جولان بزرگان

حراج تهران در دی ماه سال ۱۳۹۸ درحالی جمعه ۲۷ دی‌ماه برگزار خواهد شد که بیش از ۱۱۵ اثر از هنرمندانی چون ناصر آراسته، حسین خسروجردی، آیدین آغداشلو، نصرالله افجه‌ای، پروانه اعتمادی، پرویز کلانتری، عباس کیارستمی، یعقوب امدادیان، رضا بانگیز، ‌هانیبال‌ الخاص، ناصر اویسی و… بید یا همان چکش خواهند خورد.
آثاری که در این حراج به مزایده گذاشته خواهند شد، از روز سه‌شنبه ۲۴ دی ماه به نمایش گذاشته می‌شوند. قیمت پایه این آثار از ۱۰ میلیون تومان برآورد شده و بیشترین قیمت نیز سه تا چهار میلیارد تومان است. اما بیشتر آثار با رنج قیمت پایه ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان هستند.
آثار هنری بر مبنای ارزش کیفی آنها و بر حسب علاقه‌مندی متقاضیان، توسط برگزارکنندگان حراج، انتخاب و بر اساس قیمت پایه مورد توافق با صاحب اثر در حراج ارائه خواهد شد. آثار انتخاب‌شده به مدت سه روز در هتل پارسیان آزادی در معرض مشاهده علاقه‌مندان بوده و در عصر روز چهارم طی مراسمی به حراج گذاشته خواهد شد.
قیمت آثار در یک مزایده آزاد بر مبنای رقم نهایی چکش خورده، در حراج تعیین شده و هیچ مبلغی افزون بر آن از خریدار مطالبه نخواهد شد. فروش آثار به ترتیب شماره آنها در کاتالوگ نمایشگاه صورت می‌گیرد.
در مقدمه کاتالوگ حراج تهران آمده است: معاصر بودن در مارکت هنر تعبیری است متفاوت با آن چیزی که در منابع نقد و تاریخ هنر مورد اشاره قرار می‌گیرد. در این تعبیر هنر معاصر آثار چهره‌های جدید مطرح شده در صحنه هنری و نیز هنرمندان نسل پیشین که در‌صدد عبور از رهیافت‌های مدرنیستی بوده‌اند را دربرمی‌گیرد. در ایران عبور از رویکردهایی همچون گرایش به شیوه‌های سنتی نگارگری، به‌کارگیری نقش‌مایه‌های بومی و مذهبی و توجه به نقاشی آکادمیک یا فیگوراتیو در برابر شیوه‌های هنر مدرن همچون نقاشی آبستره همراه بوده است.
مجموعه پیش رو منتخبی از آفرینش‌های هنر معاصر ایران است که از حیث مفهوم و ساختار هنری تجربه‌ای متفاوت با هنر مدرن را رقم زده‌اند. معاصر بودن این آثار هم به مفهوم متاخر بودن آنهاست و هم به تلقی متفاوت با مفهوم مدرنیستی هنر و کاربرد عناصر پست‌مدرنیستی اشاره دارد. برخی از این آثار در یک دهه اخیر خلق شده‌اند و شماری نیز تا نیم‌قرن به گذشته بازمی‌گردند. در این موارد عناصر سنتی و نقش‌مایه‌هایی برآمده از تجربه بومی و هنر ملی با نگاه مدرنیستی درآمیخته تا نوعی مدرنیسم ایرانی و شاید هم یک موج اولیه پست‌مدرنیسم، در هنر این مرز و بوم پدیدار شود.
برخی از پیشگامان هنر نوگرای ایران از همان ابتدا، مسیر هنری خویش را در راستای نیل به مدرنیسم ناب و انتزاع مطلق در پیش گرفتند. هنرمندان مهمی چون سهراب سپهری، حسین کاظمی، ناصر عصار، بهجت صدر، محسن وزیری‌مقدم، مسعود عربشاهی، سیراک ملکونیان، ابوالقاسم سعیدی و غلامحسین نامی در این زمره بوده‌اند و بنابراین نام و آثارشان در موضوع این نمایشگاه جای نمی‌گیرند. اما گروهی دیگر نیز راهکارهایی متفاوت با قواعد هنر مدرن را دنبال کرده و آثاری خلق کرده‌اند که امروز می‌تواند خارج از تجربه مدرنیستی در هنر ایران و در ذیل عنوان کلی هنر معاصر و پسامدرن به نمایش درآید. با این تعریف فراگیر از معاصر بودن، مجموعه حاضر آثاری را دربر می‌گیرد که تجربه‌‌های نوین و پیشین متفاوت با رویکرد مدرنیستی در هنر را به نمایش می‌گذارد.
