حرف‌های تکراری دردی را دوا نمی‌کند

گروه جامعه- طرح جمع‌آوری کودکان کار که به صورت بازداشت و با رفتار خشونت‌آمیز مسوولان با آنها آغاز شد و در ادبیات مسوولان مختلف به عنوان ساماندهی کودکان کار یاد می‌شود همچنان بحث‌برانگیز ادامه دارد. به طوری که امروز در جلسه کمیسیون اجتماعی مجلس در خصوص آن اظهارات منتقدانه زیادی صورت گرفته است. یکی از اعضای کمیسیون عنوان کرده به دلیل مشکلات آموزشی، بازماندن از تحصیل و مشکلات بهداشتی- درمانی که سلامتی کودکان کار را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد نباید این طرح‌ها به صورت ضربتی و مقطعی اجرا شود، بلکه ابتدا باید لایحه حمایت از کودکان هرچه سریع‌تر به تصویب برسد تا از کودکان در مقابل سوء‌استفاده‌های مختلفی که از آنها می‌شود، حمایت جدی صورت گیرد و در قانون، تمهیدات بسیار جدی و سخت برای سوء‌استفاده‌کنندگان در نظر گرفته شود.
همچنین سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس تاکید کرده باید در کنار جمع‌آوری کودکان کار، به موضوع ساماندهی و توانمندسازی آنها نیز توجه شود. همچنین بیان کرده: این طرح در مجلس رصد می‌شود تا با نظارت فرمانداری تهران به درستی به اتمام برسد و روند اجرای آن رو به رشد و مثبت باشد و مسوولان بتوانند پاسخگوی انتقادها باشند.
این یعنی برخلاف انتظارات فعالان اجتماعی و مدافعان حقوق کودکان، این طرح همچنان قرار است ادامه پیدا کند. با توجه به نوع برخوردها در هفته گذشته با کودکان کار، هنوز مشحص نیست قرار است با چه شیوه‌ای این طرح ادامه داشته باشد.
از سویی دیگر، زهرا ساعی، سخنگوی کمیسیون عنوان کرده در قالب این طرح، ۳۰۰کودک کار ساماندهی شده‌اند و اگر این طرح رها شده، ادامه‌دار نباشد و به درستی مدیریت نشود، فایده‌ای ندارد و ما مجددا با پدیده کودکان کار و خیابانی مواجه خواهیم بود. این اظهارنظر در حالی است که حدود هزار کودک کار بازداشت و به مراکز نگهداری منتقل شدند اما ۳۰۰ نفر از آنها در روزهای بعد آزاد شدند. ساعی به عنوان یکی از اعضای کمیسیونی که باید در این زمینه تحقیقات و جست‌وجوی بیشتری داشته باشد تا به عنوان یکی از متولیان امر بتواند در ساماندهی و حمایت اجتماعی از کودکان کار، نقش درستی ایفا کند، می‌گوید ۳۰۰ نفر از کودکان جمع‌آوری شده، ساماندهی شدند. در حالی که ۳۰۰ نفر رها شدند. دقیقا به چه شکل ساماندهی شدند؟ آیا آموزش درستی دیدند؟ وضعیت بهداشت و سلامتی آنها مورد توجه قرار گرفت؟ به مدرسه و چرخه تحصیل بازگردانده شدند؟ در این زمان کوتاه دقیقا چه اقداماتی برای کمک به این کودکان انجام شد؟
فعالیت درستی در زمینه ساماندهی کودکان کار انجام نشده
همچنین یکی دیگر از مسوولانی که در خصوص نحوه جمع‌آوری کودکان کار گلایه کرده و نوع ساماندهی آنها و مشکلات مربوط به کودکان اتباع را عنوان کرده، حبیب‌الله فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور است. وی با انتقاد از نحوه اجرای طرح گفته: یکی از دلایلی که موجب بروز مشکلات در اجرای طرح جمع‌آوری کودکان کار و خیابان شده، عدم فعالیت‌ درست در این زمینه است.
فرید در گفت‌وگو با ایلنا در رابطه با اظهارات فرماندار تهران مبنی بر جمع‌آوری یک‌هزار کودک متکدی از سطح شهر تهران بیان کرده: اعتقاد داریم که آیین‌نامه ساماندهی کودکان خیابانی که در سال ۸۴ به تصویب هیات دولت رسیده، مناسب است اما اگر چند دستگاه به این آیین‌نامه اضافه شوند، مشکلات موجود حل خواهد شد.
برای کودکان کار و خیابان نمی‌توان نسخه واحد پیچید
فرید همچنین تاکید کرده: برای کودکان کار و خیابان نمی‌توان یک نسخه واحد داشت اما باید براساس آیین‌نامه رفتار کرد. یک کودک کار و خیابان ممکن است سرپرست یک خانواده یا تنها فردی باشد که قادر است نیازهای مالی خانواده را تامین کند، یا اینکه ممکن است سرپرست این کودک بیمار یا معتاد باشد. در برخی موارد نیز امکان وجود دارد پدر و مادر یا دیگر افراد از این کودک سوءاستفاده ‌کنند. بر این اساس، هرکدام از اینها برخورد خاص خود را می‌طلبد.
وجود ۵۰ مرکز روزانه نگهداری کودکان کار و خیابان در کشور
به گفته فرید، بهزیستی، ۵۰ مرکز روزانه در کل کشور برای کودکان کاری که به طور عمده با خانواده خود زندگی می‌کنند دارد که در این مراکز، حمایت‌های آموزشی برای کودک و خانواده انجام می‌شود. تمامی این ۵۰ مرکز توسط بخش غیردولتی آموزش دیده و با سابقه مناسب در حوزه کودکان خیابانی فعالیت می‌کنند. همچنین فرآیند کار به صورت ارتباط با کودک، جذب کودک، ارتباط با خانواده و تهیه گزارش مددکاری از خانواده است. اگر خانواده نیازمند باشد باید به آن کمک کرد، اگر هم خانواده و یا باندهای مختلف از کودک در این رابطه سوءاستفاده می‌کنند باید به نهادهای قضایی و انتظامی اطلاع داده شود.
در اینجا این سوال مطرح می‌شود که اگر ۵۰ مرکز برای ارائه حمایت‌های آموزشی به این کودکان با این محورها، وجود دارد، چرا تعداد بیشتری از کودکان کار و خیابان به این مراکز جذب نمی‌شوند یا به جای جمع‌آوری ضربتی و بازداشت آنها و انتقال‌شان به مراکز نگهداری، هزینه نگهداری در مراکز یاسر و بعثت و… را برای افزایش تعداد این مراکز روزانه آموزشی اختصاص نمی‌دهند تا بهتر بتوانند کودکان را ساماندهی کنند و آموزش درست بدهند؟
لزوم رسیدگی به کودکان کار غیرایرانی
فرید همچنین در خصوص کودکان اتباع تاکید کرده: نباید از کنار کودکان کار غیرایرانی بگذریم و اجازه دهیم عده‌ای از این افراد سوءاستفاده کنند. باید به دلیل کودک بودن آنها به مسایل و مشکلات‌شان رسیدگی کنیم. وی ترجیح داده به جای استفاده از واژه بازداشت و جمع‌آوری کودکان کار از واژه «جذب» استفاده کند و عنوان کرده: «در جذب اخیری که در خیابان صورت گرفت، ۶۰۰ کودک غیرایرانی بودند». در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که چنانچه با اصطلاح «بازداشت» تا این میزان مشکل دارند چرا با کودکان این طور برخورد کردند؟
وی تصریح کرده: آماری از تعداد کودکان اتباع وجود ندارد! بر این اساس وزارت امور خارجه و بخش اتباع خارجه وزارت کشور باید به این مساله ورود پیدا کند تا برای ساماندهی این کودکان اقدامات درستی صورت گیرد. همچنین لازم به ذکر است فرآیند جمع‌آوری فقط باید با جذب و اعتمادسازی صورت گیرد، حتی در آیین‌نامه نیز روی این مساله تاکید شده است بنابراین اگر رفتاری جز این صورت گیرد، ناشی از عدم پیروی از آیین‌نامه است.
باید با کودکان کار به دور از خشونت برخورد کرد
فرید با اشاره به اینکه پدیده قاچاق کودکان در کشور به وجود آمده است، گفت: اصلا مشخص نیست تعداد بچه‌هایی که از افغانستان به کشور ما آمده‌اند چند نفر است و آیا آنها شب به خانه‌های خود بازمی‌گردند یا خیر؟ در حالی که به راحتی می‌توان با وعده و وعید کودکان را فریب داد تا زمینه برای سوءاستفاده و آزار آنها فراهم شود. در واقع باید رفتار با آنها مهربانانه و در راستای جذب باشد. اگر بخواهیم سختگیرانه با کودکان کار خیابانی برخورد کنیم، ممکن است این کودکان را به سمت کارگاه‌های زیرزمینی سوق دهیم که در این مکان‌ها آسیب‌های بیشتری به نسبت چهارراه‌ها و مترو به آنها وارد خواهد شد.
یکی از مشکلات اساسی در بهبود وضعیت کودکان کار این است که مسوولان ذی‌ربط در این حوزه، نه نسبت به حقوق کودکان به درستی آگاهند، نه اطلاعات زیادی در مورد وضعیت این کودکان و چرایی افزایش این آسیب در کشور دارند و نه در بحث سازماندهی با یکدیگر هماهنگ هستند. همه این اتفاقات و عملکردهای نامناسب در نهایت کودک کار را قربانی می‌کند که یک روز به بدترین شکل ممکن و با خشونت و تحقیر بازداشت و به قرنطینه مراکز نگهداری منتقل می‌شود، روزی دیگر آزاد شده و دوباره در خیابان رها، مشغول به کار می‌شود. نه به چرخه درست آموزش بازمی‌گردد، نه از آسیب‌های متعدد خیابانی و افراد شرور در امان می‌ماند. از سویی خطرات جامعه و از سویی رفتار دوگانه و متناقض مسوولان با آنها…