26 - 11 - 2022
خدایا به حق این قرآن …
بیتا خداویسی- شاید امشب شب تو باشد شبی که آرزوهایت را با تمنا و زاری و خلوص از خدا می‌خواهی این بار نه با تمسک به امامان و امامزاده‌هایش بلکه با قسم به قرآنی که به سر می‌گذاری در دردناک‌ترین شب‌هایی که همزمان است با ضربت خوردن حضرت علی که شیرخدا می‌خواندنش. شاید هم شب تو نباشد آرزوهایت و خواسته‌هایت اجابت نشوند و تو فکر کنی فراموش شده‌ای و صدایت بین این همه ملتمس دعا شنیده نشده است اما مایوس نباید شد غمگین نباید بود همه شب‌ها شب اوست همه لحظه‌ها او در کنار تو است. کافی است که بخوانی‌اش و مطمئن باشی به حکمت او. در گزارش ذیل نگاهی شده است به مناسکی که در مناطق مختلف کشور در این ایام برگزار می‌شود.
قرآن به سر
مراسم «قرآن به سر»، یکی از بخش‌های ثابت مراسم احیای شب قدر در بین شیعیان است. این عمل در واقع نوعی توسل به قرآن است که فرد با قرار دادن قرآن روی سر خود به نشانه اینکه تحت امر و قدرت الهی است و سپس توسل به محتوای قرآن و اشخاصی که در آن مورد ستایش قرار گرفته‌اند از خدا حاجات خود را طلب می‌کند.
محتوای این عمل همانند برخی از دعاهایی است که در آن به ائمه اطهار سلام‌الله علیهم توسل می‌شود و تقریبا محتوای اضافه‌ای بر آنها ندارد، جز آنکه در این عمل قرآن نیز به میانجیگری گرفته می‌شود.
یکی از اعمال معمول در شب‌های مبارک قدر، قرار دادن قرآن بر سر و خواندن این دعاست: اللهم بحق هذا القرآن، و بحق من ارسلته به، و بحق کل مومن مدحته فیه، و بحقک علیهم، فلا احد اعرف بحقک منک؛ یعنی: خدایا به …حق این قرآن و به حق کسی که به وسیله او آن را فرستادی، و به حق هر مومنی که در قرآن او را ستودی و به حق تو بر آنها و به حق خودت که هیچ‌کس جز خودت به آن آشنا نیست» پس ۱۰ مرتبه بگوید «بک یا الله» ۱۰ مرتبه «بمحمد»، ۱۰ مرتبه «بعلی»، ۱۰ مرتبه «بفاطمه»، ۱۰ مرتبه «بالحسن»، ۱۰ مرتبه «بالحسین» …تا ۱۰ مرتبه «بالحجه». پیش‌نماز برای شروع مراسم قرآن به سر گذاشتن در محراب می‌ایستد و دستور می‌دهد چراغ‌ها را خاموش کنند. قبلا که برق نبوده است چراغ‌های گردان را به جایی منتقل می‌کردند که نورشان به محل انجام مراسم نمی‌رسید. سپس پیش نماز اهمیت قرآن به‌سر گذاشتن را توضیح می‌دهد و از حاضران می‌خواهد در حالی‌که از گناهان خود استغفار می‌کنند، قرآن‌ها را بر سر بگیرند. آنگاه هر کس قرآنش را بر سر می‌گذارد و با دست راست آن را نگه می‌دارد و دست دیگر را به‌سمت آسمان بلند می‌کند. سعی می‌کنند قرآن کوچک و سبکی را برای این کار انتخاب کنند یا از یک «شصت پاره» (جزوه‌هایی از قرآن را گویند که یک شصتم قرآن است) استفاده کنند تا سرشان سنگین نشود و بهتر حواسشان به خداوند و گناهانشان باشد. همچنین قرآن را روی سر برهنه می‌گذارند تا شیئی میان سر و قرآن حایل نباشد.
