30 - 04 - 2025
حل موانع مرزی شاه‌کلید جهش ترانزیت کشور
محمد‌مهدی کریمی‌قهی*
جهش ترانزیتی ایران برای دستیابی به اهداف بالادستی نیازمند تغییر پارادایم ذهنی و چندین راهکار نرم‌افزاری به‌ویژه در مبادی ورودی و خروجی کالاست که رتبه‌بندی شرکت‌های ترانزیت‌کننده و عمل متقابل براساس اعتبار آنها یکی از راهکارهای بهبود عملکرد مرزهای ترانزیتی محسوب می‌شود.
از نیازهای اساسی جوامع امروزی، حمل‌ونقل یکی از اجزای مهم اقتصاد ملی محسوب می‌شود و به دلیل داشتن نقش حائزاهمیت در فرآیند رشد اقتصادی کشورها همواره مورد توجه بوده است.
این بخش دربرگیرنده فعالیت‌هایی است که به شکلی گسترده در همه زمینه‌های تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمات جریان داشته و بدون وجود شبکه حمل‌ونقل، تاسیسات و تجهیزات جانبی و ناوگان مطلـوب، تـصور رشـد و توسـعه عمـومی کـشور غیرممکن به نظر می‌رسد.
حمل‌ونقل بین‌المللی کالا که خود را در بستر ترانزیت (گذر) بروز می‌دهد، اهمیت آن به صورت روزافزون در حال زیاد شدن است و به عنوان اولین سطح از کریدورها، خود را در نبرد یا رقابت‌های کریدوری منطقه و بین‌المللی نشان می‌دهد.
واقع‌شدن ایران در تلاقی کریدورهای بین‌المللی موهبتی است که این امکان را به کشور داده است تا بتواند به عنوان قدرتی ژئوپلیتیکی در معادلات قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی تاثیرگذار باشد.
کارشناسان معتقدند که موقعیت ایران در میانه کمربند اتصالی شرق- غرب به عنوان یکی از کوتاه‌ترین و ایمن‌ترین مسیرهای حمل‌ونقل و تجارت کالا بین دو قطب اقتصادی یعنی چین و اروپا واقع شده است. حال آنکه در اتصال کشورهای شمالی ایران به آب‌های گرم جنوب و بالعکس نیز ایران مزیت‌های نسبی و رقابتی دارد و ظرفیت‌های ترانزیت خارجی ایران به منطقه‌ای خاص محدود نشده است.
همانطور که اشاره شد، ایران از دیرباز به عنوان یک حلقه از زنجیره راه ابریشم مطرح بوده و نقش بسیار تاثیرگذاری داشته است که در تعاملات فرهنگی و تجاری امروز کشورهای عضو راه ابریشم هنوز ردپای آنها چیده می‌شود.
با این حال در چند سال گذشته با وجود افت‌‌وخیزهایی، ترانزیت کالا از خاک ایران رشد قابل‌توجهی داشته است به‌‌طوری که با 34/16میلیون تن در سال ۱۴۰۲ رکورد خود را شکست و در ۱۱ماه سال۱۴۰۳ بنابر اظهار رییس گمرک ایران فرود عسگری، به بیش از ۲۰میلیون تن رسیده است.
در اسناد بالادستی کشور از جمله برنامه هفتم توسعه و قانون اقتصاد مقاومتی، اهدافی برای ترانزیت کشور تعیین شده است که می‌توان به دستیابی به ۴۰میلیون تن مصوب در برنامه توسعه هفتم تا پایان سال اجرایی این برنامه اشاره کرد.
به گفته کارشناس‌های ترانزیتی، جهش 20میلیون تن ترانزیت فعلی به هدف برنامه هفتم نیازمند چندین راهکار نرم‌افزاری است که تسهیل عبور کالا در مبادی ورودی و خروجی کشور را می‌توان در اولویت اول قرار داد.در سال‌های اخیر با دیپلماسی اقتصادی و توافق‌های دوجانبه و چندجانبه بین‌المللی توانستیم بیش از 20میلیون تن کالا را از کشور عبور بدهیم اما برای تبدیل میزان فعلی به رقم‌های بالاتر باید بازارهای جدیدی پیدا کنیم یا از کریدورهای رقیب خود سهمی را جذب کنیم.
این دو راهکار حاصل نمی‌شود مگر آنکه برای بازرگانان سه اولویت زمان، هزینه و قابلیت اطمینان عبور کالا را تامین کنیم. در واقع باید کاری کنیم که مسیرهای عبوری از ایران به مسیرهای ایمن، سریع و ارزان زبانزد شوند و این موضوع منجر به حضور در زنجیره‌های تامین و ارزش منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای می‌شود.
به گفته حسن کریم‌نیا، کارشناس ترانزیت، مرزها باید محل عبور باشند نه توقف. مرزها باید جریان عبوری روانی داشته باشند زیرا که توقف بیش از حد کالا، زمان و هزینه حمل را افزایش داده و جذابیت مسیر عبوری را کاهش می‌دهد. در این صورت نمی‌توان انتظار جهش قابل‌توجه در کیفیت و کمیت ترانزیت کالای کشور داشت و فرصت درآمدی 20میلیارد دلاری ترانزیت و منافع غیرمستقیم آن را از دست خواهیم داد.
بنابر شرکت‌های حمل‌کننده کالا در توقف و معطلی پشت مرزها خارج از عرف بین‌المللی است که حتی تا 20 تا 30روز هم گزارش شده است. رانندگان ترانزیتی عنوان کرده‌اند که طی همین فرآیندها در مرزهای کشورهای دیگر مثل مرز مشترک روسیه-آذربایجان یا مرز مشترک ترکیه- بلغارستان کمتر از دو ساعت طول می‌کشد بنابراین برای جهش ترانزیتی و برخورداری از منافع مستقیم و غیرمستقیم آن باید فرآیندهای دست‌وپاگیر در مرزهای ترانزیتی کاهش یابد و خطوط سبز ترانزیتی (فقط بررسی‌های سطحی) براساس رتبه‌بندی اعتباری و عملکردی شرکت‌های فورواردری یا حمل‌کننده پیاده‌سازی شود.
کارشناسان معتقدند که با عملکرد اعتباری شرکت‌های ترانزیت‌کننده (مانند امتیازدهی در تاکسی‌های اینترنتی یا فروشگاه‌های مجازی) می‌توان فرآیندهای دست‌وپاگیر برای شرکت‌های مورد وثوق را تسهیل و به عبور سریع کالا و کاهش هزینه‌های حمل آن از مسیر ایران کمک کرد.
* کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد