خسارت ۳۴ میلیارد دلاری ایران از سوزاندن گازهای همراه

عدم جمع‌آوری و استفاده از گازهای مشعل با فرض صادرات گاز طبیعی، طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، امکان کسب درآمد حدود ۶/۴ میلیارد دلار در سال گذشته و ۷۹/۳۳ میلیارد دلار در دهه گذشته را از کشور سلب کرده است.
فارس در گزارشی نوشت: مهم‌ترین بخش منابع گازهای غنی بعد از گاز حاصل از میادین مستقل گازی، گازهای همراه نفت است که طی سال‌های اخیر با وجود استفاده از آنها به روش‌های مختلف، همچنان بخش قابل ملاحظه‌ای از گازهای همراه نفت سوزانده می‌شود. به‌طور متوسط در سال‌های اخیر (سال‌های اجرای برنامه ششم توسعه) میزان کل تولید گازهای همراه کشور طبق ترازنامه‌های هیدروکربوری قدری کمتر از ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روز بوده است که به‌طور میانگین حدود نیمی از این گازها سوزانده شده‌اند.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «مسائل راهبردی بخش انرژی در برنامه هفتم توسعه: کاهش گازهای مشعل» با اشاره به وضعیت فلرینگ در ایران نوشته است که براساس آمار وزارت نفت در سال ۱۴۰۱ حدود ۴۳۷/۱۸ میلیارد مترمکعب گاز مشعل در ایران سوزانده شده که سبب شده کشور ما از این حیث بعد از روسیه در جایگاه دوم دنیا قرار گیرد.
به بیان دیگر حجم مشعل‌سوزی روزانه در ایران برابر ۵/۵۰ میلیون مترمکعب و معادل ظرفیت حدود ۲ فاز پارس‌جنوبی است.
شدت فلرینگ، شاخص دیگری در این حوزه است که از تقسیم میزان گاز فلر شده به نفت تولید شده محاسبه می‌شود. در دهه گذشته برخالف روند جهانی، شدت فلرینگ در ایران در حال افزایش بوده، به‌طوری که در سال ۲۰۲۱ میلادی، میزان این شاخص در ایران بیش از سه برابر مقدار متوسط جهانی آن بوده و عدد ۰۳/۱۸ متر مکعب بر بشکه را ثبت کرده است.
شدت فلرینگ مبتنی بر تولید نفت ایران در سال گذشته حدود سه برابر میزان جهانی و شدت فلرینگ مبتنی بر تولید گاز طبیعی در ایران تقریبا دو برابر میزان جهانی این شاخص است.
عمده مشعل‌سوزی در بین شرکت‌های تابعه وزارت نفت مربوط به شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز ایران بوده است. در سال ۱۴۰۰ حجم گازهای سوزانده شده، شرکت ملی نفت حدود ۷/۴۱ میلیون مترمکعب در روز (معادل ۲۲/۱۵ میلیارد مترمکعب سالیانه) و شرکت ملی گاز معادل ۸/۸ میلیون مترمکعب (معادل ۲۱۷/۳ میلیارد مترمکعب سالیانه) گزارش شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر میزان مشعل‌سوزی در دریا با یک روند به نسبت ثابت رو به کاهش است. این در حالی است که در بخش خشکی روند مشعل‌سوزی با نوسان بالایی همراه است.
شرکت مناطق نفتخیز جنوب علی‌رغم داشتن سهم ۷۵ درصدی از تولید نفت، ۳۴ درصد از فلرینگ را به خود اختصاص داده که این به معنای عملکرد مناسب‌تر این شرکت در امر مهار و ساماندهی گازهای مشعل در میان سایر شرکت‌ها است.
از منظر اتلاف و هدررفت انرژی، نتایج قیاس آمار میزان حجم فلرینگ در کشور با مصرف روزانه بنزین نشان‌دهنده این مهم است که مقدار اتلاف انرژی ناشی از مشعل‌سوزی تقریبا معادل نیمی از مصرف روزانه بنزین است.
در صورت جمع‌آوری و ساماندهی این گازها و هدایت آنها به سمت صادرات (پس از پالایش و شیرین‌سازی)، می‌توان حجم صادرات گاز طبیعی کشور را بدون افزایش تولید، حدود دو برابر کرد.
مقایسه حجم مشعل‌سوزی با گاز مصرفی صنایع عمده کشور نیز بزرگی هدررفت این نعمت خدادادی را هرچه بیشتر نمایان می‌کند، به‌گونه‌ای که میزان فلرینگ کشور از گاز مصرفی همه صنایع عمده کشور (به جز پتروشیمی) بیشتر است.عدم جمع‌آوری و استفاده از گازهای مشعل با فرض صادرات گاز طبیعی، امکان کسب درآمد حدود ۶/۴ میلیارد دلار در سال گذشته و ۷۹/۳۳ میلیارد دلار در دهه گذشته را از کشور سلب کرده است، بنابراین با در نظر گرفتن ابعاد اقتصادی این موضوع، جمع‌آوری گازهای مشعل و جلوگیری از سوزاندن آنها بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
حسن مرادی کارشناس حوزه انرژی‌ در این رابطه می‌گوید: ایران از سال‌های گذشته از تاثیرات زیان‌بار گاز‌های مشعل اطلاع داشت و حتی قراردادی را با کشور ترکیه مبنی‌بر جمع‌آوری آن منعقد کرد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه قرارداد با ترکیه مبنی بر جمع‌آوری گاز‌های مشعل با مشکلات سیاسی همراه و متوقف شد، افزود: در دولت‌های گذشته اراده‌ای برای جمع‌آوری این نوع گاز‌ها وجود نداشت و همین مساله باعث شد که کشور از مزایای آن بهره‌مند نشود.
مرادی با تاکید بر اینکه دولت باید مصمم‌تر به مساله جمع‌آوری گاز‌های مشعل بپردازد، گفت: عدم سرمایه‌گذاری مناسب یکی از مشکلاتی است که این طرح با آن مواجه است و باعث ‌شده به‌صورت بنیادی این طرح روی زمین بماند.
این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به اینکه گاز مشعل از عملیات حفاری نفت حاصل و موجب تولید گاز‌های زیست‌محیطی مخرب می‌شود، تصریح کرد: ایران از نظر فناوری امکان جمع‌آوری گاز‌های مشعل را دارد و تنها باید توجه به این مساله افزایش یابد.وی یکی از مزایای این طرح را افزایش درآمد کشور دانست و اعلام کرد: جمع‌آوری گاز‌های ۵۲ مشعل میادین شرق کارون معادل تولیدات یک فاز پارس‌جنوبی است و همین عدد می‌تواند بر درآمد کشور اثرگذار باشد.