خون‌بهای تخریب غیراصولی

گروه جامعه- یکشنبه گذشته عملیات تخریب یک ساختمان غیر‌مجاز توسط شهرداری منطقه ۱۹ تهران منجر به فاجعه شد. از زمانی که پنج ساختمان همزمان در شهرک احمدیه ویران شدند دو روز گذشته است و آواربرداری همچنان ادامه دارد. حکم تخریب یک ساختمان قرار بود اجرایی شود، اما ناگهان ساختمان‌های مجاور نیز دومینویی ریزش می‌کنند. پنج نفر تاکنون در این حادثه جان داده‌اند و حالا این سوال مطرح است که تخریب این ساختمان با کدام اصول و روش اتفاق افتاده که منجر به چنین حادثه‌ای شده است؟! در جریان این کار دو افسر نیروی انتظامی و دو مامور شهرداری تهران فوت شدند و یک نفر هم معلوم نیست وضعیتش چگونه است. البته هیچ منبع و مقام رسمی‌ای روند حادثه را با جزئیات تشریح نکرده است، اما بر اساس ویدئویی که توسط یکی از ناظران در بالای یکی از ساختمان‌ها ضبط شده، می‌توان تصویری از روند تخریب که منجر به ریزش دومینووار ساختمان‌ها شده، ترسیم کرد. در تصویر مشخص است که دو لودر با سیم بوکسل به ستون‌های ساختمان متصل شده‌اند و حرکت می‌کنند. در عرض چندثانیه اسکلت ساختمان از هم پاشیده و همزمان به سمت راست روی ساختمان کناری می‌افتد و ساختمان‌ها به صورت دومینووار فرو می‌ریزند. تماشاچیان به نسبت با فاصله از ساختمان ایستاده‌اند و با آغاز ریزش به سمت انتهای خیابان خاکی حرکت می‌کنند. تصویر با گرد‌وغبار، تار می‌شود و بعد از مدتی می‌توان تصویر استیصال شاهدان را دید. گفته می‌شود که برای این برنامه، با یک تیم تبلیغاتی برای فیلمبرداری از بالا و زوایای مختلف قرارداد بسته شده است، اما تاکنون هیچ ویدئو و تصویری در این خصوص منتشر نشده است. هنوز هیچ مقام رسمی شهرداری درخصوص علت حادثه اظهارنظر مشخصی نکرده است. به گفته چمران رییس شورای شهر برای این محدوده سه‌بار تخریب‌ عملیاتی شده که در مرحله اول افرادی کفن‌پوش با تفنگ در محل حضور پیدا کردند و جلوی تخریب ساخت‌وسازهای غیرمجاز را گرفتند، اما «ناصر امانی» عضو شورای شهر تهران از عدم‌انتشار جزئیات مراحل تخریب گفته است. وی تاکید کرد: «برخی می‌گویند، انفجار بوده، برخی می‌گویند، با سیم‌بوکسل در حال کشیدن یکی از ستون‌های ساختمان بودند که فرو ریخته و ساختمان‌های کناری را تخریب کرده است.» اما چمران در نشست خبری‌ای که صبح دیروز در ایسنا منتشر شده، به نوعی اطمینان داده که تیم تخریب حرفه‌ای بوده‌اند و علت را ناپایداری ساختمان‌ها دانسته است. اگر شما در تهران زندگی کنید، مطمئنا می‌دانید که شهرداری مناطق را تحت‌نظر دارد و از ساخت‌وسازها مطلع است، پس چطور می‌شود ساختمانی با سازه بتنی بدون پروانه ساخت تا ۷ طبقه بالا برود؟ اعطا عضو سابق شورای شهر نیز گفته است: «در گام اول شهرداری زیر سوال است که چطور اجازه داده آجر روی آجر گذاشته شود؟ ماموران شهرداری مدام ساخت‌وسازهای منطقه را تحت‌نظر دارند، آن هم در منطقه‌ای مثل منطقه۱۹ که در سال‌هایی اخیر موارد اینچنینی زیاد داشته است.» همچنین «آقامیری» رییس کمیته عمران شورای شهر تهران هم درباره مدل تخریب این ساختمان گفت: «متاسفانه در این حادثه چند نفر جان خود را از دست دادند که منتظر هستیم عملیات آواربرداری به اتمام برسد تا گزارشی از شهرداری به صحن شورا درباره ابعاد این حادثه ارائه شود. احمد صادقی عضو شورای شهر تهران هم می‌گوید:‌ ماجرا در حال پیگیری است و در این محله ساختمان‌هایی ساخته می‌شوند که حتی پی ندارند و یک‌شبه اسکلت آنها بنا می‌شود. شهرداری با ساخت‌وسازهای غیرمجاز برخورد می‌کند و در حین تخریب آنها حتما باید پلیس حضور داشته باشد.»
