جنگ‌های دهه‌های ۵۷۰ و ۵۸۰ ایران و روم

یکم نوامبر سال ۵۷۸ دو ژنرال ایرانی با شکست دادن سپاهیان روم شرقی «آمِد = دیاربکر» و ارمنستانِ ایران (ایرانِ وقت) را پس گرفتند‌‌.

این دو ژنرال ایرانی، «تام خسرو ـ تَهم خسرو» و «آذرمان» سپس به پیشروی خود در جهت شمال غربی به سوی قسطنطنیه ادامه دادند‌‌. «تیبریوس دوم کنستانین» که تازه امپراتور روم شرقی شده بود وقتی که چنین دید درخواست تَرک مخاصمه کرد و حاضر به پرداخت غرامت به دولت ایران شد‌‌. دولت ایران تنها با یک تَرک مخاصمه سه ساله در ازای دریافت هرسال ۳۰ هزار نومیسما (سکه طلا) موافقت کرد‌.

این دور از جنگ‌های ایران و روم شرقی که مرز غربی این امپراتوری، دریای آدریاتیک (آلبانی و کرواسی) بود در طول دهه‌های ۵۷۰ و ۵۸۰ ادامه داشت و ایران، طرف پیروز این جنگ‌ها بود‌‌. جنگ‌های این دورهِ دو قدرت وقت عمدتا به این سبب بود که دولت قسطنطنیه به ارمنستان که وابسته به ایران بود و شهر آرتاشات (شات واژه پارسی قدیم = شادِ پارسی کنونی) واقع در کنار رود ارس (اینک در ایالت آرارات) و مناطق شمالی رود فرات ازجمله کاسیتوس (توتوسِ عهد باستان و شهر الرقه امروز، در شمال شرقی سوریه ـ چند سال پایتخت‌ هارون‌الرشید خلیفه عباسی و سه سال اصطلاحا پایتخت داعش) نظر داشت‌‌. محل نبرد سال ۵۸۰ میلادی ایران و روم شرقی حاشیه همین شهر الرقه بود که در این نبرد هم سپاهیان ایران بر ارتش روم شرقی به فرماندهی موریس پیروز شدند‌‌. رومیان در دهه ۵۳۰ در الرقه یک دژ نظامی ساخته بودند که در سال ۵۴۲ به دستور خسروانوشیروان کاملا ویران و با خاک یکسان شد‌.

ژنرال‌های رومی در جنگ‌های این دوره با ایران ژوستینین و موریس Mauricius بودند که موریس بعدا امپرتور شد‌‌. تیبریوس ۱۴ آگوست ۵۸۲ درگذشت‌‌. برخی از مورخان نوشته‌اند که مرگ او بر اثر مسمومیت بود‌‌. وی و ژوستینین دوم (امپراتور پیش از او) برای جنگ با ایران، حتی واحد نظامی از بالکان و ایلیریکوم (منطقه وسیعی ـ از آلبانی تا اسلاونشین‌های دانوب مرکزی) احضار کرده بودند که فرصتی به دست طوایف منطقه از جمله قوم مهاجر «آوار» داد تا اعلام استقلال کنند‌‌.

ژوستین دوم امپراتور قبلی روم شرقی در پی شکست نظامی پُرتلفات سال ۵۷۴ از ارتش ایران که خسروانوشیروان با وجود پیری شخصا هدایت نیروها را در آن جنگ برعهده داشت از فرط اندوه دچار افسردگی مزمن و به نوشته برخی از مورخین دیوانه شده و کنار رفته بود‌‌. پس از ابتلای ژوستین دوم به افسردگی، بانوی او و تیبریوس (بعدا جانشین وی) یک سال تَرک مخاصمه با ایران را به ۴۵ هزار سکه طلا خریداری کردند‌.