حافظ؛ میراث ماندگار فرهنگ ایران

پریسا حاجی‌محمدی*- یکی از کتاب‌هایی که در هر خانه ایرانی پیدا می‌شود، دفتر شعر «دیوان حافظ» است. شاعر و عارف بزرگ ایرانی که تنها با خواندن چند بیت از اشعارش، می‌تواند با روح شما ارتباط برقرار کند و به دل شما راه یابد. در اشعار او انواع و اقسام چهره‌ها را می‌توان دید. صحبت‌های شاعرانه او می‌تواند باعث شود عاشق شوید، مثبت باشید، امیدوار باشید، از یک موقعیت دلخراش بهبود پیدا کنید و مهم‌تر از همه، در لحظه زندگی کنید. او قرن‌ها پیش می‌زیست اما هنوز هم اشعار لطیف و غنی‌اش تاثیر قدرتمندی دارد.
زندگی شاعر بزرگ شیرازی، حافظ با وجود محبوبیت و تاثیر عمیقش بر ادبیات و فرهنگ ایران، در ‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد. درباره اوایل زندگی این شاعر بزرگ شیرازی نظرات مختلفی وجود دارد و منبع واحدی نیست که بتوان به آن تکیه کرد. او در قرن هشتم زندگی می‌کرد، یکی از آشفته‌ترین دوران تاریخ. او همه علم و دین و زبان و ادبیات زمان خود را می‌دانست، ساز می‌نواخت و از همه مهم‌تر حافظ قرآن بود.
در زبان و فرهنگ ایرانی به شخصی که قرآن را با موفقیت حفظ کرده باشد، حافظ می‌گویند و او این تخلص را برگزید و از آنجا که مردم معتقد بودند او با خدا صحبت می‌کند و اینها همه کلمات غیب است همچنین «لسان‌الغیب» لقب گرفت.
گفته می‌شود حافظ مانند هر فرد خلاق دیگری تحت تاثیر بسیاری از نویسندگان مختلف قبل از خود قرار گرفته است. او تحت تاثیر بهترین نویسندگان زمان خود به ویژه عمر خیام یکی از برجسته‌ترین چهره‌های ایرانی در ریاضیات، نجوم و شعر بود، با این حال، او منحصربه‌فرد بود. بسیاری از منتقدان حافظ را به‌ زنبوری می‌شناسند که بر فراز گل‌های مختلف پرواز می‌کند تا خوشمزه‌ترین عسل را درست کند. حافظ عسل ادبیات ایران است و وقتی کسی حافظ می‌خواند، گویی یک دوره از ادبیات ایران را خوانده است.
شعر حافظ گنجینه‌ای از تصویرسازی‌های معنی‌دار، نمادگرایی و ایهام و ابهام است. او از این ابزارها برای انتقال احساسات به بهترین شکل ممکن استفاده می‌کند و با پیچیدگی خاصی، اشعارش می‌تواند توسط هر خواننده لایه‌به‌لایه کشف شود.
سبک اولیه نویسندگی حافظ، شعر عرفانی معروف به «غزل» است. «غزل» شکلی از شعر عربی است که به قرن هفتم بازمی‌گردد. این سبک شعر زیبای الهی را نیز می‌توان به عنوان بیانی از درد جدایی و زیبایی عشق با وجود همه درد و اندوهی که ممکن است به همراه داشته باشد درک کرد.
غزلیات حافظ اغلب احساسی است و روح جست‌وجوگر شاعر را می‌نمایاند. آنچه در اشعار او بسیار شگفت‌انگیز است این است که حافظ از غزل استفاده می‌کند چون بیشتر برای اشعار عاشقانه به کار می‌رود تا عشق عمیق خود را به خدا و نه انسان دیگری ابراز کند. علاوه بر این، اشعار او باعث می‌شود تا خواننده را به فکر وا دارد و نه اینکه فقط بخواند برود.
حافظ استاد استفاده از ایهام در اشعارش است. ایهام یعنی استفاده از یک عبارت یا کلمه‌ای که دو یا چند معنی داشته باشد. حافظ با ظرافت خاصی از این هنر ادبی در تمام اشعار خود استفاده می‌کند و شعرهای او به راحتی قابل خواندن نیست که دلیل اصلی آن این است و اگر آنها را بخوانید باید به هر کلمه و معنای آن و چرایی به کار بردنش در این بیت در کنار کلمات دیگر فکر کنید. خواندن حافظ و درک معنای واقعی او کار آسانی نیست. کسی که از خواندن حافظ لذت می‌برد باید گنجینه‌ای از ادبیات و واژگان عمیق و غنی را در ذهن داشته باشد.
سر ارادت ما و آستان حضرت دوست
که هر چه بر سر ما می‌رود ارادت اوست
*دکترای کسب و کار حرفه‌ای DBA