جولان گرانی

گروه بازرگانی- با روی کار آمدن دولت سیزدهم، براساس وعده و وعیدهای مسوولان، انتظارات برای کنترل و تنظیم قیمت کالاهای اساسی بیشتر شد، اما نه‌تنها این مهم محقق نشد بلکه هر روز وضعیت قیمت‌ها از روز قبل بحرانی‌تر شده تا جایی که افسار قیمت کالاهای ضروری از دست متولیان این دولت خارج شده است. اکنون، قدرت خرید مردم کم و جولان برای افزایش قیمت‌ها زیاد شده است. در این بین هیچ انسجامی بین مدیران ارشد وزارتخانه‌ها و سازمان‌های متولی در راستای تنظیم بازار وجود ندارد.
نکته جالب این است که مسوولان در سخنرانی‌ها و همایش‌ها این موضوع را برجسته می‌کنند و درباره این معضل و سقوط قدرت خرید مردم سخن می‌رانند، اما در عمل نه‌تنها گرهی از مشکلات مردم باز نمی‌کنند، بلکه با تصویب قوانین دست‌وپا‌گیر عرصه را بر مردم تنگ‌تر می‌کنند، نمونه بارز آن لایحه بودجه ۱۴۰۳ است که صعود افسارگسیخته مالیات و درآمدزایی دولت از جیب مردم به خوبی عیان است. این در حالی است که ماه‌هاست اتحادیه‌های کارگری برای افزایش دستمزد تلاش می‌کنند، اما دریغ از همراهی مسوولان. تنها چیزی که افزایش پیدا نمی‌کند حقوق کارگران و افزایش قدرت خرید آنهاست، در نهایت هم با این نان به اصطلاح «بخور و نمیر» توقع دارند که جوانان ازدواج کنند و فرزندآوری رونق یابد. با کدام حقوق و مسکن و کار؟! کاش مسوولان از برج عاج خود بیرون بیایند و ببینند مردم در کف جامعه چگونه به سختی روزگار می‌گذرانند و برای یک لقمه نان چه مشقتی را متحمل می‌شوند.
این روزها سرمای هوا نیز مزید بر علت شده و معیشت را تحت تاثیر قرار داده و موجب افزایش نرخ برخی اقلام خوراکی شده است. در حالی که حقوق و دستمزد سالانه یک بار افزایش می‌یابد در بازارهای مختلف شاهد افزایش چندباره قیمت مواد غذایی و غیر‌غذایی هستیم. قیمت هر کیلو گوشت مرغ این روزها به بیش از ۹۰ هزار تومان هم رسیده است. برخی برندهای کنسرو ماهی بیش از ۱۰۰ هزار تومان نرخ‌گذاری شده‌اند و در ادامه گلایه از کاهش بازار تقاضا پیامد چنین عملکردی است. همچنین به زودی ماکارونی با قیمت جدید هم وارد بازار می‌شود.
در فصل تابستان ١۴٠٢ تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش مرغداری‌های صنعتی کشور نسبت به فصل مشابه سال قبل
(تورم نقطه‌به‌نقطه) ۹/۳۷ درصد بوده که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (۴/۹۷ درصد) ۵/۵۹ واحد درصد کاهش داشته است. تا هنگامی که نرخ تورم کنترل نشود یا با افزایش حقوق و دستمزد تاثیر آن در زندگی مردم کاهش پیدا نکند به طور قطع یارانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومانی نمی‌تواند تامین‌کننده سلامت افراد جامعه به ویژه کودکان باشد. ایران در بین ۱۶۷ کشور رتبه ۹۰ را در سوءتغذیه دارد (سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ میلادی). تغذیه نامناسب سبب کوتاه شدن قد کودکان شده است. براساس مطالعات، روزانه هر فرد باید حداقل ۲ هزار کالری مصرف کند که در برخی اقشار این عدد کمتر است.
در این راستا به باور کارشناسان، ابزارهای لازم برای کنترل بازار وجود ندارد چراکه بین سازمان‌ها و وزارتخانه‌های متولی در بحث قیمت‌گذاری و توزیع کالاهای اساسی انسجام وجود ندارد. گرانی مدت‌هاست گریبان مردم را گرفته و سازمان‌های متولی تنظیم بازار و دفاع از حقوق مصرف‌کننده فقط نقش تماشاگر این سناریو را دارند.
مردم قدرت خرید لبنیات با قیمت‌ کنترل‌شده را هم ندارند
گرانی به جایی رسیده که بنا بر گفته فعالان صنعت لبنیات کشور آنچه سبب افزایش صادرات لبنیات کشور شده مازاد آن در داخل به دلیل کاهش قدرت خرید مردم است. آمار گمرک از افزایش صادرات محصولات لبنی ایران در
هفت ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر داده که مبنی بر این آمار ارزش صادرات ۱۳ درصد و وزن آنها ۵/۱۶ درصد رشد داشته است.
در نگاه اول این خبر بار مثبتی دارد و به معنای افزایش درآمدهای ارزی کشور است، اما واقعیت امر این است که صادرات افزایش پیدا کرده چون صنعت لبنیات با مازاد شیر خام رو‌به‌رو شده آن هم نه به این دلیل که تولید از مصرف فراتر رفته، بلکه به این دلیل که قدرت خرید مردم به قدری پایین آمده که توان مصرف لبنیات را ندارند، حالی که قیمت این گروه کالایی توسط نهادهای دولتی کنترل می‌شود و عرضه و تقاضا قیمت را تعیین نمی‌کند.
