جنگ و صلح تجاری

گروه جهان- پس از حدود یک سال و نیم تنش و جنگ تعرفه‌ای، سرانجام پکن و واشنگتن بر سر تدوین روابط تجاری تازه با یکدیگر به توافق‌های اولیه‌ای دست پیدا کردند. این توافق اولیه در حالی به امضا رسید که با خواسته‌های پیشین دونالد ترامپ فاصله ‌دارد. به باور تحلیلگران ناتوانی کاخ‌سفید برای تحمیل خواسته‌هایش بر پکن در کنار استفاده انتخاباتی از توافق، ترامپ را مجبور به امضای توافق کرد.
در این راستا چین دیروز در واکنش به تعلیق افزایش تعرفه گمرکی بر کالاهای صادراتی به آمریکا از اقدام تلافی‌جویانه علیه واشنگتن عقب‌نشینی کرد. دو طرف به تفاهمی دست یافته‌اند که تنش تجاری میان دو کشور را کاهش می‌دهد. چین تهدید خود برای افزایش تعرفه گمرکی بر برخی کالاهای آمریکایی را عملی نمی‌کند. این تصمیم در پی آن اعلام شد که دولت آمریکا دریافت تعرفه تنبیهی از برخی کالاهای چینی را به حالت تعلیق درآورد.
مطابق برنامه‌های از پیش اعلام شده قرار بود تعرفه گمرکی بر برخی از کالاهای چینی از دیروز افزایش یابد و اقدام تلافی‌جویانه چین هم برای همین روز پیش‌بینی شده بود. کاهش تنش در روابط تجاری پکن و واشنگتن پس از آن ممکن شد که دو طرف جمعه گذشته و پس از مذاکراتی طولانی به تفاهمی دست یافتند که قرار است ماه آینده به طور رسمی به امضا برسد.
وزارت دارایی چین در بیانیه‌ای که در رسانه‌های این کشور منتشر شد ضمن اعلام خبر تعلیق افزایش تعرفه کالاهای آمریکایی ابراز امیدواری کرد که پکن و واشنگتن بر پایه احترام متقابل موفق به حل اختلاف‌های خود در زمینه مبادلات بازرگانی شوند. دولت آمریکا شنبه گذشته اعلام کرده بود که افزایش تعرفه‌های گمرکی بر برخی کالاهای چینی تا مدتی نامعلوم به حال تعلیق درخواهد آمد.
تعهد چین در برابر لغو افزایش تعرفه‌ها
همچنین قرار است برخی از تعرفه‌های قبلا وضع شده بر کالاهای چینی نیز لغو شوند یا کاهش یابند. چین در مقابل متعهد شده واردات محصولات کشاورزی از ایالات متحده را افزایش دهد.
به گفته لاری کادلو، مشاور ارشد اقتصادی دونالد ترامپ، توافق اولیه در جمعه گذشته شامل حوزه‌های دیگری مانند خدمات، بازار ارز، مبادلات مالی و فناوری نیز می‌شود. او می‌گوید قرار است دور جدید مذاکرات میان پکن و واشنگتن آغاز شود تا توافق نهایی در هفته نخست ژانویه به امضا برسد.
رییس جمهوری ایالات متحده که از آغاز کار خود همواره از موازنه منفی تجاری با چین به شدت انتقاد کرده قصد داشت تعرفه گمرکی برخی کالاهای چینی به ارزش ۱۵۰ میلیارد دلار در سال را از دیروز ۱۵ درصد افزایش دهد. با اقدام یادشده تمام کالاهای وارداتی از چین که ارزش آنها در سال حدود ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود مشمول افزایش تعرفه‌های گمرکی می‌شدند. توافق اولیه میان پکن و واشنگتن آتش‌بس دیگری در جنگ تجاری میان آمریکا و چین محسوب می‌شود که از حدود دو سال پیش آغاز شده است.
ترامپ و کسری تراز تجاری
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در اقتصاد ایالات متحده وجود تراز منفی تجاری با کشورهای جهان است. ترامپ از ابتدای ورود به کاخ سفید تلاش کرد با اتخاذ سیاست‌های تهاجمی و وضع تعرفه بر واردات، کسری تجاری ایالات متحده در مقابل دیگر کشورها را جبران کند. چین کشوری است که بیشترین مازاد تراز تجاری را با آمریکا دارد. سال گذشته کسری تجاری واشنگتن در برابر پکن بالغ بر ۴۰۰ میلیارد دلار بود. آمارهای تازه نیز حکایت از آن دارند که در ۱۰ ماهه سال ۲۰۱۹ کسر تجاری واشنگتن نسبت به پکن به حدود ۳۰۰ میلیارد دلار رسیده است.
به دلیل همین تراز تجاری منفی رو به افزایش که گریبان اقتصاد آمریکا را گرفته، ترامپ از حدود ۱۷ ماه قبل روی صدها میلیارد دلار کالای وارداتی از چین تعرفه‌هایی را وضع کرد. در همین راستا قرار بود از دیروز بر ۲۵۰ میلیارد دلار کالای چینی تعرفه اضافی وضع کند.
تاکنون نمایندگان دو طرف جلسات پرشماری را برای دستیابی به توافق برگزار کردند که هر بار به دلیلی این امر محقق نشد. موضوع‌هایی همچون رعایت حق مالکیت معنوی و وضع قوانین تازه در زمینه تسهیل حضور و تجارت شرکت‌های آمریکایی در بازارهای چین از جمله چالش‌هایی بود که تاکنون مانع توافق بودند. ترامپ اما اکنون اعلام کرده که چین حتی قول داده حجم خرید محصولات کشاورزی از آمریکا را به میزان۵۰ میلیارد دلار افزایش دهد.
هنوز متن کاملی از این توافق منتشر نشده اما دو طرف تایید کرده‌اند که در مورد برخی کالاها تعرفه‌ها به قبل بازمی‌گردد. همچنین قرار است چین در دو سال آینده حدود ۲۰۰ میلیارد دلار کالای اضافی از آمریکا کالا وارد کند. اگرچه چینی‌ها هنوز با خرید این مقدار محصولات کشاورزی از آمریکا موافق نیستند، اما گفته‌اند خرید خود را به شدت افزایش می‌دهند.
برندگان و بازندگان توافق
هنوز جزئیات توافق فاش نشده، اما بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که کلیات آن با خواسته‌هایی که ترامپ پیش از این اعلام می‌کرد، اختلاف دارد. اگرچه خبر علاقه‌مندی به امضای توافق، باعث جهش ارزش سهام شد، اما بسیاری از تجار و فعالان اقتصادی هنوز به این توافق با دیده تردید می‌نگرند.
روزنامه واشنگتن‌پست، اما این توافق را حیرت‌آور و تاریخی توصیف و عنوان کرد مقام‌های ارشد چینی که نسبت به برگزاری نشست خبری علاقه‌ای ندارند، این بار اعلام کردند توافق برای آنها پیروزی به شمار می‌رود زیرا می‌تواند نیازهای روزافزون مردم این کشور را مرتفع سازد.
این توافق محدود البته از نظر سیاسی راه چاره پایانی برای ترامپ هم ارزیابی می‌شود زیرا همه اهداف وی را برآورده نمی‌کند. رییس‌جمهوری آمریکا اکنون با این توافق می‌تواند در کارزار انتخاباتی خود حداقل ادعا کند که در حوزه اقتصادی چین را متوقف ساخته ‌است.
او می‌تواند به کشاورزان آمریکایی هم نوید پیروزی بر چین را بدهد زیرا تاکنون آنها به علت جنگ تعرفه‌ای صدمات زیادی را متحمل شدند. در یک سال گذشته ورشکستگی کشاورزان ۲۴ درصد افزایش یافت. کارشناسان همچنین توافق را عاملی برای رشد دو درصدی اقتصاد ایالات متحده می‌دانند. ضمن اینکه احتمال وقوع رکود در سال آینده را کم می‌کند.
