حذف اجباری دلار

گروه اقتصادی- هرچند استمرار تحریم‌های آمریکا و محدودیت‌های اعمال شده بر سر راه مراودات مالی ایران و دیگر کشورها، استفاده از پیمان‌های پولی و حذف دلار از مبادلات تجاری را اجتناب‌ناپذیر می‌کند با این وجود این مهم در گرو جلب اعتماد متقابل بین کشورهایی است که ادامه عمر روابط تجاری خود را منوط به استفاده از ارزهای جایگزین می‌دانند‌.
سیاست حذف دلار در مراودات تجاری و مالی و استفاده از پیمان‌های پولی دو یا چندجانبه را عموما کشورهایی اتخاذ می‌کنند که شرایط تحریمی عمر روابط تجاری آنها را کوتاه و مانع از تداوم فرآیند تجاری آنان با دیگر کشورهای جهان می‌شود‌.
ازسرگیری تحریم‌ها علیه ایران و ایجاد موانع قانونی و تجاری بر سر راه مراودات جهانی کشورمان لزوم در پیش گرفتن پیمان‌های پولی را به سیاستگذار گوشزد می‌کند. بر همین اساس دولتمردان به جهت کاهش اثرات تحریمی و برای ادامه روابط تجاری خود سعی در انعقاد پیمان‌های پولی با کشورهای منطقه دارند‌.
حذف دلار در مبادلات تجاری
رییس بانک مرکزی در جدیدترین اظهاراتش بعد از سفر به عراق بر حذف دلار در مبادلات منطقه‌ای و جهانی تاکید و اعلام کرده با توجه به روندی که در روابط اقتصادی و تجاری ایران و عراق و آنچه با سایر همسایگان نظیر ترکیه، آذربایجان، افغانستان و‌.‌.‌. در حال شکل‌گیری است، تحولی جدی در ترکیب کالاها و خدمات صادراتی و مقاصد تجاری در حال رخ دادن است‌.
به گفته عبدالناصر همتی، «وجود محدودیت در مبادلات پولی ایران و عراق به خاطر تحریم‌های آمریکا علیه ایران، پیچیدگی روابط بانکی دو کشور را زیاد کرده ولی ما با درک شرایط و محدودیت‌های همکاران‌مان در عراق و با استفاده از مکانیسم پرداخت خاص به نحو مقتضی امور را پیش برده و مطالبات و وجوه ناشی از صادرات گسترده در جریان را وصول خواهیم کرد‌. قدم بعدی برای تکمیل این راهبرد نیز ایجاد تعادل در تراز تجاری با کشورهای همسایه است که تا حدود زیادی وابستگی وارداتی مستقیم ما را به دیگر کشورها کاهش می‌دهد و بخش مهمی از صادرات آن کشورها به ایران از طریق صادرات مجدد آن کشورها قابل تامین است‌. بنابراین در شرایط کنونی در یک موقعیت ویژه برای استفاده از ظرفیت ملی برای پشتیبانی از تولید ملی و صادرات و کاهش اتکا به صدور نفت خام و واردات کالاهای ساخته شده قرار داریم که می‌تواند در شکست قطعی تحریم نقش‌آفرینی کند‌.»
بنا بر گفته‌های رییس بانک مرکزی در پیش گرفتن سیاست حذف دلار در مراودات تجاری یکی از راهکارهای موثر برای کاهش اثرات تحریمی است. با این وجود به نظر می‌رسد برای حرکت در چنین مسیری باید پیش‌زمینه‌های لازم برای تحقق آن فراهم شود‌.
در ماه‌های گذشته نیز بانک مرکزی سیاست حذف دلار و جایگزینی یورو را به عنوان یکی از سیاست‌های موثر در شرایط تحریمی وارد روند سیاستگذاری‌اش کرده بود، بر این اساس سیاستگذار برای تضعیف هژمونی دلار بر بازارهای جهانی و پررنگ کردن نقش ارزهای داخلی بر بازارهای اقتصادی، سیاست جایگزینی یورو به جای دلار را در پیش گرفتند‌. با این وجود منافع تجاری کشورهای اروپایی یکی از موضوعاتی است که موفقیت در سیاست ماخوذه را با اما و اگرهای فراوانی همراه می‌کرد‌.
