جزئیاتی از مسابقه نظامی آمریکا و چین

گروه بین‌الملل- محمدرضا ستاری- از زمانی که انگلیسی‌ها، نیروهای سلسله چینگ را در جنگ‌های تریاک در قرن نوزدهم شکست دادند، دولتمردان چینی همواره رویای ایجاد نیروهای مسلح در سطح جهانی به خصوص یک نیروی دریایی قوی و مدرن را در سر خود می‌پروراندند. حالا دهه‌هاست که از این موضوع گذشته و در سال ۲۰۲۰ بود که بالاخره شواهد نشان داد که نیروی دریایی چین از لحاظ وسعت از نیروی دریایی آمریکا پیشی گرفته و تبدیل به یکی از چالش‌های اصلی پنتاگون شده است.
در همین رابطه سوال مهم این است که آیا چین می‌تواند به صورت بی‌وقفه ظرفیت خود را برای به چالش کشیدن قدرت نظامی آمریکا افزایش دهد یا اینکه مسائل اقتصادی مانند کند شدن رشد اقتصادی این کشور و اتحاد غرب علیه پکن، این ماشین نظامی عظیم را در جایی متوقف خواهد کرد؟ طبق گزارشی که نشریه اکونومیست در این خصوص منتشر کرده، در طول ماه‌های اخیر برخی از کارشناسان آمریکایی مدعی شده‌اند که چین ممکن است به زودی به تایوان حمله کند. ‌هال برندز و مایکل بکلی، دو استاد علوم سیاسی آمریکایی در کتابی که در ماه آگوست منتشر شد، می‌نویسند: ما در عصری زندگی می‌کنیم که عصر اوج گرفتن چین است. این کشور به عنوان یک قدرت تجدید‌نظر‌طلب خواستار سامان دادن به جهانی جدید است و وقت کافی هم برای این کار ندارد.
در ادامه این گزارش آمده است، شی جین‌پینگ رهبر عالی چین مطمئنا با چالش‌های زیادی از جمله پیری جمعیت، بدهی‌های دولتی و رقابت آمریکا برای تضعیف کشورش مواجه است. به همین دلیل است که از هم‌اکنون شواهد زیادی وجود دارد که قدرت چین هنوز از لحاظ نظامی آنچنان نیست که بتواند از قدرت آتش برتر ایالات‌متحده پیشی بگیرد.
برای اثبات چنین فرضیه‌ای بهتر است ابتدا به بودجه نظامی چین نگاهی داشته باشیم. از زمانی که رهبران چین برنامه نوسازی نظامی بلندپروازانه‌ای را در اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی در پیش گرفتند، بودجه نظامی این کشور به‌طور متوسط سالانه ۹ درصد افزایش یافته است و در سال ۲۰۲۳ به ۲۲۴ میلیارد دلار رسیده است. این مساله چین را پس از آمریکا در مقام دوم بودجه نظامی در جهان قرار می‌دهد. با این حال کارشناسان زیادی هستند که معتقدند افزایش هزینه‌های دفاعی با کند شدن روند رشد اقتصادی، برای چین چالش‌برانگیز خواهد بود.
همچنین شواهد نشان می‌دهد که بودجه دفاعی امسال چین ۲/۷ درصد افزایش می‌یابد که تقریبا مطابق با نرخ پیش‌بینی از رشد تولید ناخالص داخلی اسمی این کشور است. چنین امری گویای آن است که هر چند بودجه نظامی چینی‌ها در مواردی مانند توسعه تسلیحاتی غیرشفاف است، اما دولت این کشور هزینه‌های نظامی را کاهش داده و مانند دهه‌های قبلی به ۶/۱ درصد تولید ناخالص داخلی رسانده است. از سوی دیگر پیش‌بینی‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که براساس معیار تولید ناخالص داخلی سال ۲۰۳۰، بودجه نظامی چین بسیار کمتر از آمریکا خواهد بود.
