حسرت خرید خودروی داخلی بر دل مردم

«جهان‌صنعت»- هر چند سال‌هاست بی‌کیفیتی به همراه افزایش قیمت، بازار خودرو را تحت‌تاثیر قرار داده و مشتریان تولیدات داخلی دل خوشی از وضعیت تولید و بازار این محصول ندارند اما متاسفانه امسال بازار خودرو به لطف شرایط حاکم در این صنعت سال سختی را برای مشتریان برجا گذاشت‌. گرانی محصولات تولید داخل امروز دیگر دغدغه ایرانیان نیست چراکه با خارج شدن حتی ارزان‌ترین خودرو از سبد مردم انتظارات به سمت و سوی جدید پیش می‌رود‌. در حال حاضر هر خانواده می‌خواهد تحت حقوق شهروندی از وسیله نقلیه شخصی در برخی موارد استفاده کند و نباید این حق از آنان گرفته شود‌. در این مرحله به تولید خودروی ارزان می‌رسیم‌؛ موضوعی که برای بیشتر کشورها تعریف شده است، تولید با کیفیت ثابت و تیراژ بالا تنها در دو مدل خودرو‌. اما متاسفانه این موضوع نیز مانند سایر مباحث اقتصادی در کشور ما گم شده است‌.
برخی کارشناسان معتقدند خودروسازان با سناریویی‌ از پیش تعیین شده و با حقه کاهش توزیع در بازار، به دنبال جلب رضایت دولت، وزارت صنعت و همچنین شورای رقابت در جهت افزایش قیمت خودرو داخلی هستند؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد با عملی شدن آن قدرت مردم برای خرید خودرو به شدت کاهش یافته و دود ضرر آن به چشم خریداران و مصرف‌کنندگان داخلی می‌رود. این روزها قیمت پراید، پرفروش‌ترین خودروی ایرانی در بازار، چیزی حدود ۴۰ میلیون تومان است؛ عددی که در سال‌جاری رشد قابل‌توجهی داشته و این رشد، انتقاد بسیاری از مردم را نیز به‌دنبال داشته است. اگرچه مدیران شرکت‌های خودروسازی در ایران همواره از پایین‌بودن قیمت خودرو گله دارند و خواستار افزایش آن هستند اما تردیدی نیست که قیمت خودرو برای بسیاری از مردم، بیش از توانایی‌شان است.
تولید خودروی ارزان در کما
امروز مردم قدرت خرید خودروی گران را ندارند‌. همه در انتظار کاهش قیمت هستند و می‌خواهند از خودروهای داخلی با قیمت مناسب استفاده کنند اما این موضوع با گذشت چند ماه هنوز با چالش جدی روبه‌رو است‌. از سوی دیگر موضوع تردد درون‌شهری و برون‌شهری به معضل بزرگی تبدیل شده است چراکه دولت باید به تنهایی هزینه توسعه سیستم حمل‌ونقل را پرداخت کند از این‌رو تمایلی برای انجام چنین توسعه‌ای ندارد. امیرحسین کاکایی کارشناس صنعت خودرو با تاکید بر این مطلب به «جهان‌صنعت» می‌گوید: بی‌برنامگی و دخالت در صنعت خودرو بیداد می‌کند. امروز گرانی و عرضه کم خودرو در بازار، مشتریان را دچار بی‌اعتمادی به صنعت خودرو کرده است. نوسانات در تصمیم‌گیری‌ها نه‌تنها به ضرر خودروسازان شده بلکه مشتریان محصولات خودرویی را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است. عضو هیات علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت در ادامه یادآور شد: امروز با توجه به مشکلاتی که به دلیل افزایش هزینه‌های سربار این صنعت تیراژ را کاهش داده افزایش قیمت را بیش از حد در بازار رقم زده است‌. دیگر مردم قدرت خرید خودرو‌های گران را ندارند آن هم با کیفیت‌های متغیر پس باید برای این محصول فکر جدیدی شود. وی ادامه داد: باید خودروسازان کشور به سمت و سویی بروند که تولید ارزان را در صدر تولیداتشان قرار دهند‌. کاکایی تصریح کرد: کشورها در خصوص تولید خودرو ارزان حرکت‌های نوینی داشته‌اند‌. به گفته عضو هیات علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت چرا در شرایطی که خودروسازان نمی‌توانند هزینه‌های تولید را کاهش دهند لزومی بر افزایش تعداد مدل خودرو دارند؟! با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی ضرورت دارد تنها با تکیه بر تولید یک یا دو مدل خودرو اما با تیراژ بالا و کیفیت ثابت دسترسی به این محصول را برای مردم آسان کرد‌.