پس از آنکه همه قرآن به سر گذاشتند، پیش نماز شروع می‌کند به دعا خواندن و خداوند را به قرآن که در یکی از این شب‌ها نازل شده‌است قسم می‌دهد، تا گناهان همه حاضران را بیامرزد. آنگاه خداوند را به چهارده معصوم قسم می‌دهد و از احیا گزاران می‌خواهد ۱۰ مرتبه بگویند «بک یا الله» بلافاصله همه با صدای بلند و با تضرع در حالی که با چشمان تقاضامندشان نیم‌نگاهی به‌سوی آسمان دارند، شروع به گفتن «بک یا‌الله» می‌کنند. بعد از گفتن بک یا الله، به چهارده معصوم قسم یاد کرده و می‌گویند: به‌محمد، به‌علی، به‌فاطمه، بالحسن، بالحسین،
به‌علی بن الحسین، به‌محمدبن علی، به جعفربن محمد، به موسی‌بن جعفر، به علی‌بن موسی، به محمدبن علی، به علی‌بن محمد، بالحسن‌بن علی، بالحجه (بن الحسن). پس از خواندن چهارده معصوم به دعا و استغفار و طلب حاجت می‌پردازند و از خدا می‌خواهند گناهانشان را ببخشاید؛ مریضان را شفا دهد و حاضران مجلس را بیامرزد. پس از اتمام مراسم قرآن به سرگذاشتن به‌همان صورتی که ایستاده‌اند، زیارت امام‌حسین می‌خوانند. در شب بیست‌و یکم زیارت حضرت‌علی (ع) را نیز می‌خوانند و پس از زیارت به دعا و استغفار و طلب حاجت مشغول می‌شوند. پس از خواندن زیارت روبه قبله و بعد روبه مشهد حضرت‌رضا (ع) ایستاده سلام می‌دهند و چراغ‌ها را روشن می‌کنند و به‌تدریج از مسجد خارج می‌شوند.
در تهران نیز مراسم ویژه‌ای در نقاط مختلف برگزار می‌شود که دارای دو ویژگی است؛ اول محل‌هایی که در آنجا مراسم است و دیگر سخنرانانی که پس از خواندن ادعیه مرسوم سخنرانی نیز می‌کنند. از جمله این مناطق مرقد امام خمینی(ره) و دیگر امامزاده صالح، مسجد دانشگاه تهران، مهدیه امام حسن مجتبی (ع) و مسجد بازار است.
احیا در حرم
امسال پس از چندین سال دوباره مراسم احیا در حرم امام برگزار می‌شود.
پیش از این طی سال‌های گذشته معمولا حجت الاسلام ناطق نوری، حجت‌الاسلام سید محمد خاتمی و حجت‌الاسلام حسن روحانی در این مراسم سخنران می‌کردند اما از سال ۸۸ به این طرف نام آنها از فهرست سخنرانان حرم امام خمینی حذف شد. همچنین از سوی دیگر در سه سال گذشته حرم امام خمینی (ره) اعلام کرده بود که به خاطر طرح توسعه و نوسازی حرم مراسم احیا برگزار نمی‌شود.
به گزارش خبر آنلاین، امسال اما حرم امام خمینی اعلام کرده است که مراسم طبق روال سال‌های گذشته برگزار می‌شود. ناطق نوری شب نوزدهم در حرم امام بود همچنین قرار است شب بیست و یکم ماه رمضان در ساری و شب بیست و سوم ماه مبارک را نیز به یزد برود و در مراسم احیای یزدی‌ها شرکت کند.
کاشمر: مردم کاشمر در این سه شب بر اساس یک سنت دیرینه اقدام به پخت نان جو کرده و با تاسی به مولای خود که برای همدردی با مستضعفان از نان جو استفاده می‌کرد در سفره‌های افطاری خود از نان جو استفاده می‌کنند. عده‌ای نیز میزان بیشتری نان جو تهیه کرده و در بین نمازگزاران مساجد توزیع می‌کنند. شب بیست و سوم ماه مبارک نیز مراسم احیا و عزاداری در اماکن مذهبی کاشمر ادامه داشته و در این شب در برخی مجالس مراسمی با عنوان مجلس ختم برای امیرالمومنین(ع) گرفته می‌شود به این ترتیب که در حین عزاداری و سینه زنی عزاداران، یکی از قاریان قرآن به قرائت سوره مبارکه «الرحمن» می‌پردازد.
جشن نزول قرآن
کردستان: مناطق اهل سنت لیالی قدر را نوزدهم، بیست و یکم، بیست و سوم و بیست و هفتم می‌دانند و تمام این شب‌ها را تا صبح بیدارند و به تلاوت قرآن و شب زنده‌داری و برگزاری مراسم مذهبی می‌پردازند و به طور کلی می‌توان گفت مراسم شب قدر در مناطق اهل سنت در ۱۰ شب آخر ماه رمضان آغاز می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت که مراسم شب‌های قدر در ماه رمضان در مناطق اهل سنت شامل مراسم اعتکاف، جشن نزول قرآن، برگزاری مراسم مذهبی، نذر و نذورات و پرداخت فطریه است.
گشایش بخت
سمنان: اهالی استان در شب‌های قدر (شب‌های ۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان) پس از صرف افطار در مسجد محل خود حضور یافته و با خواندن قرآن و دعاهای جوشن کبیر، مجیر، افتتاح و ذکر مصیبت به شب زنده‌داری مبادرت می‌ورزند. سخنرانی وعاظ درباره شهادت حضرت علی(علیه‌السلام) و عزاداری از دیگر مراسم شب‌های قدر است. زنان در شب‌های قدر خرما، انواع نان محلی، شله‌زرد و… بین عزاداران تقسیم می‌کنند. در نقاط مختلف استان سمنان زنان و مردان در لیالی قدر هم زمان با خواندن هر بند از دعای جوشن کبیر روی ظرفی از قند، نبات، نقل یا خرما می‌دمند و خوردن آن را به نیت شفا و تبرک توصیه می‌کنند. همچنین گره زدن روی نخ به هنگام خواندن دعای جوشن کبیر پس از قرائت هر بند از دعا توسط برخی از زنان مرسوم است. نخ صد بند (گره) را برای گشایش کار و بخت‌گشایی دختران در میان قرآن نگه می‌دارند.
دامغان: دامغان نیز در این شب‌ها دسته‌های زنجیرزن از مساجد و حسینیه‌های محل به راه افتاده و با گذر از معابر و کوچه‌ها به زنجیر‌زنی و عزاداری می‌پردازند. در شب‌های قدر اهالی نقاط مختلف شهری و روستایی اقدام به برپایی مجالس عزاداری می‌کنند. پوشیدن لباس سیاه به نشانه عزا و ماتم در ایام شهادت حضرت علی(علیه‌السلام) امری متداول است. بنا بر باوری کهن اهالی نقاط مختلف استان کار کردن در روز ۲۱ ماه رمضان را حرام می‌دانند و در مجالس عزاداری حضور می‌یابند. در نقاط شهری با فرا رسیدن این مناسبت حرکت دسته‌های سینه‌زنی از اماکن مذهبی و مساجد آغاز می‌شود. حرکت این قبیل دسته‌ها اغلب به اماکن مقدس همچون امامزاده، مساجد یا گلزار شهدا ختم می‌شود.
خضر و الیاس ظاهر می‌شوند
ترکمن: شب قدر در میان ترکمن‌ها به قدر گیجه معروف است و نکوداشت این شب یکی از مراسمی است که ترکمن‌ها با شور و شعف بسیار نسبت به برگزاری آن اقدام می‌کنند. هر‌چند شب قدر دقیقا مشخص نشده است ولی در بین ترکمن‌ها از قدیم‌الایام و با استناد به شواهدی خاص این مراسم در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود.
ترکمن‌ها معتقدند که در این شب دو پیامبر الهی یعنی حضرت خضر و حضرت الیاس ظاهر می‌شوند و هرکس با آنها برخورد کند خوشبخت می‌شود. در این شب که برای ترکمن‌ها بسیار مقدس است زنان در خانه بیشمه (نوعی شیرینی خانگی)، بورک (نوعی سمبوسه) و سایر ماکولات از قبیل نان برنجی و فرنی می‌پزند و سفره پهن کرده و شب‌نشینی می‌کنند.