حراج تهران در دی ماه ۹۸ با فروش اثری از محمود زنده‌رودی آغاز شد که قیمت پایه آن بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.
از زنده‌رودی اثر دیگری نیز در این حراج چکش خواهد خورد. اثری که قیمت پایه آن بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. در توضیح این اثر آمده: حسین زنده‌رودی از نخستین نقاشانی است که به شکل جدی از موتیف خط برای ایجاد کمپوزیسیون‌های رنگین و ریتمیک، در نقاشی نوگرای ایران بهره جست و برخلاف بیشتر خوشنویسان هم‌عصرش (احصایی، مانی و پیلارام) که در تقدیس خط به دنبال خلق آثار نقاشیخط با حفظ اصول و دینامیک بودند، زنده‌رودی دغدغه‌اش خوش‌خطی نبود و در جست‌وجوی مفهومی کاملا متفاوت و گاه هزل‌آمیز در رفتار با خط بود.
با این همه تجربه زنده‌رودی برای تبدیل هنر دکوراتیو به هنری خالص و آوانگارد، با آغاز دهه پنجاه خورشیدی به اوج شکوفایی خود رسید و در همین دوره بود که علاوه بر نقاشی، به چاپ دستی و سریگرافی روی آورد.
اثر حاضر یکی از همین نمونه‌های ممتاز زنده‌رودی از تکنیک چاپ روی کاغذ است که هنرمند مثل همیشه حروف فارسی را دستمایه کار خود قرار داده و با آن به صورت یک عنصر ترکیب شونده، با رنگ و فضا به خلق اثر پرداخته است. مفردات خوشنویسی سنتی اینجا به ازای ارزش‌های تصویری و فرمال خود مورد استفاده قرار گرفته‌اند، به مدد عناصر تزیینی و تعاریف زیبایی‌شناسی در خوشنویسی یا مفاهیم ادبی در نوشتار که بدان اعتبار خاصی می‌بخشد. زنده‌رودی به فرم و نه محتوای سطور می‌اندیشد و در این قلمرو با دگرگون و تکرار کردن چندین و چند باره حروف و رنگ‌گذاری‌های لایه لایه روی هم، مفهوم سیاه‌مشق‌نویسی سنتی را نیز به چالش می‌کشد.
ساختار تابلو از چند ردیف نوارهای رنگارنگ و درهم پیچیده حروف تشکیل شده که چیرگی حروف کشیده افقی و عمودی در نیمه پایینی، روی فضاهای خالی بین حروف پس‌زمینه و با ضربه قلم‌های تند، بافتاری گیج‌کننده و مشبک را پدید آورده‌اند. با این همه نباید اهمیت تضاد خطوط عمودی قوی‌تر را که با رنگ‌های گرم روی سطوح حروف صورتی نوشته شده نادیده گرفت.
تضاد رنگی و فرم حروف متکی و متکاکه با قطع قلم متفاوت و ضرباهنگ هیجان‌انگیز ضربات قلم هنرمند کار شده‌اند، بسیار چشمگیر هستند و حرکتی دوار و رو به بالا را تقویت می‌کنند. از سوی دیگر توالی باریکه‌های ناهمگون رنگ و ضربات قلم در نیمه پایینی تابلو، شبکه‌ای از خطوط افقی و عمودی می‌آفریند که کم‌کم از طریق فرم‌های کشیده نقش‌مایه‌های «سر» یا «هر» به شبکه درهم فشرده حروف مورت و منحنی همچون «ن»، «ه» و «ص» ادراکی تازه از ترکیب خط و رنگ را پیش‌روی مخاطب می‌گذارد.
