حمایت از تولید، از حرف تا عمل

عباس آرگون*- روند تشکیل سرمایه در ایران طی سال‌های گذشته روندی نزولی داشته که این مساله از عوامل مختلفی اعم از فساد، قاچاق، سرکوب نرخ ارز و توجیه واردات در مقابل صادرات ناشی می‌شود. بازدهی بیشتر بازارهای غیرمولد، واسطه‌ای و دلالی نیز در مقایسه با بازارهای مولد در کنار افزایش هزینه‌های مالی فعالیت‌های تولیدی را از توجیه اقتصادی خارج کرده تا انگیزه برای سرمایه‌گذاری و انجام کار اقتصادی به کمترین میزان خود برسد.
به دلیل قرار داشتن در شرایط تحریمی ریسک سیستماتیک در کشور بالا رفته و مانع از جذب سرمایه‌گذاری خارجی و برقراری تعاملات بین‌المللی شده است، اما عوامل و سیاست‌های داخلی نیز در بدتر شدن وضعیت تشکیل سرمایه نقش پررنگی داشته‌اند. برای مثال قانون بهبود فضای کسب‌و‌کار که حدود یک دهه از عمر آن می‌گذرد هیچ‌گاه نتوانسته به حمایت از بخش‌های تولیدی بپردازد و کماکان به میزان مشکلات و چالش‌های فعالان بخش خصوصی افزوده می‌شود.
بعد از برجام به دلیل گشایش‌هایی که ایجاد شد درآمدهای ارزی کشور به میزان چشمگیری بالا رفت، اما دولت به جای آنکه این ذخایر ارزی را صرف سازندگی کند آن را به ابزاری برای سرکوب نرخ ارز تبدیل کرد و مانع از افزایش نرخ ارز به اندازه نرخ تورم شد. در سایه ارز ارزان و سرکوب‌شده یا واردات بالا می‌رود یا خروج سرمایه سرعت می‌گیرد. وقتی ارز ارزان در اختیار باشد واردات توجیه بیشتری از صادرات پیدا می‌کند، به این ترتیب که حاشیه سود صادرات تا سطح زیان کاهش می‌یابد و واردات کالاهای خارجی صرفه اقتصادی بیشتری از تن دادن به تولید و فرآیندهای صادراتی و تحمل زیان ناشی از افزایش هزینه‌ها خواهد داشت.
بی‌ثباتی در قوانین و مقررات و به حاشیه راندن بخش خصوصی نیز مزید بر علت شده و نااطمینانی نسبت به آینده را افزایش داده است. برای مثال در چنین فضایی یک فعال سرمایه‌گذاری با استناد به یکسری قوانین خاص کار تجاری انجام می‌دهد و کالا سفارش می‌دهد اما این قوانین در زمان تحویل کالا تغییر می‌کنند. در کنار همه آنچه گفته شد دورنمای روشنی از آینده اقتصادی ترسیم نشده و آمایش سرزمینی در راستای توجه به ظرفیت‌ها و توسعه متوازن نیز شکل نگرفته است. بنابراین جذب سرمایه و بالا بردن انگیزه سرمایه‌گذاری حمایت‌ها و توجه بیشتری را می‌طلبد و تنها در گفتمان نمی‌توان اذعان به حمایت از تولید و بخش خصوصی کرد.
*نایب‌رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه
اتاق بازرگانی تهران