16 - 04 - 2025
حلقه مفقوده سرمایه‌گذاری در صندوق ثروت ملی
نگین حیدری‌زاده*
صندوق‌های ثروت ملی به عنوان نهادهایی بلندمدت‌نگر وظیفه دارند منابع حاصل از فروش سرمایه‌های طبیعی کشور را به سرمایه‌های مولد و پایدار تبدیل کنند. در این مسیر آنچه بیش از همه اهمیت می‌یابد، نحوه مدیریت و اجرای فرآیند سرمایه‌گذاری است. تجربه جهانی و شرایط خاص اقتصاد ایران به‌روشنی نشان می‌دهد که بدون داشتن بازوی اجرایی متخصص و حرفه‌ای، صندوق‌های ثروت ملی قادر به ایفای نقش موثر نخواهند بود. در بسیاری از کشورهای موفق، صندوق ثروت ملی به‌مثابه «مرکز سیاستگذاری و راهبرد» و نهادهای زیرمجموعه به عنوان «بازوی اجرایی سرمایه‌گذاری» فعالیت می‌کنند. این تفکیک وظایف، ضمن افزایش کارایی، امکان چابکی، تخصص‌گرایی و ارتقای شفافیت را نیز فراهم می‌آورد.
در مقابل، ساختارهای متمرکز و بدون بازوی اجرایی به ناگزیر گرفتار بوروکراسی، کندی تصمیم‌گیری و محدودیت در اجرای پروژه‌ها می‌شوند. به عنوان مثال در صندوق سرمایه‌گذاری ملی چین (CIC)، شرکت‌های زیرمجموعه‌ای وجود دارند که به‌طور اختصاصی مسوول مدیریت دارایی‌ها، سرمایه‌گذاری‌های خارجی و مدیریت ریسک هستند. در روسیه نیز صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه (RDIF) توانسته است با عملکردی مستقل و حرفه‌ای، ده‌ها میلیارد دلار سرمایه خارجی را در پروژه‌های ملی جذب کند. در کشور ما با وجود منابع چشمگیر صندوق توسعه ملی و ظرفیت قانونی آن برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ملی و فراملی، نبود یا ضعف در بازوی اجرایی، یکی از موانع اصلی در بهره‌برداری بهینه از منابع به‌شمار می‌رود.
راهکار چیست؟
پیشنهاد مشخص این است که صندوق توسعه ملی با حفظ جایگاه حاکمیتی خود، نسبت به تقویت بازوهای اجرایی مستقل و تخصصی اقدام کند؛ نهادهایی که با ساختار حاکمیت شرکتی شفاف، ترکیب هیات‌مدیره حرفه‌ای و ماموریت مشخص بتوانند وظایفی نظیر مدیریت دارایی، پروژه‌سازی، سرمایه‌گذاری خطرپذیر، جذب سرمایه خارجی و ایجاد ابزارهای مالی را برعهده بگیرند. در صورتی که این نهادها زیرنظر صندوق و با رعایت اصول حسابرسی و شفافیت فعالیت کنند نه‌تنها در کارآمدی سرمایه‌گذاری نقش مهمی ایفا خواهند کرد بلکه از منظر دیپلماسی اقتصادی و مشارکت با نهادهای مالی بین‌المللی نیز اعتبارآفرین خواهند بود. صندوق توسعه ملی می‌تواند و باید از تجربه‌های موفق جهانی درس بگیرد چرا که «ثروت ملی» تنها در داشتن منابع نهفته نیست بلکه در ظرفیت نهادی برای تبدیل این منابع به توسعه پایدار معنا می‌یابد.
توصیه‌های مدیریتی
الگوی غالب جهانی در میان صندوق‌های موفق، بهره‌گیری از شرکت‌های تابعه و بازوهای اجرایی برای اجرای سرمایه‌گذاری‌هاست به طوری که بیش از 75درصد از سرمایه‌گذاری‌ها در صندوق‌های ثروت ملی توسط شرکت‌های زیرمجموعه یا نهادهای تخصصی وابسته انجام می‌شود حتی در کشورهایی با ساختار ساده‌تر نظیر نروژ، مدیریت حرفه‌ای و متمرکز توسط بازوی تخصصی (NBIM) که بازوی سرمایه‌گذاری بانک مرکزی نروژ است، دنبال می‌شود.
همچنین صندوق توسعه ملی ایران نیازمند توسعه بازوهای تخصصی برای پیاده‌سازی موثر طرح‌های سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است. تاسیس این بازوها منجر به ارتقای بهره‌وری سرمایه‌گذاری، افزایش شفافیت و پاسخگویی،تسریع اجرای پروژه‌ها و توانمندسازی نهادهای داخلی برای جذب
سرمایه خارجی می‌شود.
در دنیای امروز، صندوق‌های ثروت ملی بدون بازوی اجرایی تخصصی، عملا از قدرت تاثیرگذاری در سطوح ملی و بین‌المللی محروم هستند. برای تحقق ماموریت اصلی صندوق توسعه ملی در تبدیل منابع ارزی به ثروت پایدار بین‌نسلی، ناگزیر از توسعه بازوهای اجرایی و ورود حرفه‌ای به عملیات سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است.
* مدیر همکاری‌های بین‌الملل صندوق توسعه ملی ایران
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد