جهان در معرض گرسنگی و ناآرامی گسترده

خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی ابعاد بحران اقتصادی ناشی از جنگ روسیه علیه اوکراین را در چند قاره جهان بررسی کرده است. بزرگ‌ترین سود این بحران نصیب کشورهای صادرکننده نفت و گاز حوزه خلیج‌فارس شده است. شش ماه پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، پیامدهای آن تهدیدی ویرانگر برای اقتصاد جهانی، از جمله شرکت‌هایی مانند «سینک‌پاور» محسوب می‌شود که ۲۸۰۰ همکار دارد. گاز نه تنها پرهزینه‌ است، بلکه اگر روسیه به تلافی تحریم‌های غرب ارسال آن به اروپا را کاملا قطع کند، یا اگر شرکت‌های تأمین‌کننده نتوانند گاز به اندازه کافی برای زمستان ذخیره کنند، ممکن است اصلا در دسترس نباشد. بر این اساس آلمان ممکن است مجبور باشد دست به سهمیه‌بندی گاز بزند که این اقدام می‌تواند صنایع کشور، از فولادسازی گرفته تا داروسازی و خشکشویی‌های تجاری را فلج کند. دولت‌ها، کسب‌وکارها و خانواده‌ها در سراسر جهان، دو سال پس از همه‌گیری ویروس کرونا که تجارت جهانی را مختل کرد، حال اثرات اقتصادی جنگ را حس می‌کنند. تورم رو به اوج‌گیری گذارده و افزایش هزینه‌های انرژی چشم‌انداز زمستانی سرد و تاریک را رقم زده است، بنابراین می‌توان گفت که اروپا در آستانه رکود اقتصادی قرار دارد. قیمت‌های بالای مواد غذایی و کمبود آن، که با قطع حمل‌و‌نقل کود و غلات از اوکراین و روسیه که به آرامی از سر گرفته می‌شود، بدتر شده است و می‌تواند باعث گرسنگی و ناآرامی گسترده در جهان در حال توسعه شود.
بازبینی ارزیابی گذشته
جنگ روسیه باعث شد که صندوق بین‌المللی پول در ماه گذشته میلادی برای چهارمین بار در کمتر از یک سال، ارزیابی خود از شاخص رشد اقتصاد جهانی را کاهش دهد. این آژانس وام‌دهی انتظار دارد سال جاری یک رشد ۲/۳ درصدی را تجربه کند، در حالی که در ژوئیه سال ۲۰۲۱ رشد اقتصاد جهانی را ۹/۴ درصد پیش‌بینی کرده بود که بسیار کمتر از رشد قوی ۱/۶ درصد سال پیش از آن است.
پیر اولیویه گورینشا اقتصاددان ارشد صندوق بین‌المللی پول می‌گوید: «جهان ممکن است به زودی در آستانه یک رکود جهانی قرار گیرد، آن هم تنها دو سال پس از رکود گذشته.» برنامه توسعه سازمان ملل متحد اعلام کرد که افزایش قیمت مواد غذایی و انرژی در سه ماه اول جنگ ۷۱ میلیون نفر را در سراسر جهان به فقر کشانده است. کشورهای حوزه بالکان و جنوب صحرای آفریقا بیشترین آسیب را دیده‌اند. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد پیش‌بینی کرده که در سال جاری ممکن است ۱۸۱ میلیون نفر در ۴۱ کشور از بحران گرسنگی رنج ببرند.
در بانکوک قیمت فزاینده گوشت خوک، سبزیجات و روغن غذایی، وارونه دجای را که یک فروشنده غذاهای خیابانی است مجبور کرده قیمت‌ها را افزایش دهد و با کاستن شمار کارکنان، از دیگران بخواهد ساعات بیشتری کار کنند.
اقتصاد جهانی حتی پیش از اینکه ولادیمیر پوتین دستور حمله به اوکراین را صادر کند، تحت فشار بوده است. تورم به اوج کشیده بود و رکود ناشی از همه‌گیری کرونا، کارخانه‌ها، بنادر و بارگیری را فلج کرده و موجب تاخیر، کمبود و قیمت‌های بالاتر شده بود. در پاسخ به این وضعیت، بانک‌های مرکزی به افزایش نرخ‌های بهره به منظور کاهش رشد اقتصادی و مهار افزایش قیمت‌ها روی آوردند.
گرسنگی در آفریقا
چین، با دنبال کردن سیاست «کووید-صفر»، قرنطینه‌هایی را اعمال کرد که این دومین اقتصاد بزرگ جهان را به شدت تضعیف کرد. در آن زمان، بسیاری از کشورهای در حال توسعه هنوز با همه‌گیری کرونا و بدهی‌های سنگینی که برای محافظت از جمعیت خود در برابر فاجعه اقتصادی برعهده گرفته بودند، دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند.
همه آن چالش‌ها می‌توانستند قابل مدیریت باشند. اما زمانی که روسیه در ۲۴ فوریه به اوکراین حمله کرد، غرب با تحریم‌های سنگین به آن پاسخ داد. اقدامات هر دو طرف، تجارت مواد غذایی و انرژی را مختل کرد. روسیه سومین تولیدکننده بزرگ نفت در جهان و پیشتاز در صادرات گاز طبیعی، کود و گندم است. کشتزارهای اوکراین میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تغذیه می‌کنند. بدین گونه تورم ناشی از بحران جنگ به سراسر دنیا سرایت کرد.
سود هنگفت صادرکنندگان نفت و گاز از بحران جهانی
صندوق بین‌المللی پول در گزارش اخیر خود می‌گوید کشورهای صادرکننده نفت و گاز در پی بحران ناشی از جنگ روسیه در اوکراین، تا چهار سال دیگر یک تریلیون و ۳۰۰ میلیارد دلار درآمد اضافی کسب خواهند کرد. بر اساس این گزارش، بهای بالای انرژی به دنبال تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، بر ذخایر ارزی و صندوق‌های مستقل مالی کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس خواهد افزود و حکومت‌های پادشاهی آنها را بیش از پیش تقویت خواهد کرد.
گفته می‌شود که ذخیره ارزی صندوق سرمایه‌گذاری عربستان هم‌اکنون به ۶۲۰ میلیارد دلار رسیده است. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، ریاست این صندوق را برعهده دارد. او در آخرین اقدام خود، در یک مورد ۵/۷ میلیارد دلار در سهام آمریکا سرمایه‌گذاری کرده است.