خانه خالی جانشین پس‌انداز نقدی

گروه مسکن- نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد که بیش از ۷۵۰ هزار میلیارد تومان از ثروت ایران در خانه‌های خالی و دوم محبوس شده است؛ ارزشی که تقریبا معادل ارزش کل بورس کشور است. نتایج حاصل از طرح جامع مطالعات اقتصاد ایران از ارزش ۷۴۷ هزار میلیارد تومانی خانه‌های خالی در کشور حکایت می‌کند؛ وضعیتی که حاصل «دستکاری دولت در بازار»، «مدیریت ضعیف بر صدور پروانه‌های ساختمانی» و «از دست رفتن خاصیت مصرفی مسکن» است. نتایج این تحقیق همچنین نشان می‌دهد سرانه مسکونی خانوار در ایران با سرانه در اختیار خانوارهای کشورهای توسعه‌یافته همچون آلمان و فرانسه برابری می‌کند. اکنون سرانه زیربنای مسکونی در اختیار خانوار در ایران به بیش از ۲۷ مترمربع رسیده که سال ۸۵ حدود ۲۵ مترمربع بوده است.
گزارش موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت نشان می‌دهد اندازه این شاخص در کشورهایی همچون مصر، مراکش، آذربایجان و کره جنوبی بسیار کمتر از ایران است. این ویژگی سبب شده سهم هزینه تامین مسکن در سبد خانوار ایرانی افزایش قابل توجهی پیدا کند‌ به گونه‌ای که این رقم از پنج میلیون و ۹۰۰ هزار تومان در سال ۸۵ به ۲۱ میلیون تومان رسیده است. سال ۸۵ سهم مسکن در سبد هر خانوار ایرانی معادل ۲۸درصد بوده است اما بر اساس جدیدترین آمار این سهم از ۳۳ درصد در سال‌های اخیر عبور کرده است. این در حالی است که متوسط درآمد خانوار در کشور حدود ۳۷ میلیون تومان گزارش شده است و بر همین اساس ۶/۵۷ درصد از درآمد متوسط شهروندان ایرانی صرف هزینه‌های مربوط به مسکن می‌شود.این گزارش در حالی منتشر شده که به نظر می‌رسد نتایج تحقیقات را خوش‌بینانه‌تر از آنچه تاکنون درباره خانه‌های خالی اعلام شده بود، برآورد کرده است. بر اساس آمار سال ۹۵‌، دو میلیون و ۵۸۷ هزار خانه خالی در کشور داریم در حالی که این تعداد در سال ۹۰ حدود ۶۳۰ هزار بوده یعنی ظرف پنج سال حدود دو میلیون خانه خالی به ایران اضافه شده است. بر اساس این آمار مجموع خانه‌های خالی و خانه‌های دوم کشور حدود چهار میلیون و ۷۰۰ هزار خانه ارزیابی شده است.در صورتی که هر خانه ۱۰۰ هزار دلار و تعداد خانه‌های خالی حدود دو میلیون دستگاه در نظر گرفته شود می‌توان نتیجه گرفت که حدود ۲۰۰ میلیارد دلار از ثروت ایران در خانه‌های خالی دفن شده است.
این مطالعه با اشاره به نقش پس‌انداز در فرآیند تشکیل سرمایه و رشد اقتصادی تاکید دارد گرچه تصمیم به پس‌انداز در سطح خرد و از سوی خانوار اتخاذ می‌شود اما شرایط عمومی اقتصاد که متاثر از سیاست‌های کلان و عملکرد بازارهاست نقش انکارناپذیری بر رفتار پس‌اندازی خانوارها دارد. به اعتقاد محققان این موسسه برآیند سیاست‌های اقتصادی در کشور موجب تضعیف درآمد شده است.
ناکارآمدی بازارهای مالی
این مطالعه با اشاره به ناکارایی بازارهای مالی و ساز‌و‌کارهای تبدیل پس‌انداز به سرمایه، تاکید دارد پس‌اندازهای صورت گرفته به جای آنکه در تولید کالاها و خدمات قابل مبادله به کار رود در تولید کالای غیرمبادله همچون مسکن استفاده می‌شود. از سوی دیگر رفتارهای سفته‌بازانه عاملی در جذب بیشتر منابع در بخش مسکن و زمین و خلق بازده‌های اسمی بوده است. در نهایت سکونت در مسکنی بیش از نیاز خانوار یا داشتن بیش از یک محل سکونت برای هر خانوار، جانشین پس‌انداز نقدی در خانوارهای ایرانی شده است.
تغییر رفتار مخاطبان بازار
از دیدگاه محققان این پژوهش، واژه تبدیل به احسن کردن که در ادبیات مسکن وارد شده، به مفهوم تغییر محل سکونت و ارزشمندتر کردن مسکن با استفاده از پس‌اندازهای ریالی است.
این مفهوم نشانه‌ای از نوع دیگر خریدهای ملکی است که همه خانوارها را درگیر کرده و موجب شده با هدف حفظ پس‌انداز، خانوارها دست به تغییر محل یا ارزشمندتر کردن واحد مورد سکونت بزنند.
۵۷ میلیون مترمربع فضای خالی از سکنه
بخشی از خریدهای غیرمصرفی در بازار مسکن باعث شده تعداد واحدهای مسکونی خالی از سکنه در یک دهه گذشته از ۴۵۷ هزار به بیش از دو میلیون واحد مسکونی رسیده است و مساحت زیربنای واحدهای مسکونی خالی از سکنه نیز از ۵۷ میلیون به ۲۶۳ میلیون مترمربع افزایش یافته است.
برآورد می‌شود ارزش خانه‌های خالی نیز از ۲۰ هزار میلیارد به ۷۴۷ هزار میلیارد تومان افزایش
یافته باشد.