خسارت برنج‌های باران‌زده پای کیست؟

به دنبال بررسی‌های صورت‌گرفته و ورود دستگاه‌های نظارتی، برخی اقدامات اولیه برای تعیین‌تکلیف محموله‌های برنج مانده زیر باران در گمرک زاهدان صورت گرفته و پرداخت خسارت برعهده سازمان انبارهای عمومی به عنوان مرجع تحویل‌گیرنده گذاشته شده است؛ اما این ماجرا ابعاد دیگری دارد که باید فورا مورد رسیدگی قرار گیرد.
در پی بارش‌های عصر سه‌شنبه (۴ مرداد)، گمرک زاهدان دچار آبگرفتکی شد و حجم زیادی از برنج‌های وارداتی در آب ماند. در اولین واکنش به این موضوع، گمرک زاهدان اعلام کرد که از اواخر سال گذشته، ورود کالا به این گمرک افزایش یافته است؛ به‌طوری که در حال حاضر حدود ۱۴ هزار تن کالا در محوطه و در فضای باز تخلیه شده است. گمرک تاکید داشت که به دفعات به وزارت صمت و استانداری برای محدود شدن ثبت سفارش به مقصد این گمرک تذکر داده یا از انبارهای عمومی که مسوولیت حفاظت کالاهای موجود در این گمرک را داشته خواسته تا فضای مناسب برای نگهداری کالا ایجاد کنند، ولی هیچ‌یک توجهی نکرده‌اند و با گرفتن تعهد از واردکننده، کالا را در محوطه نگه داشته‌اند.
انجمن واردکنندگان برنج به این موضوع واکنش نشان داد و اعلام کرد که واردکننده در زمان ورود کالا، تابع شرایط است و مجبور است هر چه حکم شد، بپذیرد ولی این پذیرفتن به معنی تایید اهمال مرجع نگهدارنده نیست. در این میان اما انبارهای عمومی که پای آن به عنوان مرجع نگهدارنده و مسوول حفاظت از کالا در میان است با وجود پیگیری‌های متعدد، تاکنون حاضر به ارائه توضیح و پاسخ به ابهامات موجود نشده است. بر این اساس موضوع در گفت‌و‌گویی با برخی واردکنندگان که کالای آنها در گمرک زاهدان قرار دارد و همچنین گمرک زاهدان مورد بررسی قرار گرفت و آخرین وضعیت تعیین‌تکلیف این اقلام اعلام شد.
بر همین اساس یکی از صاحبان برنج‌های باران‌زده در مورد اینکه چرا به اخطارهای قبلی توجه نکرده و کالای خود را سریع‌تر ترخیص نکرده‌اند، به ایسنا گفت که این طور نیست که واردکننده نخواهد کالا را ترخیص کرده و متحمل هزینه‌های انبارداری شود، بلکه گاهی فرآیند ترخیص به دلایلی طولانی می‌شود. از جمله موانعی که پیش‌رو قرار دارد، طولانی شدن ویرایش ثبت سفارش است که وقتی برای آن اقدام می‌شود، مدت‌ها در کارتابل کارشناسان مربوطه باقی می‌ماند. از سوی دیگر با وجود اینکه گمرک زاهدان، گمرک تخصصی است، تشریفات گمرکی کُند پیش می‌رود و دلیل آن عدم اقدام به موقع و همکاری سازمان‌های همجوار با گمرک است. مثلا پاسخ آزمایش استاندارد و سازمان غذا ودارو از کالا گاهی شش تا هفت روز زمان می‌برد تا در سامانه وارد شده و بتوان ادامه مسیر ترخیص را طی کرد؛ آن هم در شرایطی که مبالغ قابل‌توجهی باید صاحب کالا بابت این نمونه‌برداری پرداخت کند.
انبار خصوصی باز شد اما دیر
وی در ادامه با اشاره به وضعیت نگهداری کالا در محوطه باز گمرک زاهدان گفت که انبارهای خصوصی نیز برای نگهداری کالا وجود دارد ولی آنقدر شرایط سختی برای ورود وجود دارد که نمی‌توانیم کالا را وارد آنجا و تخلیه کنیم؛ با این حال در یکی دو روز اخیر که شرایط مناسب نبوده، این انبارها را باز کردند ولی نوشدارو بعد از مرگ سهراب بود و باید از قبل در این باره اقدام می‌شد.