در این حراج، اثری از ناصر اویسی با نام «سواران را چه شد؟» نیز بید خواهد خورد که در این اثر نیز نقش‌مایه اسب مانند سایر آثار او، یکی از مهم‌ترین عناصر تصویر است. اسب‌های نیرومند و در حال حرکت در این آثار با قوس‌های اغراق شده در بدن بر سطح بوم نقش می‌بندند، در حالی که با خط فارسی و موتیف‌های شرقی تزیین شده‌اند و نشان از برخورد آزاده هنرمند با عناصر تصویری دارند. در اثر حاضر طراحی اغراق‌آمیز، تکنیک‌های مختلف رنگ‌گذاری و خوشنویسی عبارت‌های «سواران را چه شد»، «اسب» و «عشق» با خطوط گوناگون در این اثر همگی بیانگر سبک فردی اویسی در نقاشی هستند. این اثر با قیمت پایه ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان به حراج راه یافته است.
صادق تبریزی نیز دیگر هنرمندی است که تابلوی «دلداده» او با قیمت پایه ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان به حراج گذاشته می‌شود. این اثر ترکیب‌بندی متمرکز و در عین حال پر جزئیاتی دارد که وحدتی یکپارچه به آن بخشیده، گویی تمام عناصر بصری در کنار هم روایتگر یک کل منسجم هستند. به‌کارگیری سوره حمد به خط ثلث بر روی‌ هاله پشت‌سر فیگورها، حالت قراردادی فیگورهای سوار بر اسب که وام گرفته از نگارگری ایرانی هستند، در ترکیب با فرم‌های اغراق شده هندسی و رنگ‌بندی مدرن و همچنین به‌کارگیری فرمالیستی خوشنویسی در متن اثر، تلفیق سنت و مدرنیته را به نمایش می‌گذارد. استفاده از رنگ‌های تخت، زنده و درخشان، شادابی اثر را فزونی بخشیده و با تاکید بر رنگ آبی، فضای عاشقانه و تغزلی اثر دوچندان شده است.
اثر شهریار احمدی به نام «وجد براق از مجموعه معراج» نیز اثری است که با قیمت پایه ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان به حراج گذاشته می‌شود. این تابلو اکریلیک و ورق طلا روی بوم است که تصویر تجمع مرکب‌های اساطیری و تاریخی، با نقاشی کنشی اکسپرسیونیستی را با استفاده هوشمندانه از فرم‌های تکه‌پاره و رنگ‌های درخشان در دل فضای‌ هارمونیک آبی رنگ و ساختار قدرتمند و در عین حال شکننده به نمایش می‌گذارد. نقاشی این اثر در آشنازدایی از فیگور به سمت یک نقاشی انتزاعی میل می‌کند.
اثری از منوچهر یکتایی از جمله میلیاردی‌های این حراج است که طبیعت بیجان را به نمایش گذاشته است. در این اثر، با وجود کاربست محدود رنگ، یکتایی از حداکثر قابلیت روحی و تاثیرگذار آن و بافتی منحصر‌به‌فرد استفاده کرده است. سفیدی و فضای منفی همان قدر برای هنرمند اهمیت دارد که لکه‌های پرفشای سبز و سرخ. در واقع از مهم‌ترین ویژگی‌های سبکی یکتایی، باید به لایه‌های رنگی ضخیم و جانداری اشاره کرد که ملموس و محسوس شدن رنگ را موجب می‌شوند.
یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های آثار یکتایی که در این اثر نیز به خوبی دیده می‌شود، استفاده حداکثری از قابلیت‌های بیانی و هیجان‌گرای رنگ است. در نتیجه این آثار معمولا به لحنی رمانتیک و گرم و شورانگیز نزدیک می‌شود.