کاکایی با اشاره به تمرکز بر تولید خودروی ارزان تاکید کرد: در چنین شرایطی هزینه‌های تحقیق و توسعه باید برای یک یا دو مدل صرف شود تا بتوان تا حدود زیادی از افزایش قیمت‌ها جلوگیری کرد در این موقع است که خودروسازان با تعادل بخشیدن به بازار و قیمت‌ها می‌توانند در ادامه مسیر به تولید سایر خودرو‌ها برای اقشار مختلف جامعه برنامه داشته باشند‌.
چطور پول خرید یک پراید را جمع‌آوری کنیم!
حداقل حقوق و مزایا در سال ۹۷ برای فردی مجرد بنا بر تصویب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، برابر با یک میلیون و ۲۶۱ هزار و ۲۶۹ تومان است که نسبت به سال ۹۶، افزایشی ۳۰ درصدی داشته است. حال اگر فرض کنیم که فرد مجردی با پایه حقوق وزارت کار استخدام شده و قصد خرید خودرو با استفاده از حقوق ماهانه‌اش را دارد و در این مدت از حقوقش، هیچ مقداری را صرف امور جاری مانند خوراک و مسکن نکند. حدود ۳۲ ماه طول می‌کشد تا بتواند پول خرید یک پراید را جمع‌آوری کند! این مورد را هم در نظر بگیرید که خط فقر برای یک خانواده چهار نفره ساکن تهران در تابستان ۹۷، دو میلیون و ۷۲۸ هزار تومان بوده است. به بیان دیگر به احتمال قریب به یقین، در شهری مانند تهران، آن پایه حقوق وزارت کار به تنهایی کفاف یک زندگی عادی را هم نمی‌دهد چه برسد به آنکه آن را دست‌نخورده به مدت سه سال جمع کنیم تا بتوانیم با آن پراید بخریم!
البته همین نکته که پرفروش‌ترین خودروی ایرانی – برخلاف بسیاری از کشورها – همزمان ارزان‌ترین خودرو در این کشور نیز هست، گواهی است بر این نکته که قیمت خودرو در ایران، بیش از توان مالی قشر عظیمی از مردم است.
حال بد نیست نگاهی بیندازیم به همین آمار در کشورهای دیگر. مقایسه‌ای است از حداقل حقوق مصوب در ۱۸ کشور که برحسب دلار (به صورت اسمی) آورده شده و متاثر از نرخ دلار در کشور مورد نظر است. بدیهی است که قدرت خرید یک دلار در هر کشور با کشور دیگر متفاوت است بنابراین در مقایسه‌هایی که بر حسب خرید صورت گرفته، شاخصی به نام «شاخص هزینه زندگی» لحاظ شده که به نوعی این اثر را خنثی کند.
در محاسبه اعداد، ساعت کاری در هر ماه برابر با ۱۷۶ ساعت لحاظ شده است. اگرچه در برخی کشورها این عدد متفاوت است اما میزان این تفاوت، تعیین‌کننده نیست.در هر یک از این کشورها، پرفروش‌ترین خودرو با دیگر کشورها متفاوت است. اگر همان شرایط مفروض در مساله بالا را برای این کشورها فرض کنیم (حداقل حقوق مصوب به صورت دست‌نخورده) چند ماه طول می‌کشد تا مردم هر یک از این کشورها موفق به خرید خودروی محبوب کشورشان شوند؟ برای این محاسبه، ابتدا خودروی محبوب در هر کشور و سپس قیمت خودرو در کشور مربوطه (به دلار) را استخراج و سپس قیمت آنها را به حداقل حقوق ماهانه تقسیم می‌کنیم.
البته دقت این نکته ضروری است که اگرچه در کشوری مثل آرژانتین ۴۸ ماه طول می‌کشد تا کارگری با حداقل حقوق و بدون دست زدن به آن به پرفروش‌ترین خودروی این کشور برسد اما پس از ۴۸ ماه، یک تویوتای‌ هایلوکس نصیبش می‌شود نه یک پراید!