او در مورد اینکه آیا اقدامی برای تعیین‌تکلیف خسارت وارده شده است؟ گفت: محموله برخی صاحبان کالا به طور کامل آسیب‌دیده و ظاهرا مسوول رسیدگی به این موضوع و جبران خسارت، انبارهای عمومی است ولی زمانی که به نماینده آنها در زاهدان اعلام کردیم، به ما گفتند چون بار شما در محوطه گمرک تخلیه شده است، خسارتی بابت آن پرداخت نمی‌کنیم. با این حال بعد از ورود مسوولان از جمله دادستانی به موضوع، انبارهای عمومی تا حدودی از موضع اولیه خود عقب‌نشینی کرد.
به گفته این واردکننده، حتی در روز دوم بارندگی و آبگرفتی، بابت انبارداری محموله برنج آبگرفته هزینه قابل‌توجهی پرداخت کردیم تا بتوانیم آن را ترخیص کنیم که مستندات آن موجود است. این در حالی است که هزینه انبارداری از صاحب کالایی که محموله آن در محوطه باز است برابر با هزینه یک انبار استاندارد و مسقف دریافت می‌شود؛ آن همزمانی که طبق قانون باید تعرفه این دو انبار با یکدیگر متفاوت باشد.
تکلیف برنج‌های سالم را فورا مشخص کنید
واردکننده دیگری درباره این موضوع گفت: جدای از اینکه تا قبل از این چه اتفاقی افتاده و چه کسانی مقصر هستند، اکنون دو موضوع پراهمیت وجود دارد؛ اول اینکه باید برنج‌های باقیمانده به سرعت تعیین‌تکلیف و ترخیص شود و حتی برنج‌هایی که هنوز به گمرک اظهار نشده در اولویت قرار گرفته و فورا خارج شود تا دچار فساد نشود. بخش‌های پایینی برنج‌هایی که در محوطه قرار دارد خیس شده و از بین رفته است و برنج‌هایی که روی آنها قرار دارد در معرض آسیب و فساد قرار دارد که باید سریع جابه‌جا شود؛ آن هم در شرایطی که اکنون بازار برنج در وضعیت حساسی قرار دارد و باید به نحوی اقدام شود که کالای مورد نیاز مردم با کمترین آسیب وارد بازار شود.
او همچنین گفت: مورد دیگر تعیین خسارت و آسیب وارده به محموله‌های وارداتی است که باید مورد رسیدگی قرار گیرد. پای ده‌ها هزار تن برنج در میان است و هزینه سنگینی از منابع ارزی برای آن شده است.
اما موضوع از گمرک مورد بررسی قرار گرفت و خاشی ناظر گمرکات سیستان‌وبلوچستان و رییس گمرک زاهدان ضمن اعلام آخرین اقدامات صورت‌گرفته، به برخی ابهامات پاسخ داد. به گفته وی از دو روز پیش، با استفاده از امکاناتی که در اختیار بوده و با همکاری آتش‌نشانی و انبارهای عمومی، بخش زیادی آب از گمرک تخلیه شده است.
وی با بیان اینکه در روز گذشته حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ کامیون بارگیری و خارج شده است یادآور شد: یکسری کامیون آماده تخلیه، زیر باران مانده بود که انباری خارج از گمرک در شهرک صنعتی در اختیار آنها قرار گرفت و حدود ۱۰۰ کامیون به آن سمت هدایت شد ولی ۲۰۰ کامیون دیگر در صف تخلیه قرار دارند. این مقام مسوول در گمرک این را هم گفت که به صاحبان کالا اعلام شده است هیچ کالای خیس‌شده و خسارت‌دیده را از گمرک خارج نکرده و کالا باید در انبار بماند تا تحویل شرکت انبارهای عمومی شده و قبض برای آن صادر تا خسارت آن پرداخت شود. در مواردی واردکننده، برنج‌هایی که خیس و خسارت‌دیده بود را ترخیص و خارج کرده بود که به او اعلام کردیم آن را برگرداند و در انبار قرار دهد تا تعیین‌تکلیف شود.
