حذف صنایع‌دستی از نمایشگاه گردشگری

نادر نینوایی- امسال بر‌خلاف رویه سال‌های گذشته نمایشگاه صنایع‌دستی همزمان با نمایشگاه بین‌المللی گردشگری برگزار نمی‌شود و به این ترتیب در نمایشگاه گردشگری بخش مجزایی برای صنایع‌دستی وجود نخواهد داشت.
آن‌طور که در خبرها آمده، حضور صنایع‌دستی در نمایشگاه گردشگری امسال محدود به برپایی کارگاه‌های زنده صنایع‌دستی و بهره‌مندی از روایتگری میراث فرهنگی ناملموس در غرفه‌های گردشگری استان‌ها خواهد بود.
حذف صنایع‌دستی از نمایشگاه گردشگری امسال در حالی اتفاق می‌افتد که وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم باعث کاهش و افت شدید فروش صنایع‌دستی شده است و تولیدکنندگان این حوزه شرایط خوبی را سپری نمی‌کنند.
از سوی دیگر هزینه‌های بالای اجاره مغازه باعث شده بسیاری از هنرمندان برای فروش دست‌سازه‌های فرهنگی- هنری خود امکان اجاره مغازه را نداشته باشند. در این شرایط چشم امید بسیاری از تولیدکنندگان و هنرمندان به برگزاری همزمان نمایشگاه‌های گردشگری و صنایع‌دستی بود تا شاید بتوانند از این رهگذر فروشی داشته و بخشی از زیان‌های انباشته خود را جبران کنند.
نبود مکان برای فروش صنایع‌دستی
شرایط نامناسب اقتصادی مردم موجب تبدیل صنایع‌دستی به یک کالای لوکس شده است و بسیاری از مردم به سبب مشکلات اقتصادی توان خرید تولیدات هنرمندان هنرهای سنتی را ندارند. در چنین شرایطی برگزار شدن نمایشگاه‌ها و فروش و عرضه محصولات هنری در این قالب انتخاب اول و آخر بسیاری از هنرمندان کشور است.
«شاهرخ پوری» یکی از معدود هنرمندانی است که در شاخه نمد‌مالی در تهران فعالیت دارد و این روزها به سبب مشکلات روزافزون حوزه صنایع‌دستی با مشکل روبه‌رو است. او ضمن انتقاد از برگزار نشدن همزمان نمایشگاه صنایع‌دستی و گردشگری به «جهان‌صنعت» گفت: وقتی حوزه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در یک وزارتخانه ادغام شده‌اند، پس دلیلی ندارد که هر یک بخواهند جداگانه نمایشگاه برگزار کنند. این حوزه‌ها همه خواه‌ناخواه به صورت زنجیروار به یکدیگر متصل هستند و فعالیت همزمان آنها مطمئنا اثربخش‌تر خواهد بود.
وی ضمن تاکید بر مشکلات نبود فضا برای فروش صنایع‌دستی در کشور ابراز کرد: در حال حاضر یک‌سری از فضاها در اختیار شهرداری است که شهرداری از آنها بهره‌ای نبرده و آنها را به هر دلیلی در اختیار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار نمی‌دهد. به نظرم مسوولان معاونت صنایع‌دستی باید نشسته و جلساتی برگزار کنند تا از این فضاها به شکل درستی برای کمک به افزایش فروش صنایع‌دستی در شهرها استفاده شود. متاسفانه شاهد آن هستیم که باوجود برگزاری یک‌چنین نشست‌هایی، اما نهایتا اعلام می‌شود که بودجه لازم برای استفاده از این فضاها جهت کمک به فروش صنایع‌دستی وجود ندارد.
این هنرمند ضمن تایید این مطلب که حضور فعالان صنایع‌دستی در نمایشگاه گردشگری می‌توانست در جهت معرفی هنرهای سنتی و میراث هنری ایران موثر باشد، گفت: نمی‌دانم مشخصا به چه دلیلی و چرا حضور فعالان صنایع‌دستی در نمایشگاه را لغو کرده‌اند. به هر روی به نظرم اگر دولت فضایی مشخص و با قیمت مناسب در هر شهر جهت فروش تولیدات صنایع‌دستی اختصاص دهد، بسیاری از مشکلات این حوزه حل خواهد شد.
سایر مشکلات صنایع‌دستی از مالیات گرفته تا بیمه
مشکلات هنرمندان صنایع‌دستی البته صرفا محدود به داشتن بستری برای فروش یا حضور مستمر در نمایشگاه‌ها نیست و طیف بسیار گسترده‌تری را شامل می‌شود.
اگرچه براساس قانون تولیدکنندگان این هنر- صنعت معاف از مالیات بوده و دولت به موجب قانون موظف به پرداخت هزینه بیمه آنهاست، اما هنرمندان هنرهای سنتی در هردوی این حوزه‌ها با مشکلات جدی مواجه هستند و از رعایت نشدن قانون‌های حمایتی گلایه دارند.
«پوری» تولیدکننده صنایع‌دستی ضمن تاکید بر سایر مشکلات حوزه هنرهای سنتی کشور گفت: مشکل اصلی تولیدکنندگان صنایع‌دستی به نظرم این است که با وجود تاکید قانون بر معافیت مالیاتی تولیدکنندگان صنایع‌دستی، تولیدکنندگان این حوزه به بهانه‌هایی جریمه مالیاتی می‌شوند. در واقع این‌طور به نظر می‌رسد از آنجایی که قانون اجازه دریافت مالیات را سلب کرده است، از طریق دریافت جریمه از تولیدکننده صنایع‌دستی پول می‌گیرند. به نظرم مشکل عمده امروز تولید‌کنندگان صنایع‌دستی همین مسائلی نظیر بیمه و مالیات است و بحث فروش، برگزاری نمایشگاه، مواد اولیه، آموزش و بسته‌بندی نیز در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند.
وی افزود: متاسفانه بستر لازم برای فعالیت هنرمندان صنایع‌دستی فراهم نمی‌شود و در این میان مسائلی مثل دهک‌بندی هنرمندان صنایع‌دستی جهت اختصاص یافتن یا نیافتن بیمه تامین اجتماعی نیز مطرح می‌شود. شخصا به عنوان یک هنرمند صنایع‌دستی ۱۱ سال است که بیمه شده‌ام و با دشواری‌های فراوان بیمه تامین اجتماعی دریافت کرده‌ام. با وجود این، اگر یک روز به هر دلیلی در کارگاه نباشم بیمه‌ام را قطع می‌کنند.
این تولید‌کننده ادامه داد: در چنین شرایطی مدعی می‌شوند که چون خودرو یا خانه شخصی داریم در دهک بالا تقسیم‌بندی شده و مشمول دریافت بیمه هنرمندان صنایع‌دستی نمی‌شویم. توجه داشته باشید که بیمه تامین اجتماعی هنرمندان، یارانه نبوده و مشخص نیست این دهک‌بندی برای اختصاص بیمه هنرمندان بر چه اساسی انجام می‌شود. هنرمند صنایع‌دستی پس از سال‌ها کارخانه یا خودرویی خریده، اما به همین سبب ممکن است بیمه هنرمند را قطع کنند. به شخصه معتقدم مواردی که پشتوانه یک هنرمند بوده باید تامین شود تا زمینه برای حفظ و زنده مانده هنرهای سنتی که در معرض فراموشی قرار دارند (و جزئی از تاریخ و فرهنگ کشور هستند) فراهم شود.
این هنرمند ضمن اشاره به مشکلات ناشی از کرونا در سال‌های قبل گفت: «‌واقعیت این است که هنرمندان صنایع‌دستی طی سه سال دوران کرونا با رکود کامل مواجه بودند و در این بازار فعلی هم توان لازم برای پرداخت هزینه‌های سه‌میلیون تومانی بیمه تامین اجتماعی را ندارند. به نظرم هنرمندان صنایع‌دستی در این شرایط تبدیل به یک قشر آسیب‌پذیر شده‌اند و نباید با قطع کردن بیمه بر مشکلات آنها افزوده شود.»
باتوجه به جایگاه شاخص صنایع‌دستی به عنوان یکی از جنبه‌های شاخص میراث فرهنگی کشور انتظار می‌رود دولت به مشکلات این حوزه توجه بیشتری داشته باشد و البته شرایط حضور فعال‌تر تولیدکنندگان در نمایشگاه‌ها را فراهم کند.
نباید از نظر دور داشت که حضور صنایع‌دستی در نمایشگاه‌هایی نظیر گردشگری می‌تواند اقدامی مثبت در جهت معرفی هرچه بیشتر فرهنگ ایرانیان و جاذبه‌های مختلف گردشگری کشور باشد و نباید از کنار یک چنین فرصت‌هایی به راحتی عبور کرد.