خانه حسن‌پور، تلفیقی از هنر و تاریخ

نادر نینوایی- اراک از جمله شهرهایی است که برای بخش بزرگی از جامعه ایرانی ناشناخته مانده است. بسیاری تصور می‌کنند که اراک شهری فاقد جاذبه‌های تاریخی است و این شهر را صرفا با شهرک صنعتی آن می‌شناسند. این کلیشه اما به هیچ‌وجه درست نیست و بافت تاریخی اراک با خانه‌های تاریخی‌اش برشی از فرهنگ و تاریخ این شهر زیبای استان مرکزی را به نمایش می‌گذارد.
یکی از شاخص‌ترین خانه‌های تاریخی اراک خانه حسن‌پور است. این خانه در نزدیکی بازار تاریخی اراک واقع شده و از سال ۱۳۸۲ با کاربری موزه صنایع‌دستی فعالیت داشته و آثار هنرمندان استان مرکزی در آن به نمایش گذاشته شده است.
همین که از در چوبی خانه حسن‌پور به داخل حیاط بروید با دیدن درختان تنومند، باغچه‌های زیبا و آجرکاری‌های خانه پی به زیبایی‌های این خانه می‌برید.
پلکانی بازدیدکنندگان را از کوچه به داخل حیاط که ارتفاع پایین‌تری دارد رهنمون می‌کند، بنای دوطبقه خانه با آجرکاری‌های هنری و کاشی‌کاری‌های تزئینی‌اش، آدمی را به گذشته‌های دور شهر تاریخی اراک می‌برد.
امکان تماشای معماری فاخر اواخر قاجاریه و در کنار آن فرصت مشاهده هنرهای سنتی ایرانی در خانه حسن‌پور باعث شده که بازدید از بنای نعلی‌شکل خانه و سرک کشیدن در اتاق‌های شش دری و شاه‌نشین جاذبه مضاعفی برای بازدیدکنندگان داشته باشد.
تاریخچه خانه حسن‌پور
خانه حسن‌پور در زمان احمدشاه قاجار بنا شده است و بیش از صد سال از عمر آن می‌گذرد.
آن‌طور که از اسناد به‌جا مانده برمی‌آید این بنا در اواخر حکومت قاجارها به خواست و دستور یکی از بازرگانان و تاجران فرش به نام حاج علی مشیری ساخته شده است.
در ابتدا این عمارت تاریخی کاربری نوعی شرکت فرش را داشته، اما بعدتر تبدیل به محلی برای آموزش دانش‌آموزان شده و روی آن اسم «مدرسه مجیدی» را می‌گذارند. پس از مدتی با واگذاری خانه به فردی به نام جواد حسن‌پور صندلی‌های مدرسه جمع شده و خانه این بار کاربری مسکونی می‌یابد.
وارثان جواد حسن‌پور در سال ۱۳۴۷ این خانه تاریخی را به اداره میراث فرهنگی واگذار می‌کنند. سازمان میراث فرهنگی پس از ثبت ملی خانه حسن‌پور در سال ۱۳۷۹ پروژه بازسازی و مرمت خانه را کلید می‌زند.
در سال ۱۳۸۲ با اتمام مرمت و آماده شدن خانه، خانه تاریخی حسن‌پور تبدیل به موزه هنرهای دستی و سنتی شده و درهایش به روی علاقه‌مندان به هنر و تاریخ ایران باز می‌شود.
معماری جالب توجه خانه
خانه حسن‌پور در زمینی به مساحت ۶۰۰ مترمربع بنا شده است. اتاق‌های زمستان‌نشین، مطبخ، انبار آذوقه و ورودی اصلی بنا در طبقه همکف قرار گرفته‌اند و اتاق‌های شاه‌نشین و تابستان‌نشین در طبقه اول هستند.
حیاط خانه با اتاق‌هایی در بخش شرقی، غربی و شمالی احاطه شده است و پنجره‌های تمام اتاق‌ها رو به حیاط باز می‌شود. شکل طراحی خانه بیانگر نگاه درونگرای رایج در گذشته‌های دور اراک(سلطان آباد) است.
نمای خانه با آجر کار شده، اما وجود کاشی‌های رنگی در نمای آجری جلوه‌ای خاص به ظاهر خانه داده است.
خانه حسن‌پور به دو بخش شبستان و اعیان‌نشین تقسیم می‌شود؛ اتاق‌ها و انبار، دستشویی، نانواخانه و آشپزخانه در قسمت شبستان قرار گرفته‌اند.
قسمت‌های مختلف بخش اعیان‌نشین بنا از طریق گذرگاه‌هایی به هم وصل شده‌اند.
کف خانه حسن‌پور نیز حدودا یک و نیم متر پایین‌تر از سطح کوچه است و نور مورد نیاز برای اتاق‌ها از حیاط خانه تامین می‌شود.
در بخش‌های داخلی خانه بیشتر از مصالحی نظیر سنگ آهک، آجر، خشت، گل و چوب استفاده شده و فضای خانه سبک و سیاق قدیمی خود را حفظ کرده است.
آثار به نمایش درآمده در خانه حسن‌پور
خانه حسن‌پور که کاربری موزه‌ای پیدا کرده از بخش‌های موزه‌ای مختلفی تشکیل شده است.
یکی از بخش‌های آن نمایشگاه خط و خطاطی است که آثار خوش‌نویسی و تذهیب هنرمندان در آن به معرض دید عموم درآمده است.
اگر به هنرهای دستی نظیر سفالکاری و آثار تهیه‌شده با شیشه و سرامیک علاقه دارید حتما سری هم به نمایشگاه سفال، سرامیک و شیشه خانه حسن‌پور اراک بزنید.
در این بخش آثار گوناگونی از ظروف شیشه‌ای، سرامیکی و سفالی در معرض دید عموم قرار گرفته است. از دیگر بخش‌های موزه نمایشگاه فرش و گلیم است که فرش‌های ساروق به همراه گلیم‌های نقش برجسته در آن در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته‌اند.
آثار قلم‌زنی اراک، ملیله‌کاری، ورشو و برنج بروجرد و دیگر صنایع‌دستی که با فلز ساخته شده‌اند در بخش نمایشگاه فلز و آثار حجمی قرار گرفته‌اند.
در بخش اثرهای چوبی و منسوجات مجموعه‌ای از آثار چوبی، لباس‌های سنتی، ترمه‌دوزی و لباس‌های اصیل ایرانی به نمایش درآمده‌اند و فرصت آشنایی بازدیدکنندگان با هنر و پوشاک اقوام مختلف ایرانی فراهم شده است.
موزه حسن‌پور اراک همه‌روزه به جز روزهای دوشنبه از ساعت ۸ صبح الی ۲۰ شب فعال بوده و امکان بازدید از آن برای علاقه‌مندان وجود دارد. البته باید در نظر داشته باشید که معمولا در نیمه دوم سال امکان کاهش زمان فعالیت موزه‌ها وجود دارد.
برای رسیدن به موزه حسن‌پور کافی است وارد بافت تاریخی اراک شوید و مسیر خود را تا رسیدن به مجموعه بازار درگذار سپهداری ادامه دهید.
توجه داشته باشید که قدیمی‌ترین مدرسه شهر اراک یعنی مدرسه سپهداری و نیز حمام چهارسوق هم در اطراف خانه حسن‌پور قرار دارند. پس از بازدید از خانه حسن‌پور می‌توانید از این اماکن تاریخی و جاذبه‌های شهر اراک نیز دیدن کنید.