چمران در نشست شورا، به سوالی در مورد ساخت‌وساز شبانه و در جریان اعتراضات چنین پاسخ داد: «این افراد از شرایط اعتراضات سال گذشته کشور سوء‌استفاده کردند و شبانه و با سرعت زیادی ساختمان‌های ناپایدار را ساختند. به شکلی که در مدت یک‌هفته ساختمانی را ساختند و با زدن کلنگ به لوله آب برای ساختمان‌ها با جوش دادن لوله‌ای آب گرفتند و برق را نیز از سر تیر گرفتند.» اما «اعطا» معتقد است: «فساد عاملی است که باعث می‌شود این ساخت‌وسازها اتفاق افتاده و از آن چشم‌پوشی شود.» به گفته این عضو سابق شورای شهر بی‌تدبیری و بی‌کفایتی مشخص است، زیرا وقتی قرار است ساختمان تخریب شود، اولین موضوع این است که از نظر ایمنی همه موارد در نظر گرفته شود تا جان افراد و ساختمان‌های مجاور حفظ شود. اینجا سوءتدبیر مشخص است، اما در مقام قضاوت نیستیم تا مشخص کنیم تقصیر گردن کیست. البته دیروز شهردار منطقه ۱۹ تهران نسبت به انتشار برخی اخبار مبنی بر استفاده از مواد منفجره برای تخریب ساختمان‌های غیرمجاز واکنش نشان داد و گفت: «این اخبار به هیچ عنوان صحیح نیست و از مواد منفجره استفاده نکردیم.»
عدم انتشار جزئیات نحوه تخریب ساختمان‌های خلازیر
«ناصر امانی» یک عضو شورای شهر تهران در واکنش به گزارش حادثه منطقه ۱۹ به «جهان‌صنعت» گفت: مدتی است که گزارش‌های نوبه‌ای از برخورد با ساخت‌وسازهای غیرمجاز و غیرقانونی برای اعضای شورا مرتبا ارسال می‌شود. دو بار در صحن شورا درخصوص ساخت‌وسازهای غیرمجاز در منطقه ۱۹ تذکر دادم و هر دو را هم تذکر کتبی کردم؛ یک بار وقتی بود که در محله خلازیر محله‌گردی کرده بودم و در اینجا خلاصه گفتم و بحث زمین‌های اوقافی را بیان کردم که این زمین‌ها به شکل قولنامه‌ای به افراد واگذار می‌شود و خدمات شهری غیر ‌از شهرداری به آنها داده می‌شود و گفتم که باید شهرداری و اوقاف تکلیف این مساله را در چند منطقه از جمله منطقه ۱۹ روشن کنند. وی ادامه داد: تذکر دوم من این بود که گفتم این کار از توان منطقه ۱۹ خارج است و با اینکه آقای فرهادی از شهرداران باسابقه، شهرساز و باتجربه شهرداری تهران است، اما این حجم، حجمی نیست که از توان منطقه ۱۹ به تنهایی بربیاید و یک عزم فرامنطقه‌ای و حتی فراشهرداری نیاز دارد.
امانی تاکید کرد: سال گذشته شهردار همین ناحیه نمایشی به اجرا گذاشت و ادعا کرد قمه خورده و مورد تعرض مافیای ساخت‌وساز قرار گرفته که رسانه‌ای شد، تلویزیون نشان داد و مطبوعات منعکس کردند و بعدا معلوم شد واقعیت نداشته و مساله کاملا مسکوت ماند و شهردار هیچ توضیحی به ما و افکار عمومی نداد که این حادثه چه بود. پس از گذشت یک سال از آن حادثه، با حادثه‌ای که روز یکشنبه در این ناحیه رخ داد مواجه شدیم.
