جنگ سیگنال‌ها در کوبا

عرفان ناظریه- رقابت‌های ایالات متحده آمریکا و جمهوری خلق چین به میزانی استراتژیک، چندبعدی و گسترده شده که هر روز شاهد آشکار شدن حوزه‌ای از آن هستیم؛ رقابت‌هایی که در عرصه‌های اقتصادی، تکنولوژیک، سیاسی، فرهنگی، علمی،
نظامی- دفاعی و امنیتی- اطلاعاتی در جریان است. در همین راستا یکی از موضوعات جالب توجه در این زمینه، فعالیت‌های چین در کشور کوبا است؛ در واقع پکن از طریق خاک شریک کمونیست خود در آمریکای لاتین، به جمع‌آوری و شنود اطلاعات سیگنالی و الکترونیکی از ایالات متحده آمریکا پرداخته و بدین وسیله سعی در کسب شناخت و اشراف بر اهداف مورد نظر در خاک رقیب استراتژیک و اصلی خود را دارد.
از همین رو، هرچند که سال گذشته برخی مقامات واشنگتن درخصوص استفاده چین از خاک کوبا برای فعالیت علیه آمریکا هشدار دادند اما کمتر از یک هفته پیش بود که مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی مستقر در واشنگتن طی گزارشی تحلیلی به واکاوی دقیق فعالیت‌های چین در این کشور واقع شده در آمریکای جنوبی پرداخته است.
البته شایان توجه است که اگر قرار باشد نگاهی عمیق‌تر به این مساله بیندازیم، باید گفت که این مساله بخشی از پازل راهبرد کلان چین برای فعالیت‌های اطلاعاتی در مقیاس جهانی است تا بتواند به وسیله ثمرات حاصل از آن، هم به شناخت بهتر از نظام بین‌الملل برای انجام اقدامات موثرتر برسد و هم اینکه در مواقع لزوم از این توانایی خود در جهت نفوذ و اقدامات میدانی بهره بجوید.
سابقه حضور چین در کوبا
در همین راستا یک سال پیش بود که روزنامه وال‌استریت ژورنال به نقل از برخی مقامات کاخ سفید گزارش داد که چین حداقل از سال 2019 میلادی در کوبا پایگاه اطلاعاتی داشته و سعی می‌کرده است که توانمندی‌های جمع‌آوری خود را گسترش بدهد. این مقامات که خواستار فاش نشدن نام خود بودند، اذعان داشتند که جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا نسبت به اقدامات چین در این خصوص آگاهی دارد. این مقامات افزودند که این مساله اتفاقی تازه نبوده و موضوعی است که در جریان است= بلکه اتفاق مهم در این خصوص این است که در سال 2019 چین، تاسیسات خود در کوبا را تقویت کرده و ارتقا داده است. از طرفی دیگر این روزنامه آمریکایی ادعا کرد که این مساله، معلول پیمان‌نامه‌ای امنیتی میان پکن و ‌هاوانا است که طی آن قرار شده تا چین در قبال کسب امتیاز داشتن پایگاه استراق سمع در این کشور، میلیاردها‌دلار به کوبایی که در تنگنا و وضعیت نامناسب اقتصادی قرار دارد، پول پرداخت کند. در‌واقع طی این توافق چین می‌تواند صاحب تاسیسات شنود با فاصله کمتر از 100 مایلی (حدود 160 کیلومتر) از ایالت فلوریدا باشد.
در همین جهت بود که سال گذشته مقامات مربوطه چین این اظهارات آمریکایی‌ها را تهمت و شایعه خوانده و اعلام کردند که این اظهارات از سوی کشوری بیان می‌شود که خودشان قدرتمند‌ترین امپراطوری هکری جهان را در اختیار دارند.
