جنگ ایران و روم برسر آبخازیا و اخراج رومیان از قفقاز

۲۳ سپتامبر سال ۵۴۲ میلادی و در زمان پادشاهی خسروانوشیروان، ارتش ایران شهر بندری سوخامی (تسوخامی) در آبخاریا را از رومیان پس گرفت. رومی‌ها که نام این شهر (پایتخت کنونی آبخازیا) را به سباستوپولیس تغییر داده بودند پیش از عقب‌نشینی از شهر، بسیاری از ساختمان‌ها و از جمله ارگ شهر را ویران ساخته بودند. ارگ ویران شده شهر که بعدا بر اثر پیشروی دریا به زیر آب فرو رفته است اخیرا توسط باستان‌شناسان شناسایی شده است.
دولت ایران پس از اخراج رومیان، به جای مرمت عمارات خراب شده و در معرض خطر توفان دریایی، محله‌های تازه‌ای ساخت و بر شهر اضافه کرد. از جمعیت فعلی این شهر کمتر از پنج درصدشان گرجی هستند و مابقی آبخیزستانی، روس، ارمنی و‌… . ارتش ایران مرکب از هنگهای سوار زرهپوش (سربازان دارای روپوش فلزی و کلاه‌خود آهنی) در این عملیات رومیان را از بندر باطوم (پترا) نیز بیرون راندند به گونه‌ای که دیگر، رومی در قفقاز باقی نماند.
برخی از مورخان رومی ادعا کرده‌اند که به علت شیوع بیماری در نظامیان رومی بود که پولیزاریوس به آنان دستور عقب‌نشینی داده بود. این دومین نبرد ایران و روم در قفقاز در عصر خسروانوشیروان بود و سرانجام رومیان مجبور به پرداخت غرامت (طلا) شدند تا صلح برقرار شود. سوخامی تا صد سال پس از برافتادن دولت ساسانی ایران، به دست بازماندگان یک حکمران ایرانی منصوب از جانب آن دودمان اداره می‌شد و در سال ۷۳۶ به تصرف یک لشکر عرب درآمد.
هزینه سنگین شاه شدن از کیسه میهن
۲۳ سپتامبر سال ۱۷۲۳ میلادی طهماسب میرزا پسر شاه سلطان حسین صفوی برای ارضای حس خودخواهی و شاه بودن، مقاوله‌نامه سن‌پترزبورگ را که امضای پتر یکم (پتر بزرگ) تزار وقت روسیه در زیر آن بود امضا‌ کرد. طهماسب میرزا که هنگام محاصره اصفهان از سوی نیروهای امیرمحمود قندهاری از این شهر فرار کرده بود قبلا به پتر یکم که در جریان ایجاد امپراتوری روسیه بود پیشنهاد داده بود که اگر او را کمک کند که به شاهی ایران برسد بر آنچه روسیه تاکنون (تا آن زمان) از قلمرو ایران گرفته و یا در نظر دارد بگیرد از جمله مناطق شرقی قفقاز، گیلان و حتی مازندران صحه خواهد گذارد!‌ با وجود این، پتر به خود اجازه تصرف مازندران را نداد و به اشغال مناطقی از داغستان و شهر دَربَند قفقاز تا رشت قانع شد. طهماسب میرزا که عطش قدرت شعور او را مختل کرده بود بعدا به سلطان عثمانی هم تعهد سپرد که اگر او را به عنوان شاه به رسمیت بشناسد غرب ایران را به او خواهد بخشید. همین اشتباهات سبب شد که نادر پس از سرکوب یاغیان پشتونِ ایران خاوری، در مجلسی که در هزارجریب اصفهان بر پا کرده بود طهماسب میرزا را بر کنار و زندانی ساخت، عثمانی‌ها را از ایران بیرون راند و روس‌ها که چنین دیدند، خود- از قلمرو ایران خارج شدند.