این عضو شورای شهر تهران ادامه داد: سوالم این است که پیمانکار چه شخصیت حقیقی و حقوقی که برای تخریب این ساختمان‌ها با او قرارداد بسته بودند، کدام شرکت یا شخص حقیقی بوده و چه گریدی در مهندسی تخریب داشته است؟ نقشه نحوه تخریب محاسبات مهندسی و احتمالات و سناریوهای متعددی که معمولا وجود دارد چگونه است؟ وقتی می‌خواهند مجموعه‌ای را تخریب کنند یا بسازند نقشه‌ای طراحی می‌کنند و ابعادش را بررسی می‌کنند، مخصوصا وقتی می‌خواهند تخریب کنند باید مشخص شود که سازه باید در چه فضایی و به چه شیوه‌ای تخریب شود و به چه میزان می‌تواند در سازه‌های کنارش تاثیر بگذارد که این روشن نیست. اگر فیلم‌ها و تصاویری که از این حادثه منتشر شده را نگاه کنید می‌بینید ماموران و افرادی که در صحنه حادثه هستند غافلگیر می‌شوند و انگار زلزله می‌آید، مثل اینکه خبر ندارند برای تخریب یک ساختمان رفته‌اند و این چیزی نیست که کسی بخواهد انکار کند.
وی افزود: قرار بود ساعت ۱۲:۴۰ دقیقه سیم بکسل توسط دستگاه کشیده شود و همه خبردار بودند و با بلندگو هشدار داده بودند که همه از آن محدوده خارج شوند و قرار است راس ساعت ۱۲:۴۰ با سیم بکسل از بیرون فشار بیاورند و ستون‌های ساختمان را فرو بریزند. معلوم است که اعلام نشده بوده چون همه در صحنه غافلگیر می‌شوند و فیلمش هم وجود دارد. پس افراد توجیه نشده بودند و نمی‌دانستند که قرار است ساعت ۱۲:۴۰ در آنجا تخریب انجام شود. این چه نوع سازمان‌دهی است؟! چهار دهه است که از مهندسی تخریب در جهان استفاده می‌شود و بزرگ‌ترین برج‌های دنیا که سنگین‌ترین سازه‌ها هستند تمیز تخریب می‌شوند و از دماغ کسی خون نمی‌آید و کوچک‌ترین آسیبی به ساختمان‌های مجاور وارد نمی‌شود.
امانی تاکید کرد: چطور این تکنولوژی جدید و مدرن را کنار می‌گذاریم و برای تخریب ساختمانی که با فاصله چند متر از آن، چند ساختمان که با یک باد کوچک تخریب می‌شوند می‌خواهند با سیم بکسل تخریب کنند؟! آنچه از تصاویر و فیلم‌ها می‌بینیم معلوم است یک اشتباه جدی در تخریب یک ساختمان رخ داده و کسی نمی‌تواند این را انکار کند. حتما یک اشتباه جدی و جبران‌ناپذیر در تخریب این ساختمان اتفاق افتاده و جان چند عزیز از دست رفته و مثل حادثه پلاسکو احساسات همه مردم ایران جریحه‌دار شده است.
در خلازیر چه خبر است
این حادثه در ناحیه ۳ منطقه ۱۹ شهر تهران رخ داده است؛ منطقه‌ای سرشار از مشکلات تلنبارشده. بخش عمده‌ای از زمین‌های این منطقه موقوفی و از نظر سند دارای مشکل هستند، به همین علت مالکان برای گرفتن پروانه ساخت همواره با مساله روبه‌رو بودند. به نظر می‌رسد تخریب بخشی از زندگی روزانه منطقه است. بهمن پارسال به نقل از ایرنا ۵۴ واحد تجاری غیر‌مجاز در محله خلازیر در راستای طرح موسوم به «پاکسازی ناحیه ۳ منطقه ۱۹» تخریب شده است. ساکنان این منطقه از طبقه کم‌برخوردار اقتصادی هستند. در این منطقه حدود ۲۳ کوره‌پزخانه وجود دارد که مالکیت آنها شخصی است و در ۱۸ کوره سکنه برای زندگی وجود دارد.