وضعیت نیروی دریایی دو کشور
در میان تحلیلگران یک اصل وجود دارد که لزوما هزینه‌های دفاعی، تبدیل به قدرت نظامی نمی‌شوند. در واقع قدرت نظامی به بسیاری از عوامل دیگر نظیر فناوری، اتحادهای نظامی و اهداف دفاعی بستگی دارد. در همین راستا شاید مقایسه نیروی دریایی آمریکا و چین بتواند شاخص مناسبی از سطح نظامی دو کشور را نشان دهد. می‌دانیم که نیروی دریایی چین در طول دو دهه گذشته از یک ناوگان ضعیف با کشتی‌های قدیمی به یک نیروی مدرن و بومی‌سازی شده تبدیل شده که قابلیت انجام ماموریت‌های دور را پیدا کرده است. مطابق برآوردهایی که تحلیلگران نظامی آمریکا انجام داده‌اند، باز هم در طول سال‌های آینده نیروی دریایی چین بزرگ‌تر، مدرن‌تر و چند‌منظوره‌تر خواهد شد. چینی‌ها امروز حدود ۳۴۰ شناور از جمله ناو، زیردریایی، ناوچه و ناوشکن در اختیار دارند و طبق گزارش پنتاگون
(وزارت دفاع آمریکا) این تعداد در سال ۲۰۲۵ به ۴۰۰ و در سال ۲۰۳۰ به ۴۴۰ فروند خواهد رسید. به همین دلیل است که به نظر می‌رسد رهبران چین معتقدند محدودیت منابع آنچنان نیست که بتواند مزیت‌های قدرت نسبی آنها را با مانع روبه‌رو کند.
از سوی دیگر برآوردها حاکی از آن است که تعداد کشتی‌های نظامی آمریکا ۲۹۶ فروند (نیمی از میزان کشتی‌های آمریکا در اوج جنگ سرد) است که به نظر می‌رسد تا سال ۲۰۳۰ به ۲۹۰ فروند کاهش پیدا کنند. در این رابطه دو نظر متفاوت میان کارشناسان وجود دارد. برخی معتقدند که هر چند میزان کشتی‌های نظامی ایالات متحده کمتر بوده و شکافی از این جهت در مقابل چین احساس می‌کند، اما تعداد کشتی‌های جنگی نمی‌تواند معیار خوبی برای برتری نظامی باشد؛ چرا که همچنان نیروی دریایی آمریکا از لحاظ تجهیزات و امکانات، بزرگ‌تر، پیشرفته‌تر و توانمندتر از چین است.
اما در مقابل برخی دیگر با استناد به گزارش پنتاگون معتقدند که طراحی و کیفیت کشتی‌های چینی در بسیاری از موارد با آمریکا قابل مقایسه بوده و چینی‌ها به سرعت عقب‌ماندگی خود در این زمینه را رفع کرده‌اند. همچنین یکی دیگر از مزیت‌های چین در این عرصه، صنایع کشتی‌سازی مدرن این کشور است که بزرگ‌ترین صنعت کشتی‌سازی در جهان است؛ به‌طوری که در سال ۲۰۲۱ میلادی ۴۴ درصد از کشتی‌های تجاری تولید شده در سراسر جهان را چین تولید کرده و تنها یک شرکت دولتی به نام cssc بیش از یک‌پنجم سفارشات جهانی را به خود اختصاص داده است. این موضوع زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم چینی‌ها کشتی‌های نظامی خود را نیز از طریق شرکت‌هایی می‌سازند که کشتی‌های تجاری در دنیا را تولید می‌کنند.
برگ برنده تجربه
تمامی این مقایسه‌ها در حالی است که چینی‌ها هنوز در یک حوزه حیاتی یعنی تجربه جنگ، سال‌ها و شاید دهه‌ها با ایالات متحده فاصله دارند. این کشور از زمان جنگ ویتنام به این سو وارد جنگ دیگری نشده است. این در حالی است که دهه‌هاست آمریکا هر سال در یک نقطه از دنیا در مشغول جنگ بوده است.
با این وجود چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۵ یک مدرن‌سازی کامل در صنایع نظامی خود انجام داده و تا سال ۲۰۴۹ یعنی یکصدمین سالگرد تاسیس حکومت کمونیستی در این کشور به نیروی جنگی برتر جهان تبدیل شود. در همین رابطه برآوردهای انجام‌شده از سوی پنتاگون نشان می‌دهد که زرادخانه‌های چین تا سال ۲۰۳۵ تقریبا ۴ برابر شده و در عین حال استراتژیست‌های این کشور نیز مایل هستند آمریکا و تایوان را متقاعد کنند که هزینه‌های جنگ و درگیری بسیار فراتر از آن چیزی است که پیش‌بینی می‌شود.