ماهیت و چرایی انتخاب کوبا توسط چین
در همین راستا، یک هفته پیش بود که مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی مستقر در واشنگتن طی گزارشی تحلیلی که بخشی از ابتکار این موسسه موسوم به «دسترسی پنهان» است، به واکاوی دقیق فعالیت‌های چین در این کشور واقع شده در آمریکای لاتین پرداخته است. این ابتکار در جهت شناخت و فهم فعالیت‌های چین که برای نفوذ گسترده این کشور در سراسر جهان اجرا می‌شود، راه‌اندازی شده است؛ داده‌های این ابتکار نیز از طریق منابع اطلاعاتی منابع آشکار و همچنین تصاویر ماهواره‌ای به دست می‌آید.
به همین جهت، این موسسه در گزارش خود آورده است که کرانه ساحلی ایالت فلوریدا مملو از پایگاه‌های نظامی، مقرهای فرماندهی رزمی، مراکز پرتابگرهای فضایی و سایت‌های آزمایش نظامی است و این فرصت خوبی را برای جمهوری خلق چین فراهم می‎آورد تا با در اختیار داشتن تاسیسات شنود الکترونیکی و جمع‌آوری اطلاعات سیگنالی در کوبا که کمتر از 100 مایل با خاک ایالات متحده فاصله دارد، اطلاعات و شناخت مناسبی از آنها به دست آورد. این گزارش ادامه می‌دهد که طبق برآوردهایی که ترتیب داده توانسته حداقل 4 پایگاه را در کوبا شناسایی کند که جزو تاسیسات اطلاعاتی در اختیار چین در این کشور هستند.
در واقع درخصوص چنین اقدامی از سوی چین باید گفت که اطلاعات سیگنالی یکی از اصلی‌ترین ساحت‌های مدرن حوزه جمع‌آوری اطلاعات است که کیفیت مطلوب داده‌های حاصل از آن ارتباط مستقیمی با نزدیکی وسایل، آنتن‌ها و رادارهای تاسیسات مربوطه به جغرافیای موردنظر دارد. بنابراین به همین دلیل است که چین باید برای کسب اطلاعات اثربخش و کارآمد سیگنالی، پایگاه‌هایی در نزدیکی سرزمین ایالات متحده آمریکا ایجاد کند. کما اینکه در زمان جنگ سرد هم بزرگ‌ترین مجموعه اطلاعات سیگنالی شوروی در تاسیسات لوردس در ‌هاوانا قرار داشت.
در همین راستا، از میان 4 پایگاه شناسایی شده، 3مورد آنها در استان‌ هاوانا قرار داشته و نام آنها بژوکال، واجای و کالابازار بوده و همچنین یکی دیگر از پایگاه‌ها، ال سالائو نام دارد که واقع در استان سانتیاگو در کوبا است. در میان آنها پایگاه بژوکال بزرگ‌ترین تاسیسات اطلاعات سیگنالی شناخته و تایید شده در کوبا است. این پایگاه به لحاظ تاریخی نیز در موضوع بحران موشکی 1962 کوبا دخیل بود
همچنین باید گفت که حضور در آمریکای لاتین علاوه بر مزیت‌ها و منافع اطلاعاتی و شناختی‌ که برای چین دارد، می‌تواند جای خالی نداشتن پایگاهی در آمریکای شمالی را نیز برای پکن تا حدودی جبران کند.
منافع چین از این اقدام
در همین راستا باید گفت که جمع‌آوری داده‌ها در مورد فعالیت‌هایی مانند تمرین‌های نظامی، آزمایش‌های موشکی، پرتاب موشک و مانورهای زیردریایی، تصویری پیشرفته‌تر و دقیق‌تر از شیوه‌های نظامی ایالات متحده برای چین ایجاد می‌کند. از طرفی دیگر نیز با اینکه ارتباطات نظامی مدرن به شدت رمزگذاری شده است (به این معنی که محتوای پیام‌ها و داده‌ها پنهان است)، اما اطلاعات مربوط به فرکانس، مبدا، جهت و سرعت ترافیک ارتباطات می‌تواند ارزش اطلاعاتی قابل‌توجهی را برای چین فراهم کند.