کشاورزان آمریکایی اکنون از برندگان توافق خواهند بود. در کنار آنها شرکت‌های بزرگی همچون اپل و دیگر شرکت‌های تولیدکننده تلفن همراه نیز سود سرشاری را کسب می‌کنند. خرده‌فروشان و مالکان فروشگاه‌های زنجیره‌ای، سهامداران و سرمایه‌گذاران در وال‌استریت، تجار و شرکت‌های بزرگ در کنار دولت چین مهم‌ترین برندگان شرایط کنونی ارزیابی می‌شوند.
واشنگتن‌پست بازندگان توافق ترامپ را هم این گونه برشمرد: کشاورزانی که در یکی دو سال اخیر ورشکسته شدند از بزرگ‌ترین بازندگان شرایط تازه هستند. در مرحله بعد دموکرات‌های آمریکا هم از جمله گروه‌هایی هستند که در حوزه سیاسی، از گام نخست توافق ضرر می‌کنند زیرا شرایط و افکار عمومی به نحو محسوسی به نفع ترامپ چرخش خواهد داشت. در عمل، این یک موفقیت بزرگ اقتصادی دیگر برای رییس جمهوری ایالات متحده هم به شمار خواهد رفت. ترامپ از این به بعد با تمرکز بیشتری انرژی خود را بر موضوع انتخابات متمرکز خواهد کرد.
ترامپ هنوز بر ۳۷۰ میلیارد دلار کالای چینی تعرفه می‌گیرد، شرکت‌های آمریکایی که مجبور به پرداخت تعرفه هستند هم از بازندگان توافق کنونی خواهند بود. اقتصاد چین و شرکت هوآوی از دیگر بازندگانی که احتمالا کاهش رشد را تجربه خواهند کرد.
ترامپ و نگاه به آینده
در آینده تحلیل‌های گسترده‌ای درباره تاثیر جنگ تعرفه‌ای و توافق فعلی ترامپ بر اقتصاد ایالات متحده ارائه خواهد شد. با این همه نکته‌ای که کارشناسان و تحلیلگران بر آن هم‌نظر خواهند بود این است که ترامپ مسیری را که در مقابل چین ریل‌گذاری شده بود، دگرگون ساخت. تاکنون هر دو حزب از جورج بوش تا باراک اوباما رویه‌های نسبتا مشابهی را در زمینه تجارت با چین دنبال می‌کردند، اما ترامپ مسیری را برگزید که با پیشینیان متفاوت است.
کارشناسان بر این باورند که توافق تجاری ترامپ تاثیر چندانی بر برنامه «چین ۲۰۲۵» نخواهد داشت و به همین دلیل برخی مشاوران به او توصیه کرده بودند تغییری را در رویکرد تعرفه‌ای خود ایجاد نکند، اما رییس‌جمهور آمریکا مسیری متفاوت را برگزید و به کم‌کردن خواسته‌ها و امضای توافقی کوچک‌تر رضایت داد زیرا چاره‌ای جز این نداشت. به نظر نزدیکان ترامپ، گام دوم این توافق پس از انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا و در صورت پیروزی ترامپ در انتخابات دنبال خواهد شد.
آتلانتیک هم به این موضوع پرداخت که ترامپ به بیهوده بودن سیاست جنگ تجاری خود علیه چین پی برد. او نه‌تنها دریافت که سختگیری در مورد پکن نمی‌تواند پاسخ‌های مورد نظر او را تمام و کمال برآورده سازد بلکه در عوض سیاست‌های محافظه‌کارانه این کشور را تشدید می‌کند.
تحلیلگران بر این باورند که شعار «نخست آمریکا»ی ترامپ در عمل باعث شد تا آمریکا منزوی شود و جایگاه نخست آن در اقتصاد جهان متزلزل شود. در عوض چین به رتبه نخست نزدیک شد.
دولت آمریکا برای حفظ میراث خود در رهبری جهان باید بین یکجانبه‌گرایی ترامپ و رویکرد واقع‌گرایی تطبیقی چین، مسیر سومی را برگزیند. کاخ سفید دریافته است که نمی‌تواند اراده خود را بر چین تحمیل کند اما باید مسیر تازه‌ای را تدارک ببیند. در غیر این صورت جایگاه ایالات متحده در قرن ۲۱ به شدت ضربه خواهد دید.