حفاری غیرمجاز برای هیچ

مهر- ۳۰۰ هزار بوم سنگی در محدوده‌ای به نام تیمره یک گالری سنگی تاریخی را پیش روی گردشگران می‌گذارد اما برخی این نقوش را نقشه گنج می‌دانند و در کنارش حفاری غیرمجاز می‌کنند تا به «هیچ» می‌رسند.
اوایل دهه ۷۰ مردم روستایی به نام غرقاب در شهرستان گلپایگان استان اصفهان، زمانی که دام‌ها را برای چرا می‌بردند متوجه وجود نقش‌های متعددی روی سنگ‌های محدوده‌ای از این روستا شدند. محدوده‌ای که به آن تیمره گفته می‌شود و در منطقه‌ای مشترک با استان مرکزی، اصفهان و لرستان قرار دارد. در تمام این مناطق سنگ‌نگاره وجود داشته اما در تیمره نقوش متنوع‌تر و تعدادش بیشتر است. حجم زیاد سنگ‌نگاره‌ها مردم را به این فکر انداخت که این موضوع را با دیگران در میان بگذارند. آنها این کشف را با مرتضی فرهادی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در میان گذاشتند. فرهادی به این محل رفت و گفت که این نقوش توسط چوپانان و دهقانان ایجاد شده و ارزش هنری دارد اما ارزش تاریخی ندارد. وقتی درباره این نقش‌نگاره‌ها سر کلاس دانشگاه صحبت می‌کرد، یکی از شاگردانش که اهل گلپایگان بود، پیگیر این موضوع شد.
آنها فهمیدند که علاوه بر نقش‌ها، کتیبه‌های سلجوقی، صفوی نیز وجود دارد. در نهایت با گروهی به این منطقه می‌روند و موضوع را بررسی کرده و می‌بینند که نقش‌ها زیادتر آن چیزی است که آنها تصور می‌کردند، حتی پشت هر نقش‌نگاره، فلسفه‌ای برای ایجاد آن وجود داشته است. بنابراین کتاب موزه‌ای در باد را می‌نویسند و اعلام می‌کنند که برخی از این نقش‌نگاره‌ها ۱۲ هزار سال قدمت دارند.
به باور مرتضی فرهادی بزرگ‌ترین مجموعه نویافته سنگ‌نگاره‌های حکاکی‌شده صخره‌ای و نشانه‌های نمادین ماقبل هیروگلیف در ایران و آسیاست که اهمیت آن نه در بزرگی اندازه نگاره‌ها بلکه به خاطر پهنه کار، کثرت تصاویر تکرار نمادها و تنوع بسیار زیاد آنها از لحاظ مضمون و صحنه‌های کمیاب یا حتی منحصر‌به‌فرد در نقاشی‌های پیش از تاریخ آدمی است.
البته کتاب دیگری نیز با عنوان موزه‌های سنگی، هنرهای صخره‌ای (سنگ‌نگاره‌های ایران) توسط محمد ناصری‌فرد نوشته شده و رازهای این سنگ‌نگاره‌ها را بیان کرده است.
مطالعات آکادمیک برای این نقش‌ها نشان داد که سنگ‌نگاره‌ها تا ۹ هزار سال هم قدمت دارند که البته الان کمتر از ۵ درصد آنها باقی مانده است. بیشتر این نقوش ساسانی و اسلامی هستند.
در حال حاضر ۳۰۰ هزار بوم سنگی در محدوده‌ای از روستای غرقاب وجود دارد که برخی از این بوم‌ها نقش بیشتر و برخی دیگر نقش کمتری دارند. شاید بیش از ۷۰ درصد این نقوش، بز کوهی به نشانه باران‌خواهی و فراوانی نعمت هستند. بیشترین این نقش‌ها شکارگران پیاده یا سواره هستند با تیر و کمانی در دست که آشکارترین ابزار در میان سلاح‌ها به شمار می‌آید. بنابراین جانوران، ابزارها و نشانه و نمادها سه دسته سنگ‌نگاره هستند که در تیمره کشف شده‌اند. نمادهایی که در این نقوش هستند بلای جان همین سنگ‌نگاره‌هاست، در حالی که نمادها علامت‌های حکومتی و پرچم‌های حکومتی و قلمرو آنها هستند، حفاران آن را نماد گنج‌یابی تصور می‌کنند!
در کنار این نقوش، سه کتیبه به زبان‌های عربی، فارسی و پهلوی وجود دارد که در پهنه‌ای چند‌فرسنگی پراکنده‌اند و در پاره‌ای از این مناطق کنار یا روی هم حکاکی شده‌اند. یکی از این کتیبه‌ها در سنه ۱۲۰۰ یعنی ۱۴۴ سال پیش نوشته شده است. آن زمان فردی به نام علیشاه حاکم منطقه بوده و استاد محمدعلی بنا آن را نوشته است. همه این نقوش روی سنگ‌های آذرین دگرگون‌شده توسط سنگ‌های سیلیسی که در این اطراف پراکنده است، کشیده شده‌اند. هنوز هیچ آماری از اینکه این بوم‌های سنگی چه تعداد بوده‌اند، وجود ندارد. برخی از سودجویان تصور کنند این نقوش رمز و رازی برای گنج‌یابی است. به همین دلیل در کنار این سنگ‌نگاره‌ها حفاری‌های غیرمجازی دیده می‌شود که حتی تا ۶ متر نیز عمق دارند.
این کار توسط عده‌ای از افرادی انجام شده که درک درستی از نقاشی‌های اینجا ندارند و آن را نقشه‌ای برای گنج می‌دانند. در حالی که سنگ‌های اینجا چنین مفهومی را از نظر علمی نمی‌رسانند. همین اتفاق موجب می‌شود تلاش‌ها برای حفاری بی‌نتیجه بماند. اما این کار به همین جا ختم نمی‌شود، آنها تصور می‌کنند حالا که برای «هیچ» حفاری کرده‌اند، بهتر است مانند مردمان قدیم، یادگاری از خود باقی بگذارند.
به همین دلیل بررسی این نقوش نشان می‌دهد که در کنار آن، افرادی با سنگ‌ریزه‌های اطراف اقدام به ثبت نقوشی کج و معوج در کنار این نقش‌ها کرده‌اند.
اما این تنها آسیب منطقه نیست، بلکه افرادی با تصور کار فرهنگی، اقدام به ساخت مولاژهایی از روی این نقوش می‌کنند و آنچه که از این کار به اصطلاح فرهنگی باقی می‌گذارند، چسب‌هایی است که روی سنگ‌ها باقی مانده است و خودش به آسیب جدید برای این سنگ‌نگاره‌ها تبدیل شده است.
این نقوش همان‌طور که از کتاب مرتضی فرهادی استنباط می‌شود، موزه‌ای در باد است. بی‌هیچ حصاری، برنامه‌ای برای محافظت از آن و تبلیغ و معرفی درست.