وی در پاسخ به اینکه آیا شرکت انبارهای عمومی پذیرفته است که خسارت پرداخت کند؟ گفت: نمی‌تواند که نپذیرد. بعد از آبگرفتگی گمرک، مسوولان انبارهای عمومی به زاهدان آمدند و بازدید کردند. در عین حال سایر مسوولان از دادستان زاهدان تا نماینده دیوان محاسبات، سازمان بازرسی و ستاد بحران آمدند و جریان را بررسی کردند و شرکت انبارهای عمومی هم در نهایت پذیرفت که باید خسارت بپردازد. گمرک نیز گزارش محرمانه‌ای در این رابطه به مراجع نظارتی و امنیتی ارائه داده است.
خاشی با اشاره به قرارداد گمرک با شرکت انبارهای عمومی افزود: طبق ماده ۴ این قرارداد، مسوولیت حفاظت از کالاها، انبارها و محوطه گمرکی تحت اختیار شرکت انبارهای عمومی و همچنین برقراری نظم، کنترل و جلوگیری از ورود و خروج کالا از انبارها و اماکن گمرکی، بدون نظارت گمرک و همچنین امور ایمنی و آتش‌نشانی و کلیه عرصه و عیان اماکن با استفاده از شیوه‌های متناسب، با رعایت کامل مفاد ۲۵ و ۲۶ قانون امور گمرکی و ماده ۴۸ آیین‌نامه مربوطه برعهده شرکت انبارهای عمومی است. بر این اساس حفاظت کالاهای موجود در گمرک زاهدان برعهده این شرکت است.
وی در مورد اینکه، چرا بابت برنج‌های خسارت‌دیده، هزینه انبارداری دریافت شده است، گفت: نه تنها نباید بابت اقلام آسیب‌دیده، هزینه انبارداری دریافت شود بلکه طبق قانون از جهات مختلف، صاحب کالا باید مورد حمایت قرار گیرد؛ از جمله اینکه حقوق ورودی که بابت کالای آسیب‌دیده دریافت شده به او برگردانده خواهد شد و یا مسائل ارزی آن با مشارکت بانک مرکزی تعیین‌تکلیف شود.
خاشی در رابطه با اختلاف هزینه انبارداری محوطه باز و مسقف نیز گفت که اطلاع دقیقی ندارم و باید انبارهای عمومی به آن پاسخ دهد و باید متفاوت باشد، اما صاحبان کالا مدعی هستند که این‌گونه نیست. با این حال در برخی بنادر تفاوت هزینه انبار مسقف با فضای باز زیاد است و صاحب کالا ترجیح می‌دهد که کالا را در محوطه باز تخلیه کند تا هزینه سنگین برای انبارداری نپردازد.
قیمت جدید برنج به‌ زودی اعلام می‌شود
گفتنی است معاون دفتر بازرگانی داخلی وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه قیمت برنج در سال ۱۴۰۰ بسیار منصفانه بود، گفت: قیمت برنج مصوب سال ۱۴۰۱ را به زودی اعلام می‌کنیم. مجید حسنی‌مقدم با اشاره به نیاز کشور به برنج گفت: به طور متوسط ماهانه به حدود ۲۵۰ هزار تن برنج نیاز داریم که نزدیک به دوسوم آن از طریق تولید داخل (حدود ۱۶۰ تا ۱۶۵ هزار تن) و یک‌سوم (حدود ۹۰ هزار تن) از طریق واردات تامین می‌شود.
وی با بیان اینکه برنج تولید داخل سال گذشته با نرخ مناسبی قیمت‌گذاری شده بود، افزود: هر چه از فصل برداشت برنج فاصله می‌گیریم، حجم موجودی برنج کاهش می‌یابد و طبیعتا به دلیل آنکه عرضه کاهش می‌یابد، قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند. حسنی‌مقدم با بیان اینکه برنج مرغوب داخلی جایگزین ندارد، تصریح کرد: برنج داخلی و برنج خارجی دو بازار متفاوت و مکمل هم هستند.