حاکمیت فضای منفی بر بورس از نیمه دوم ۱۴۰۰

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ فضای منفی بر روند بازار حاکم بود عنوان کرد: در این میان برخی از متغیرهای کلان اقتصادی هم به فضای نامساعد ایجادشده در بازار دامن زد. مجید عشقی تصریح کرد: بحث مربوط به لایحه بودجه که تهیه و به مجلس ارائه شد نیز با برخی از ابهامات همراه بود که همین موضوع زمینه‌ساز ایجاد هزینه‌های زیاد برای برخی از شرکت‌ها بود. همچنین در این میان مساله نوسانات نرخ ارز تاثیرگذار بر روند بازار بود و از نظر روانی ضمن ایجاد فضای بی‌اعتمادی در بازار شاهد وجود ابهام جدی در معاملات بورس بودیم. وی افزود: از سوی دیگر بازار از اواخر سال ۹۸ تا اواخر سال گذشته وارد دورانی پرابهام شده بود که این وضع بیش از دو سال در بازار وجود داشت؛ این اتفاق ناشی از آن بود که اقدام چندان جدی‌ای در برخی از زیرساخت‌های بازار انجام نشده بود و نیاز بود تا برنامه‌ریزی دقیقی بر این مسائل صورت بگیرد و همین مساله سبب وجود التهاب در فضای حاکم بر بازار در سال ۱۴۰۰ به‌خصوص در ماه‌های شهریور و مهر شد.
به گفته عشقی، معاملات بورس در تابستان ۱۴۰۰ افزایش را تجربه کرد، اما فضای منفی به دلیل عدم برآورده شدن برخی از انتظارات تورمی و نیز بحث‌هایی که مطرح‌شده بود بر روند بازار بازگشت و این مسیر تا بهمن‌ماه در بازار ادامه پیدا کرد. رییس سازمان بورس افزود: از همان ابتدا و در دوران مدیریت جدید سازمان بورس، ایجاد ثبات و آرامش در بازار نخستین اولویت ما در بازار بود که در این زمینه روند بازار در روزهای پایانی سال با مصوبات دولت و کمک مجلس و نیز از طریق مشخص شدن عملکرد واقعی شرکت‌ها به دورانی از ثبات نزدیک‌ شد؛ در زمستان ۱۴۰۰ با قطعی برق و گاز صنایع روبه‌رو بودیم اما هر چه به جلوتر پیش رفتیم، شاهد بودیم که اثر قطعی انرژی بر صنایع آنچنان زیاد نبود که در آن زمان بزرگ‌نمایی شده بود. عشقی تاکید کرد: درست است که این اتفاق سودآوری و تولید شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار داد اما آماری که در پایان سال منتشر شد نشان‌دهنده آن بود که تولید و فروش شرکت‌ها مطلوب بوده است.
معاملات منصفانه؛ رسالت سازمان بورس
عشقی تاکید کرد: رسالت سازمان بورس این نیست که روند بازار سهام را مثبت یا منفی کند، بلکه رسالت بازار سرمایه این است که معاملات به شکل منصفانه انجام شود و در کنار آن بتوانیم به تامین مالی بخش واقعی اقتصاد کمک کنیم. وی افزود: برنامه مدنظر سازمان بورس برای سال جاری، نظارت هوشمند و الکترونیکی بر بازار و نیز نهادهای مالی است، در این خصوص مرکز پایش و نظارت بر بازار سرمایه که در اسفندماه راه‌اندازی شد را تقویت خواهیم کرد تا تخلفی در روند معاملات بازار صورت نگیرد و در صورت انجام تخلفات به سرعت آنها را شناسایی خواهیم کرد. وی افزود: برنامه دیگر بحث نظارت بر نهادهای مالی است که در این خصوص باید شرکت‌های کارگزاری، شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری طبق قوانین و مقررات فعالیت کنند تا سبب ایجاد سوء‌جریان در بازار نشوند. این دو اقدام جزو برنامه‌های اصلی سازمان بورس است و برای انجام این فعالیت لازم است تا اقدامات جدی در حوزه زیرساخت IT انجام شود، همچنین در حوزه مقررات و قانون بازار سرمایه و نیز در صورت لزوم مقررات مربوط به مابقی نهادهای مالی را اصلاح و مقررات جدید را اعمال خواهیم کرد.
ظرفیت بورس برای تامین مالی تولید
رییس سازمان بورس با بیان اینکه اگر بتوانیم امسال سهم بازار سرمایه را برای تامین مالی تولید افزایش دهیم، اقدام بزرگی انجام داده‌ایم، عنوان کرد: به نظر می‌رسد این پتانسیل در بازار وجود داشته باشد و تا پایان سال شاهد تحقق آن خواهیم بود. عشقی در گفت‌و‌گو با ایرنا اظهار کرد: سال گذشته با توجه به افزایش سرمایه از محل‌های مختلف مانند انتشار اوراق اما تامین مالی از بازار سرمایه به ۲۵ درصد هم نرسید. امیدواریم برای امسال این میزان را تا جایی که امکان دارد، افزایش دهیم و در نظر داریم که ۱۰ تا ۱۵ درصد دیگر از تامین مالی‌ها از طریق بورس انجام شود که این اقدام جزو اقدامات مثبتی است که در دستور کار قرار گرفته و به تامین مالی طرح‌ها و پروژه‌ها کمک خواهد کرد. عشقی بیان کرد: امیدواریم روند فعلی بازار تا پایان سال ادامه‌دار باشد، اما به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت مطلوب شرکت‌ها، سال ۱۴۰۱ بتواند سال خوبی برای بازار سرمایه از لحاظ تامین مالی بخش تولید باشد. اگر قرار باشد تمرکزها بر این مساله باشد که فقط سهام بین مردم معامله شود و قیمت آن افزایش پیدا کند، اما اقتصاد کشور هیچ‌گونه تاثیرپذیری از این مساله نداشته باشد، نمی‌توانیم چندان شاهد تاثیر مثبت بازار سرمایه در تولید و اشتغال کشور باشیم. مسیر حرکتی که اکنون بازار در پیش گرفته است به این سمت خواهد بود که بخش واقعی اقتصاد کشور هم بتواند از این بازار تامین مالی کند.
ابزارهای جلوگیری از صف‌نشینی
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار درباره برنامه‌های سازمان برای جلوگیری از ایجاد صف‌های خرید و فروش بیان کرد: در ابتدا صندوق تثبیت و توسعه بازار سرمایه برای این کار در نظر گرفته شده‌اند. این صندوق‌ها اکنون هم دارای منابعی مطلوب هستند تا از ایجاد نوسان‌ها در بازار جلوگیری کنند. برای بازار سرمایه دارای صندوق تثبیت و توسعه بازار و نیز صندوق بازار‌گردانی هستیم، همچنین در کنار آن برخی از ابزارها در نظر گرفته شده تا به تقاضاها در بازار از طریق افزایش شناوری سهام پاسخ مثبت دهیم. عشقی افزود: همچنین در زمینه مساله مربوط به ورود منابع در شرکت‌ها در حال مذاکره با گروه‌های بزرگ بازار هستیم تا منابع لازم از طریق انتشار اوراق و سهام جدید به طرح‌ها منتقل شود و از این طریق بخش واقعی اقتصاد از ورود پول‌ها به بازار منتفع خواهند شد. بعید به نظر می‌رسد امسال شاهد اتفاقی باشیم که در سال ۹۹ در بازار رخ داد، در هر صورت مردم باید به این موضوع توجه کنند که سهام همه شرکت‌ها با یکدیگر یکسان نیستند و بازدهی سهام شرکت‌ها متفاوت با یکدیگر است.
ایجاد شفافیت در معاملات
عشقی با اشاره به صحبت‌های رییس قوه قضاییه در زمینه ایجاد شفافیت در بورس عنوان کرد: برخی مطالبات از مسوولان بازار سرمایه وجود دارد که به دستگاه قضایی منتقل شده بود. در این زمینه اقداماتی را مانند افزایش عمق مظنه پیگیری کردیم و مشاهده شد که بهتر است این اقدام به مرحله اجرا برسد که اکنون با این اقدام سازمان بورس، اشخاص حقیقی و حقوقی همه در یک سطح نسبت به معاملات بازار اطلاعات دارند. وی افزود: موارد دیگری هم مانند دامنه نوسان یا اقدامات ناظر در حال شفاف‌سازی است. کمیته‌ای تشکیل ‌شده است که به‌صورت هفتگی هم‌فکری‌هایی در خصوص اقدامات ناظرها انجام می‌شود؛ همچنین در ادامه فعالیت‌های انجام‌شده سازمان بورس، دامنه نوسان باید بازتر شود و پدیده صف‌نشینی کاهش پیدا کند تا از این طریق کمکی به نقدشوندگی بازار صورت گیرد. اکنون تلاش کرده‌ایم تا اطلاعات به‌موقع در سامانه کدال منتشر شود، در صورت لزوم از ناشران درخواست افشا خواهیم داشت که عدم اقدامات لازم از سوی شرکت‌ها در این زمینه با برخی از مسوولیت‌های قانونی همراه خواهند شد.
حل اختلافات حقوقی صندوق‌های توسعه ملی و تثبیت بازار
رییس سازمان بورس با اشاره به تعهد صندوق توسعه ملی برای واریز وجوه به صندوق تثبیت بازار سرمایه اظهار کرد: در این زمینه باید قراردادی مابین صندوق توسعه ملی و صندوق تثبیت بازار سرمایه برای انتقال وجوه امضا شود. این قرارداد دارای نکات حقوقی بود که باید در مورد آنها به تفاهم می‌رسیدیم. اکنون مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد و صندوق تثبیت بازار سرمایه پیگیر رفع مشکلات موجود است. عشقی عنوان کرد: به نظر می‌رسد به زودی این قرارداد به امضا برسد و بحث خاصی را در خصوص موارد ذکرشده در این قرارداد نداریم. تا چند روز آینده این قرارداد به امضا خواهد رسید و منابع به‌صورت ماهانه از صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه به امضا خواهد رسید.