برای مثال مطالعه پرتابه‌ها به‌ویژه پرتابه‌های فالکون 9 و سیستم‌های موشکی تقویت‌کننده قابل استفاده مجدد «فالکون هوی اسپیس‌ایکس» احتمالا از مواردی است که چین علاقه دارد درخصوص آنها بیشتر بداند زیرا پکن تلاش می‌کند تا در رهبری کردن فناوری پرتابه‌های فضایی با واشنگتن رقابت کند.همچنین رهگیری جریان ارتباطات تجاری و شناخت و ا‌شراف نسبت به مراکز اقتصادی حیاتی در سراسر جنوب ایالات متحده نیز می‌تواند گنجینه‌ای از داده‌ها را برای چین فراهم آورد که کمتر در قید و بند رمزنگاری باشند. از طرفی دیگر این مناطق میزبان مراکز تحقیقاتی و تولیدی بزرگی همچون صنایع هوافضا، الکترونیک، بیوتکنولوژی و سایر بخش‌های استراتژیک کلیدی هستند که ارزش و اولویت بالایی برای پکن دارند.
در همین راستا باید اشاره کرد که کوبا علاوه بر موقعیت جغرافیایی مناسبی که برای چین فراهم می‌آورد، به لحاظ انگیزه‌ و منافع سیاسی و ایدئولوژیکی نیز اهمیت قابل‌توجهی برای پکن دارد زیرا کوبا از معدود کشورهایی است که هنوز هم زیر پرچم حکمرانی تک حزبی کمونیست‌ها اداره می‌شود و طبیعتا حفظ و بقای آن برای چین بسیار مهم و سودمند است.
اهرم‌های چین برای حضور در کوبا
از سویی دیگر و به استناد گزارش مذکور که توسط مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی منتشر شده است، چین به دنبال گسترش جاه‌طلبی‌های خود برای حضور نظامی در خارج از کشورش است و کوبا می‌تواند موقعیت جذابی برای ارتش آزادی‌بخش خلق چین در دریای کاراییب فراهم ‌کند. به همین جهت، یک ارزیابی طبقه‌بندی نشده توسط دفتر مدیر اطلاعات ملی ایالات متحده که در فوریه 2024 منتشر شد، کوبا را به عنوان یکی از مقصدهایی عنوان می‌کند که چین به دنبال تاسیس پایگاه‌های نظامی در آن است.
در همین راستا چین از اهرم‌های مختلفی برای حضور خود در کوبا استفاده می‌کند. از طرفی‌ هاوانا در حال حاضر درگیر بدترین بحران اقتصادی خود از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی است و شدیدا به کمک‌های خارجی نیاز دارد؛ موضوعی که چین از آن استفاده کرده و با میلیاردها‌دلار هزینه، هم در جهت کاهش بدهی و هم به صورت کمک مستقیم به ‌هاوانا، خود را به عنوان منجی رفقای کمونیست خویش نشان داده است.همچنین جدای از مسائل اقتصادی، نشانه‌های متعددی وجود دارد که اهرم‌های سیاسی پکن نیز می‌تواند درهای کوبا را برای ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی چین باز کند؛ در واقع حتی اگر چین دسترسی مستقیمی به تاسیسات اطلاعاتی در کوبا نداشته باشد، باز هم داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط همتایان کوبایی می‌تواند در فرآیند تبادل اطلاعاتی با چینی‌ها به اشتراک گذاشته شود.
به هرحال باید در نهایت اشاره کرد که احیای جایگاه و موقعیت کوبا به عنوان یک بازیگر کلیدی در رقابت استراتژیک میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری خلق چین می‌تواند باعث شکل‌گیری فرصت برای پکن و ایجاد تهدید برای واشنگتن شود. در واقع در حالی که بعید به نظر می‌رسد چین در کوتاه‌مدت به دنبال ایجاد قابلیت‌های تهاجمی جدی و گسترده در کوبا باشد اما گسترش تدریجی حضورش در این جزیره می‌تواند مناسبات و معادلات را در منطقه آمریکای لاتین و کلان رقابت عقاب و اژدها تغییر دهد.