با این وجود سلطه تحریم‌های آمریکا بر بازار اقتصادی ایران و ایجاد محدودیت بر سر راه مراودات تجاری ایران با دیگر کشورهای منطقه و جهان، ضرورت اتخاذ چنین سیاستی را به سیاستگذار یادآور می‌شود. با این وجود یکی از پیش‌زمینه‌های اصلی که تحقق چنین امری را ممکن می‌کند، ثبات در سیاست‌هایی است که جهت حرکت اقتصاد کشور را مشخص می‌کند. به بیانی هر اندازه سیاست‌های اقتصادی دولتمردان با ثابت در سیاستگذاری همراه باشد، به همان اندازه می‌توان اعتماد متقابل بین کشورهای منطقه را افزایش داد و امکان تحقق چنین امری را فراهم کرد‌.
فقدان ثبات در سیاستگذاری
اما آیا ثبات در سیاست‌های اقتصادی دولتمردان به چشم می‌خورد؟ به نظر می‌رسد یکی از موضوعاتی که جای خالی آن همواره در روند سیاستگذاری دولتمردان احساس شده است، ثبات در سیاست‌هایی است که جهت حرکت اقتصاد کشور را مشخص می‌کند‌.
نوسانات متعدد ارزی، وجود تورم بالا در اقتصاد و ایجاد محدودیت‌های قانونی بر سر راه واردات و صادرات کشور از مواردی است که می‌تواند مانع از شکل‌گیری اعتماد متقابل بین دو کشور برای انجام مراودات تجاری با استفاده از ارزهای جایگزین باشد‌.
با این حال یکی از موانع جدی برای موفقیت‌آمیز بودن چنین موضوعی، وجود نظام ارزی چندگانه در بازار اقتصادی کشور است؛ پیچیدگی نرخ‌گذاری روی کالاهای مورد مبادله در چنین شرایطی یکی از موضوعات اصلی است که می‌تواند تحقق چنین سیاستی را با تردید مواجه کند‌.
بر این اساس یکی از مهم‌ترین مسائلی که سیاستگذار باید به آن اهتمام ورزد، ثبات‌بخشی به نظام قیمت‌گذاری ارزی است؛ موضوعی که در سیاستگذاری بازار ارزی کشور مغفول مانده و سیاستگذار همواره اتخاذ سیاست‌های کوتاه‌مدت را راه‌حل مقابله با نوسانات ارزی می‌داند‌.
اما این موضوع تنها به ثبات در نظام قیمت‌گذاری ارزی محدود نمی‌شود و این امر حل مشکلات بانکی بین ایران و کشور متقابل را نیز می‌طلبد. بر این اساس هرچند سیاستگذار لازم است نگاه ویژه‌ای به ثبات در سیاست‌های ماخوذه و نظام قیمت‌گذاری ارزی‌اش داشته باشد، با این حال ضرورت ارائه راه‌حل برای مشکلات موجود بر سر راه تبادلات بانکی و مالی را نیز نباید نادیده گرفت‌.
بر این اساس هرچند سیاستگذار بر آن است کاهش وابستگی به دلار را برای ادامه روابط تجاری‌اش با دیگر کشورهای منطقه در پیش بگیرد، با این وجود به نظر می‌رسد حلقه گمشده روابط تجاری ایران و دیگر کشورها در ثبات سیاست‌های اقتصادی وی نهفته باشد‌.
بنابراین شرط کارآمدی سیاست حذف دلار در مراودات تجاری و افزایش روابط تجاری ایران و دیگر کشورهای منطقه، رعایت شرایط و پیش‌نیازهای گفته شده و حفظ انسجام در سیاست‌های اقتصادی و پولی کشور است؛ موضوعی که جای خالی آن همواره در سیاستگذاری اقتصادی کشور احساس
شده است‌.