بد نیست بدانید پرفروش‌ترین خودرو در جهان، تویوتا کورولاست که در این کشورها بین هفت ماه (استرالیا) تا ۴۱۱ ماه (هند) زمان برای خرید آن با حداقل حقوق لازم است. با اندکی جست‌وجو به این نتیجه می‌رسید که یک تویوتا کورولا در ایران حدود ۳۵۰ میلیون تومان آب می‌خورد یعنی چیزی حدود ۲۹۱ ماه زمان لازم است تا پول خرید آن با حداقل حقوق یک کارگر به دست آید. دلیل بالا بودن این عدد، نرخ دلار در ایران و تعرفه بسیار بالای گمرک خودرو است که باعث می‌شود قیمت هر خودرو در ایران، جزو بالاترین قیمت‌های خودرو در جهان باشد. «جدول (۱)»
البته با اینکه حداقل حقوق، معیار نسبتا مناسبی در طبقات فقیر جامعه به شمار می‌رود، الزاما نمی‌تواند دیدِ شفاف و دقیقی نسبت به اکثریت جامعه را به ما بدهد. شاخص‌های دیگری از جمله برابری اقتصادی و هزینه‌های زندگی، نقش‌های بسیار مهمی در این زمینه ایفا می‌کنند. از این‌رو، محاسبات بالا را با میانگین حقوق در هر یک از این کشورها نیز تکرار می‌کنیم.
در همین مرحله می‌توانید با مقایسه میانگین حقوق با حداقل حقوق در هر کشور، دیدِ مختصری نسبت به برابری اقتصادی در جامعه کشور هدف پیدا کنید. البته عوامل دیگری نیز در این مورد نقش بازی می‌کنند که از اهمیت زیادی برخوردارند ولی برای مثال، دو کشور آمریکا و دانمارک را در نظر بگیرید. حداقل حقوق در دانمارک، چیزی حدود دو برابر حداقل حقوق در آمریکاست در حالی‌که این دو کشور، میانگین حقوق تقریبا برابری دارند. به بیان دیگر فقرای دانمارک، چندان از متوسط جامعه دور نیستند. این مورد خودش را در ضریب جینی (شاخصی برای ارزیابی شکاف طبقاتی) این دو کشور نیز نشان می‌دهد. ضریب جینی برای آمریکا برابر با ۴۲/۰ و برای دانمارک برابر با ۲۹/۰ است. اعداد پایین‌تر به معنای شکاف طبقاتی کمتر است.
حال اگر هزینه‌های جاری متوسط زندگی را از حقوق بکاهیم چطور؟ واقعیت این است که شاخص هزینه زندگی، برای سبد مشخصی از کالا و برای متوسط جامعه محاسبه می‌شود و این یعنی نمی‌توان فرض کرد فردی که حداقل حقوق را می‌گیرد، با همین هزینه‌ها زندگی می‌کند اما اگر چنین فرضی داشته باشیم و به نوعی رفاهی برابر را برای تمام آحاد جامعه فرض کنیم، چند ماه طول می‌کشد تا در هر یک از این کشورها بتوان یک تویوتا کورولا خرید؟ در هفت کشور از کشورهای فوق، هرگز نمی‌توانید! در واقع اصلا دخل و خرج‌تان با هم جور درنمی‌آید چون هزینه‌های زندگی متوسط از حقوق حداقل بیشتر است. اما در میان ۱۱ کشور باقی‌مانده، استرالیا با ۱۲ ماه بهترین وضعیت و آرژانتین با ۵۱۰ ماه بدترین وضعیت را دارد. اگر همین شرایط را برای حقوق متوسط نیز لحاظ کنیم، کماکان استرالیا در صدر باقی می‌ماند ولی برزیل با ۲۸۰ ماه جای آرژانتین را در قعر می‌گیرد. «جدول (۲) »
اگر منصفانه و علمی‌تر به مساله نگاه کنیم، نمی‌توان تنها با استفاده از آمار فوق، مواردی چون رفاه اقتصادی یا رضایت مردم هر کشور را بسنجیم چرا که تعداد عوامل موثر در هر یک بسیار بیش از موارد بالاست. اما می‌توان به یک نمای کلی از وضعیت در هر کشور و البته در ایران رسید.