اثری بی‌عنوان از پروانه اعتمادی نیز قرار است با گواهینامه‌ای از سوی او ارائه شود. اثری بدون عنوان که با قیمت پایه ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان به حراج گذاشته می‌شود. این اثر در سال‌های میانی دهه ۵۰ خلق شده. اغلب این آثار دارای زمینه‌ای با بافت خشن و درشت هستند که بر رویکرد بیان‌گرایی اعتمادی تاکیدی دوچندان داشته و ترکیب‌بندی‌های متعارفی از طبیعت بیجان‌های ساده را به نمایش می‌گذارند. در اثر حاضر، یک خط افیی در زمینه بر ترکیب‌بندی افقی اثر و آرامش درونی آن تاکید شده و استفاده از والورهای متنوع رنگ‌های گرم به تابلو گرما و صمیمیتی بخشیده که درخشش رنگ سفید گلبرگ‌ها را در فضایی بیانگر دلنشین‌تر می‌کند.
از جاسم غضبانپور نیز که با عکس‌های دوره جنگ شناخته شده است اثری با نام «یاران فکه» به حراج تهران آمده است. او درباره این اثر که به یادگار دفاع مقدس می‌پردازد، گفته: روی این کوه تقریبا همیشه جایی، جنگی وجود دارد، اما در این میان، روابطی ورای روابط معمول هم شکل می‌گیرد. دوستی‌ها و برادری‌هایی غیرمتعارف باقی می‌ماند که نام‌شان را «یاران» نهاده‌ام. دشمن، دشت را اشغال و مملو از انواع مین‌ها کرده‌ بود. زمانی برای خنثی‌سازی مین‌ها نیست. برای باز کردن معبر باید مین‌ها را در آغوش گرفت. آنها که در خط‌مقدم هستند، می‌روند تا بقیه از روی آنها رد شوند. یارانی که رفته‌اند، چون شقایقی دشت را سرخ کرده‌اند و یارانی که هنوز سبزند باید راه را ادامه دهند.
اثری از ژاره تباتبایی نیز که از فلز ساخته شده با قیمت پایه ۷۰۰ تا ۹۰۰ میلیون تومان ارائه خواهد شد. این اثر مجسمه‌ای منحصر‌به‌فرد از گروه پیکرهای آهنی ژازه است که به شکل کلاژیاز قطعات دورریز و اوراقی ماشین ساخته شده است. استعاره‌ای به شکنندگی و اضطراب مداوم انسان معاصر دارد. این تندیس صرفا یک انسان‌واره نیست، گونه‌ای از انسان است که به خود هنرمند و بیننده پیوند خورده است.
اثر میلیاردی دیگری که در حراج تهران بید خواهد خورد تابلوی رنگ روغن و اکریلیک روی بوم اثر فرهاد مشیری تحت عنوان «خوابم یا بیدارم» است. قیمت پایه این اثر بین ۱ و نیم تا دو میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
نقاشیخط‌های فلامرز پیلارام نیز با قیمت پایه یک تا یک و نیم میلیون تومان در حراج حضور خواهند داشت. در این اثر، سطح بستر تابلو با ورق طلا پوشیده شده و به این لحاظ عرصه‌ای معنوی را برای ظهور صورتی والا از کلمات ایجاد کرده است. حروف در پس هم تکرار شده‌اند و در این سیر متوالی ستون‌هایی عمودی را به وجود آورده‌اند که بیانی قاطعانه از اصول حاکم بر عالم را دارند. سپس در چرخشی نرم، منحنی‌وار حرکت کرده و صورتی از انعطاف‌پذیری نگاه شرقی را به واسطه فرم مجسم می‌کنند.
به جرات می‌توان از اثر «ترس آبی نیلگون» به عنوان گران‌ترین اثر حراج تهران در دی ماه ۱۳۹۸ یاد کرد. این اثر با قیمت پایه ۳ تا ۴ میلیارد تومان ارائه شده است. نگرش حسین زنده‌رودی در این تابلو در به‌کارگیری رنگ و نور با توجه به چیدمانی مرکزگرا، علاوه بر ایجاد ریتم در چشم مخاطب، تاکیدی بر مضمونی آشنا از کثرت در وحدت دارد که قرن‌هاست الگویی مسلط بر هنر و تزئینات معماری ایرانی شده و اکنون به دست هنرمندی با دغدغه‌های مدرنیستی، صورتی تازه یافته است.
عکس‌های عباس کیارستمی نیز در این حراج حضور دارند که با قیمت پایه ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان ارائه خواهند شد.