رضا باکری دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران با اعلام این خبر گفت: سرانه مصرف لبنیات جامعه ایرانی به دلیل کاهش قدرت خرید مردم پایین آمده و این امر دامداران را با مازاد شیر خام رو‌به‌رو کرده است. وی افزد: مردم در حالی قدرت خرید لبنیات را ندارند که قیمت‌های این گروه کالایی توسط سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان کنترل می‌شود و هیچ‌گونه افزایش قیمتی خارج از چارچوب این سازمان و مبنی بر عرضه و تقاضا در بازار لبنیات اتفاق نمی‌افتد.
وی ادامه داد: در پی مازاد شیر خام تولید و صادرات شیر خشک صنعتی افزایش پیدا کرده است. ایران که تا سال ۱۳۹۲ واردکننده شیرخشک صنعتی بود و تا آن سال سالانه ۸۰۰۰ تن وارد می‌کرد، در سال گذشته ۱۳۰ هزار تن شیر خشک صنعتی تولید کرد و پیش‌بینی می‌شود حجم تولید آن در سال جاری از این رقم نیز فراتر رود.
دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران تصریح کرد: با این حال اگر صادرات نباشد، صنایع لبنی متضرر می‌شوند. وی اضافه کرد: دولت تلاش کرده تا اندازه‌ای خالی شدن سبد خانوار از محصولات لبنی را از محل درآمدهای خود پوشش دهد، نمونه‌ای از اقدامات دولت در این زمینه ازسرگیری توزیع شیر دبستان‌ها در سال جاری پس از حدود پنج سال توقف بود و با اینکه در ردیف بودجه رقمی به این امر اختصاص نیافته بود، اما اعتبار آن به دستور رییس‌جمهوری تامین شد.
مصرف‌کننده و تولیدکننده قربانی تورم
سخنگوی صنایع لبنی ایران گفته‌های باکری را تایید کرد و افزود: شیرخام از کالاهای فاسدشدنی است و امکان محدود و متوقف کردن تولید آن وجود ندارد، بنابراین بیشتر مازاد آن به شیر خشک صنعتی تبدیل و صادر می‌شود، اما افزایش صادرات لزوما به سودهای هنگفت تولیدکنندگان نمی‌انجامد، زیرا تولیدکننده با افزایش مستمر و بالای هزینه‌های تولید دست‌ و پنجه نرم می‌کند.
محمدرضا بنی‌طبا تصریح کرد: هم مصرف‌کننده و هم تولیدکننده قربانی تورم هستند. وی گفت: تولیدکنندگان از تورم سود نمی‌برند و تنها هزینه‌های تولید خود را تامین می‌کنند. شاهد درستی این ادعا حاشیه سود صنعت لبنیات است که در سال گذشته تنها شش درصد بود، این در حالی است که در سال گذشته صنعت لبنیات سوددهی بیشتری نسبت به یک دهه گذشته داشته است.
گوجه‌فرنگی رکورد دلار را زد
گوجه‌فرنگی مرزهای جدیدی از افزایش قیمت را درنوردیده است. قیمت گوجه‌فرنگی در حالی از یک دلار فراتر رفته که موز درجه یک، اکنون در محدوده ۶٠ هزارتومان فروخته می‌شود.
به گفته مغازه‌داران دلیل اصلی گرانی گوجه‌فرنگی صادرات این محصول به عراق است. برخلاف وعده رییس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی تهران مبنی بر کاهش قیمت این محصول، گوجه‌فرنگی همچنان به تاخت و تاز قیمتی ادامه می‌دهد. در ١٠ روز پایانی آبان، قیمت گوجه‌فرنگی از محدوده قیمتی ٨ تا ١٠ هزار تومان پرواز کرد به طوری که اکنون در برخی از مناطق تهران تا کیلویی ٧٠ هزار تومان هم فروخته می‌شود.
مشاهدات میدانی نشان می‌دهد در نقاط مختلف تهران قیمت گوجه‌فرنگی از ۴٠ هزار تومان تا ٧٠ هزار تومان بستگی به محل و منطقه آن در نوسان است، به گونه‌ای که برخی از شهروندان برای خرید این قلم با مشکل مواجه شده‌اند و قید خرید گوجه‌فرنگی را زده‌اند. همین موضوع سبب شده تا مغازه‌داران زیر بار فروش گوجه‌فرنگی نروند.
داستان افزایش ناگهانی قیمت گوجه‌فرنگی هر سال در پاییز تکرار می‌شود و به صدر اخبار گرانی‌ها بازمی‌گردد و دلایلی همچون افزایش هزینه حمل‌و‌نقل و صادرات در خارج از فصل را پشت پرده اصلی این گرانی بی‌سابقه عنوان می‌کنند.
حتی در بهمن سال ۸۵ که محمود احمدی‌نژاد با یک ماه و نیم تاخیر لایحه بودجه سال بعد را به مجلس آورد در واکنش به دلیل گرانی گوجه‌فرنگی گفت: «بیایید از تره‌بار نزدیک خانه ما خرید کنید، چرا از جاهای گران خرید می‌کنید؟» در این میان یک پرسش مهم مطرح می‌شود و این است که چرا بعد از گذشت این همه سال، دولت از عهده تنظیم بازار این محصول در فصل پاییز برنمی‌آید؟