عرضه کم، قیمت بالای خودرو
از ابتدای سال‌جاری و با شروع تنش‌هایی در نظام اقتصادی کشور، بازار خودرو نیز شاهد بروز تنش‌های متعددی به ویژه در حوزه قیمت بوده است. از طرفی خودروسازان دلایل افزایش قیمت در چند ماه گذشته در بازار خودرو را وجود دلالان و واسطه‌ها عنوان می‌کنند و از طرف دیگر بسیاری از صاحب نظران حوزه خرید و فروش خودرو دلیل اصلی بالا رفتن قیمت خودرو و همچنین افزایش تفاوت قیمت بازار و قیمت در کارخانه‌ را توزیع و تزریق قطره‌چکانی خودرو توسط خودروسازان به بازار می‌دانندسعید موتمنی رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو در همین رابطه با بیان مطالب بالا در ادامه به «جهان صنعت » بیان کرد: زمانی که عرضه خودرو در بازار کم شده و این عرضه تنها توسط نمایندگی‌های خودروسازان صورت بگیرد، به صورت ناخودآگاه موجب دونرخی شدن خودرو در بازار شده و سود اصلی این اتفاق به جیب خودروسازان می‌رود.رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو تاکید کرد: وقتی خودرو به اندازه کافی به بازار عرضه شود دیگر قیمت‌ها بالا نرفته و تفاوت قیمت بازار و کارخانه‌ به حداقل خواهد رسید.
وی بیان کرد: سال گذشته تفاوت قیمت بازار و کارخانه به بیش از ۵تا ۶میلیون تومان نمی‌رسید اما مجموعه اقدامات خودروسازان در توزیع بازار موجب شد تا اکنون این میزان به بیش از ۵۰ میلیون و در برخی موارد بیشتر تغییر یابد.
رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو یادآوری کرد: خودروسازان از چند ماه گذشته خواب افزایش قیمت‌ها را دیده بودند و باید اکنون از خودروسازان پرسید زمانی که مطرح می‌کنند قیمت خودرو باید افزایش یابد، آیا کیفیت خودرو را هم بهتر کرده‌اند یا نه.
جهش ۵ درصدی قیمت‌ها تنها در یک هفته
بازرس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو اعلام می‌کند با توجه به عدم عرضه مناسب و کافی از سوی خودروسازان، قیمت خودروهای داخلی از ۲ هفته پیش تاکنون حدود ۵ درصد افزایش یافته است.نعمت‌الله کاشانی‌نسب اظهار داشت: قیمت خودروهای ایرانی در روزهای اخیر افزایش یافته است. متاسفانه کارخانجات خودروسازی آنطور که باید و شاید اقدام به عرضه خودرو نکرده‌اند و به صورت قطره‌چکانی خودرو را به بازار عرضه می‌کنند.
وی افزود: خودروسازان یا تولید را کاهش داده‌اند و یا خودرو را به بازار عرضه نمی‌کنند و این مساله باعث افزایش قیمت خودروهای داخلی شده به طوری‌که قیمت خودروهای داخلی نسبت به ۲ هفته گذشته حدود ۵ درصد افزایش یافته است.
بازرس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو افزود: البته قیمت خودروهای خارجی نیز تا حدی افزایش یافته، ضمن آنکه هنوز هیچ خودروی ترخیص شده‌ای به بازار وارد نشده است.
کاشانی‌نسب افزود: کارخانجات خودروسازی، قیمت خودرو را بر این مبنا که تولید و عرضه را افزایش خواهند داد بالا برده تا قیمت‌ها در بازار کنترل شود اما متاسفانه قیمت‌ها افزایش پیدا کرد بدون آنکه عرضه افزایش یابد.بازرس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو گفت: هیچگونه خرید و فروشی در بازار خودرو صورت نمی‌گیرد زیرا با افزایش قیمت خودرو مردم منتظر هستند سرنوشت قیمت‌ها مشخص شود.وی افزود: هم‌اکنون تقاضای کاذب در بازار کمتر شده و تنها افرادی که نیاز مبرم به خودرو داشته و ناچار باشند اقدام به خرید خودرو می‌کنند زیرا قیمت‌ها صعودی است به طوری که قیمت خودرو پژو ۲۰۶ از ۲ هفته پیش تاکنون از حدود ۶۳ میلیون تومان به حدود ۷۰ میلیون تومان رسیده است و همچنان سیر صعودی دارد.
کاشانی‌نسب گفت: طبیعتا برای شب عید و تعطیلات نوروز، تقاضای خرید خودرو افزایش می‌یابد و اگر وضع به همین منوال ادامه یابد و خودروسازان اقدام به تولید و عرضه خودرو نکنند احتمال دارد قیمت خودرو همچنان افزایش یافته و صعودی باشد.