نظم‌بخشی به عرضه‌های اولیه در سال ۱۴۰۱
عشقی در ادامه عنوان کرد: در شش ماه گذشته به دنبال این بودیم تا عرضه‌های اولیه متناسب با شرایط بازار و نیز ورود نقدینگی به بازار انجام شود. اکنون هم مسوولان حاضر در بورس تهران و فرابورس برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام داده‌اند تا عرضه‌های اولیه متناسب با شرایط ورود پول به بازار انجام شود. عرضه‌های اولیه زیادی در مسیر ورود به بازار قرار دارند و اکنون نزدیک به ۲۵ شرکت آماده عرضه اولیه در بازار هستند که این شرکت‌ها را وارد بازار سرمایه خواهیم کرد، همچنین تعدادی شرکت هم در مرحله پذیرش و درج نماد قرار دارند. رییس سازمان بورس افزود: به نظر می‌رسد از این هفته انجام عرضه‌های اولیه به بازار آغاز شود و این روند متناسب با شرایط بازار ادامه خواهد داشت. در این زمینه سختگیری‌هایی در خصوص ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار وجود دارد که فقط مربوط به عرضه آنها در بازار سرمایه نیست. سازمان بورس نسبت به این مساله حساس است و شرکت‌هایی باید وارد بازار شوند که از نهایت شفافیت برخوردار باشند و اطلاعات مالی آنها دارای شفافیت کامل باشد. وی تاکید کرد: فعالیت شرکت‌هایی که قرار است وارد بورس شوند نباید دچار ریسک‌های جدی و عمده باشند. شرکت‌های دانش‌بنیان به دلیل شرایط خاصی که دارند برای ورود به بازار دچار حساسیت هستند که بخشی از این حساسیت‌ها ناشی از نهادهای بیرون از بازار است و تلاش کرده‌ایم تا مساله مربوط به شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب کمیته‌ای مشترک جمع‌آوری و ضوابط مشخصی برای آنها تعیین شود که در نهایت طبق آن ضوابط در بازار پذیرش خواهند شد. عشقی تاکید کرد: اکنون این ضوابط نهایی شده است، حتی یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان اقدامات لازم را برای عرضه انجام داده و آماده عرضه اولیه است. اکنون این شرکت فقط با یک مساله حقوقی روبه‌رو است که عرضه اولیه آن در صورت رفع این مساله انجام خواهد شد. برخی از شرکت‌ها که دارای ریسک بالایی هستند به سرمایه‌گذاران حرفه‌ای عرضه می‌شوند، این مساله را در ضوابط خود داریم تا شرکت‌هایی که از ریسک بالایی برخوردارند خرید آن توسط عموم مردم باعث انتقال برخی از ریسک‌هایی می‌شود که خیلی توجهی به آن ندارند و قادر به ارزیابی آن نیستند. وی افزود: در کل دنیا این مساله مرسوم است و سهام همه شرکت‌ها به‌صورت عمومی عرضه نمی‌شود، بلکه در این زمینه عرضه خصوصی وجود دارد، بنابراین اکنون معلوم نیست که عرضه اولیه تپسی به‌صورت عمومی انجام می‌شود یا خیر، بلکه این اقدام نیازمند تصمیم فرابورس است و در خصوص پیشنهاد شرکت فرابورس در زمینه عرضه اولیه تصمیم‌گیری می‌شود اما در خصوص برخی از شرکت‌ها این اقدام را انجام می‌دهیم. این اقدام وابسته به ریسک شرکت است؛ اگر ریسک شرکت بالا ارزیابی شود فقط سهامداران حرفه‌ای می‌توانند اقدام به خرید کنند که در بین آنها سهامدار حرفه‌ای هم وجود دارد.
گنجایش رشد بازار بدهی
رییس سازمان بورس در ادامه با بیان اینکه اکنون بازار بدهی، بازاری کوچک است عنوان کرد: ارزش کل این بازار حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان است در حالی که بازار سهام بیش از هفت هزار و ۵۰۰ میلیارد است. با توجه به گسترش صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نهادهای مالی و افزایش سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها نیازمند این هستیم تا بازار بدهی بزرگ‌تر شود. عشقی افزود: از طرفی هم سایر نهادهای مالی مانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری، هلدینگ‌های مالی و بانک‌ها نیازمند اوراق بدهی هستند و باید بازار بدهی با تعریف ابزارهای جدید بزرگ شود و تامین مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس را از این طریق راحت‌تر کنیم تا برای اجرای طرح‌های خود اوراق بدهی منتشر کنند.