جشنواره تئاتر فجر و کمبودهایی که حس شد

چهل‌و‌یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر درحالی روز سه‌شنبه یازدهم بهمن‌ماه به کار خود پایان داد که تعدادی از تئاتری‌ها این رویداد را تحریم کرده‌‌اند، تعدادی نیز به دلیل مشکلات اقتصادی امکان حضور در جشنواره را نداشته‌اند. اما بخش بین‌الملل جشنواره نیز امسال کاستی‌های بسیاری دارد که از آن جمله است: نبود گروه‌ها و اجراهای مطرح.
چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از هفته گذشته شنبه یکم بهمن‌ماه در دو بخش صحنه‌ای و خیابانی برگزار شد. این رویداد البته کار خود را از چندماه قبل با برگزاری جشنواره‌های منطقه‌ای که در ادامه جشنواره‌های سالانه استانی برگزار شده، آغاز کرده بود. طی این اتفاق چندین گروه از شهرهای مختلف طی رقابت با هم‌استانی‌ها و هم‌منطقه‌ای‌های خود، به جشنواره تئاتر امسال راه یافتند.
جشنواره تئاتر فجر امسال به عنوان یکی از اتفاقات چندگانه «فجر» که اهمیت بسیاری در میان فرهنگ و هنر کشور دارد، به عنوان اولین رویداد فجر ۱۴۰۱ درحال برگزاری ا‌ست. این در حالی است که کشور شرایط اجتماعی و سیاسی سختی را پشت سر گذاشته است. ناآرامی‌های رخ داده در کشور و تبعاتی که پس از آن بخشی از جامعه را درگیر خود کرده، موضوعی نیست که (به‌خصوص در عرصه فرهنگ و هنر) نادیده انگاشته شود.
در این میان مشاغل وابسته به فرهنگ و هنر درگیر موجی شده‌اند که مشابه آن را در دوران کرونا تجربه کرده‌اند. از شهریورماه تاکنون تئاتر وضعیت پر فراز و نشیبی طی کرده و در مقاطعی تعطیل بوده است. اگر هم نمایشی روی صحنه بوده با حواشی یا کمبود مخاطب که البته معضل همیشگی تئاتر است، روبه‌رو شده است. چند ماهی ا‌ست برگزاری کنسرت‌های موسیقی نیز بدون توضیح و شرح رسمی تعطیل است. سینماها با مخاطب معدودی مواجه هستند و رقم فروش گیشه فیلم‌ها خود گویای این اوضاع است. بدون شک زمانی که مهم‌ترین بخش‌ها (کنسرت‌ها، تئاترها، سینماها، گالری‌ها) که چرخه اقتصادی هنرها را می‌چرخانند، تعطیل شوند، بخش‌های دیگر نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند. در حوزه هنرهای تجسمی نیز تعداد نمایشگاه‌هایی که از شهریور امسال تا به امروز برگزار شده از تعداد انگشتان دست هم کمتر است. یکی از دلایل این انجماد پنهان‌، عدم تمایل فعالیت هنرمندان در شرایط فعلی است گرچه محمدمهدی اسماعیلی (وزیر ارشاد) از هنرمندان دعوت کرده به اجرای کنسرت و برگزاری برنامه‌های هنری بپردازند، اما می‌توان گفت هنوز این درخواست با استقبال قشر هنری مواجه نشده است.
مدیران هنری کشور به‌رغم شرایط یخ‌زده‌ کنونی، برگزاری جشنواره‌های هنری مانند سال‌های گذشته را در دستور کار قرار داده‌اند. یکی از این رویدادها تئاتر است که امسال چهل و یکمین دوره‌ خود را پشت سر می‌گذارد. این رویداد با اینکه روال سابق را در جهت انتخاب آثار شهرستانی به واسطه برگزاری دوباره جشنواره‌های استانی در دستور کار قرار داده اما نتوانسته برخی اسم‌های مطرح تئاتری را به خود جلب کند. گرچه برخی بر این باورند که طرح شدن تئاتری‌های شهرستان‌ها که در تمام این سال‌ها امکان نشان دادن کمتری در رویدادهای رسمی کشور داشته‌اند، بخشی از نقایص نبود مشاهیر پایتخت را جبران می‌کند. تئاتری‌های شهرستان‌ها بر این عقیده‌اند که جشنواره تئاتر فجر برای آنها علاوه بر اینکه نوعی گردهمایی (رقابتی یا غیررقابتی) است، نوعی آموزش نیز است که به واسطه اجرای آثار برتر و باارزش از کارگردان‌های مهم و خلاق از سراسر کشور و نیز خارج از کشور کامل می‌شود. باید در نظر داشته باشیم که اغلب تئاتری‌های شهرستان‌ها از نعمت محل تمرین و سالن محروم هستند.
بدون شک شرایط نابسامان و غیر معمول فعلی برای رسانه‌ها و مردم و البته هنرمندان قابل درک است اما اینکه بودجه اختصاص یافته به بخش بین‌الملل چگونه هزینه شده، سوالی ا‌ست که مسوولان جشنواره باید به آن پاسخ دهند. موضوع دیگر بهره‌گیری از وجود اساتید معتبر در این رویداد هنری است تا این جمله که «جشنواره‌ها اعتبارشان را از هنرمندان می‌گیرند» امکان تحقق داشته باشد.