زنجان: روزه‌داران زنجانی در شب‌های قدر با خواندن دعاهای مخصوص ایام، نیایش به درگاه خدا، شرکت در محافل معنوی دعاهای جوشن کبیر، فرج آقا امام زمان (عج) و ابوحمزه، اقامه نماز هفت سوره‌ای و بر سر گرفتن قرآن، شب‌های ۱۹، ۲۱و ۲۳ ماه رمضان را به سحر می‌رسانند.
شادی در شب ۲۷ ماه مبارک رمضان «سالروز مرگ ابن‌ملجم مرادی ملعون» و طبخ کله‌پاچه با سیر برای افطاری یا سحری نیز یکی دیگر از سنت‌هایی است که هنوز در بین بیشتر خانواده‌های زنجانی رایج است و عملی می‌شود.
سبزوار: در سبزوار در شب‌های احیا معمولا هیات‌های مذهبی افطاری می‌دهند همچنین اکثر خانواده‌ها، کوچک‌ترهای فامیل برای صرف افطار به خانه بزرگ‌ترها می‌روند و با حلیم و شوربا افطار می‌کنند.
در شب احیای نوزدهم، بیست‌ویکم و بیست و سوم پس از نماز و دعای جوشن، قرآن بر سر می‌گذارند. در قدیم در شب بیست و هفتم ماه رمضان که مصادف با کشته شدن ابن ملجم است مراسم «ملاقه‌زنی» بود و معمولا پسرها صورت خود را می‌پوشاندند و به در منازل برای گرفتن طعام و آجیل و خوردنی می‌رفتند و این شب را مردم جشن می‌گرفتند. بعضی‌ها روی آنها آب می‌پاشند و بعضی‌ها خرما می‌دهند.
قنبر وفادار!
یزد: یکی از رسم‌هایی که در گذشته در یزد از شب ۱۹ تا ۲۷ ماه رمضان بسیار رواج داشت، برگزاری «روضه قنبر» بود که نماد ضربت خوردن مولای متقیان است و با آداب خاصی توسط زنان در خانه برگزار می‌شد.
در سه شب احیا، کسانی که نذر داشتند، «روضه قنبر» را می‌خواندند. یکی از شخصیت‌ها «قنبر» بود که لباس سفیدی بر تن می‌کرد، کلاه سفیدی بر سر می‌گذاشت و کشکولی هم در دست داشت که نماد دوستی حضرت علی (ع) بود. همچنین تبری بر دوش داشت و موهایش معمولا سفید بود که به دو طرف می‌ریخت و به مجلس وارد می‌شد. از آنجا که او نمادی از دوست باوفای حضرت علی (ع) بود، حضار با ورودش شروع به گریه و زاری می‌کردند و شور و حال خاصی برپا می‌شد.
گلستان: مردم استان گلستان همانند سایر نقاط کشور دارای آداب و رسوم خاص در این ماه هستند که یاری و کمک به دیگران، توجه به هم‌نوع، دادن نذورات، برگزاری جلسات انس با قرآن و تلاوت آیات وحی و نیز برپایی آیین‌های ویژه شب‌های قدر از مهم‌ترین آداب این ماه است. در شب‌های ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه مبارک رمضان با شرکت در محافل معنوی دعای جوشن کبیر دعای فرج امام زمان (عج) و ابوحمزه و در میان اهل سنت خواندن نماز «تراویح» رایج است. در قدیم شب‌های احیای ۱۹، ۲۰ و۲۱ بسیاری خرج می‌دانند. آنان غذا را در دیس نهاده و به نیت نذری که داشتند به مساجد می‌بردند و قسمتی از غذاهای دیگران را نیز که به مسجد آورده بودند به عنوان تبرک با خود به منزل برمی‌گرداندند. در این شب‌ها مردم در تکایا و مساجد و تعدادی از منازل تجمع کرده و به خواندن دعاهای مخصوص می‌پرداختند. آنان قرآن سر گرفته و تا نزدیکی‌های سحر به خواندن دعاهای مذهبی می‌پرداختند و تعدادی نیز در حین خواندن دعا به ویژه با گفتن «الغوث» «الغوث» را که قسمتی از دعای جوشن کبیر بود بر حبه‌های قند می‌دمیدند و آن‌را متبرک کرده برای شفای بیماران به منازل می‌آوردند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد