشته می‌تواند برآیندِ خوبی از معیارهای این اتفاق در خود داشته باشد و آیا تغییر معاونت در مدیریت این طرح، همچنان اجازه رسیدگی به هدف اصلی این طرح یعنی «بازشناساندن آداب و رسومِ بین اجتماع مردم» را می‌دهد؟
مداخله‌ای در «نوروزگاه» نداریم
معاون گردشگری در واکنش به واگذاری «نوروزگاه» به این معاونت، تصریح کرد: مداخله‌ای در برنامه‌ها و اهداف اصلی نوروزگاه نداریم‌. سیاست و انگیزه این واگذاری این بود که نوروزگاه با تقویت و هم افزایی به پارامتر جذب گردشگران بیشتر به‌ویژه در نقاط کم سفر تبدیل شود‌.
محمد محب خدایی درباره نگرانی‌هایی که نسبت به تغییر رویکرد اهداف و برنامه‌های نوروزگاه که «بازشناساندن آداب و رسومِ بین اجتماع مردم» بوده در جریان واگذاری طرح آن به معاونت گردشگری، توضیح داد: قرار نیست مداخله یا تغییری در رویکرد و یا اهداف نوروزگاه اتفاق بیفتد، چراکه محوریت و مدیریت اصلی کار همچنان با معاونت میراث فرهنگی است و رئوس کار از سوی این معاونت ترسیم و ابلاغ می‌شود. معاونت گردشگری فقط کمک می‌کند این برنامه‌ها و رویدادها پرقدرت‌تر انجام و برنامه‌ها متمرکز شود‌. وی بیان کرد: ما دعوا نداریم رئیس چه کسی باشد، مهم این است که این پازل درست مدیریت شود‌. او گفت: محورهای نوروزگاه همچنان از سوی معاونت میراث فرهنگی ترسیم می‌شود و ما بستر را برای اجرای قوی‌تر آنها فراهم می‌کنیم چراکه تا پیش از این، موازی کاری زیاد بود و هنگام نوروز، معاونت میراث فرهنگی، ستاد هماهنگی خدمات سفر، شهرداری‌ها و دیگر سازمان‌ها به هر شکلی سعی می‌کردند برنامه‌های مناسبتی برای نوروز داشته باشند، اطلاع‌رسانی‌های پراکندهای صورت می‌گرفت و برای انجام یک کار مشابه نیز هزینه‌های زیادی می‌شد‌. در این شرایط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تصمیم گرفت در اجرای این کار تمرکزی صورت گیرد تا علاوه بر اتلاف هزینه، از موازی‌کاری‌ها هم جلوگیری شود‌. او اضافه کرد: برنامه ما این است که مطلوبیت و کیفیت کار را افزایش دهیم تا سایر ارگان‌ها به‌ویژه شهرداری‌ها هم خود را در نوروزگاه سهیم بدانند و به اجرای بهتر کمک کنند‌. سیاست ما مدیریت از پنجره واحد است‌. محب خدایی تاکید کرد: یکی از اهداف این است که نوروزگاه، نقطه جذب شود و گردشگران بیشتری از آن طریق به شهرهای کم مسافر و خلوت هدایت شوند‌. با این کار نه تنها آیین‌ها، حفظ و پررنگ‌تر اطلاع‌رسانی و معرفی می‌شوند که سفر از یک مسیر محدود و سنتی، فراتر می‌رود‌.
نوروزگاه، یک جشنواره، گردهمایی یا حتی کاروانِ شادی نیست، بلکه رویداد فرهنگی معرفی شده که آیین چندین هزار ساله نوروز را در هر نقطه از کشور به رخ می‌کشد تا آداب و رسومِ بین اجتماع مردم را بازشناساند‌. این طرحی است که قرار شده به اعترافِ آیین‌های فراموش شده یا در حال فراموشی بپردازد و از انحرافات دوری کند‌.