خیر و شر عربی در منامه

نشست سران اتحادیه عرب در حالی برگزار شد که باز هم شاهد شیطنت عربی علیه تمامیت ارضی ایران بودیم

عرفان ناظریه- پنجشنبه‌شب مورخ ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ بود که جلسه اتحادیه عرب موسوم به سران عرب با حضور روسای کشورهای متبوع و آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد با صدور بیانیه پایانی در منامه بحرین خاتمه یافت. بیانیه‌ای که موضوعات مختلفی را در برگرفته و شامل ابعاد گوناگونی می‌شود. البته شایان ذکر است که جلسه مقدماتی آن بین وزرای امور خارجه کشورهای حاضر در این اتحادیه در سه‌شنبه گذشته برگزار شده بود.
در همین راستا این اتحادیه که از ۲۲ کشور عربیِ آفریقایی و آسیایی و به جهت نزدیک کردن کشورهای مورد نظر به یکدیگر (از لحاظ منافع و دیدگاه) تشکیل شده است در جلسه امسال خود موضوعاتی از قبیل وضعیت غزه و آینده فلسطین، کنشگری انصارالله یمن در دریای سرخ و مساله حاکمیت تهران بر جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج‌فارس را به بحث و گفت‌وگو گذاشتند.
غزه، چالشی پیچیده
یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های امروز در فضای بین‌الملل و به صورت جدی‌تر میان بازیگران منطقه خاورمیانه، مساله غزه و فلسطین است. دغدغه‌ای که از جهات انسانی، مذهبی، هویتی، سیاسی، راهبردی، امنیتی و غیره برای منطقه و دولت- ملت‌های آن حائز اهمیت است. طبیعتا چنین موضوعی از نظر سران عرب نیز غافل نمانده و افراد مختلفی همچون محمد بن سلمان نیز در جریان این جلسه به آن واکنش نشان دادند.
ولیعهد سعودی در این راستا گفت که از جامعه جهانی می‌خواهیم از تلاش‌ها برای آتش‌بس در غزه حمایت و تجاوز وحشیانه علیه برادران فلسطینی ما را متوقف کند. بن سلمان همچنین با بیان اینکه ما از تشکیل کشور مستقل فلسطین و به‌ رسمیت شناختن بین‌المللی آن حمایت می‌کنیم افزود: عربستان اخیرا میزبان نشستی بود که تجاوز اسرائیل به غزه به هر بهانه‌ای را محکوم کرد. ریاض از تلاش‌ها برای رسیدگی به وضعیت انسانی در غزه حمایت می‌کند. ما پویشی مردمی با بیش از ۷۰۰میلیون ریال سعودی راه‌اندازی و ضمن ایجاد پل‌های هوایی و دریایی از تلاش‌های بین‌المللی برای کمک به برادران در فلسطین
حمایت کردیم.
از طرف دیگر، سران کشورهای عربی شرکت‌کننده در این نشست نیز در بیانیه پایانی خواستار خروج نظامیان اشغالگر صهیونیستی از سراسر نوار غزه، بازگشایی همه گذرگاه‌ها، ورود کمک‌ها به سراسر این منطقه و تسهیل فعالیت‌های همه نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد برای فعالیت و خدمت‌رسانی در نوار غزه شدند. اعضای اتحادیه عرب همچنین خواستار حمایت مالی از آژانس امداد و کاریابی سازمان ملل متحد برای آوارگان فلسطینی (آنروا) شدند و مخالفت قاطع خود را با کوچاندن ملت فلسطین از نوار غزه، کرانه باختری و قدس اعلام کردند.
علاوه بر این سران کشورهای عربی، اشغال گذرگاه رفح توسط نظامیان اسرائیل و سنگ‌اندازی این رژیم در مسیر برقراری آتش‌بس را محکوم کردند و خواستار برقراری آتش‌بس فوری، پایان تجاوز به نوار غزه، آزادی اسیران و حفظ جان غیرنظامیان شدند. آنها از جامعه جهانی خواستند که قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره نوار غزه به ویژه قطعنامه ۲۷۲۰ را اجرا کند همچنین آنها از هماهنگ‌کننده امور بشردوستانه سازمان ملل خواستند با ایجاد یک سازوکار بین‌المللی، ورود کمک‌های انسانی به نوار غزه را تسهیل و موانع ایجاد شده در این زمینه توسط اسرائیل را برطرف کند. این بیانیه خواهان استقرار یک نیروی پاسدار صلح بین‌المللی وابسته به سازمان ملل در اراضی اشغالی فلسطین تا زمان اجرای طرح موسوم به دو‌دولتی شد.
جزایر سه‌گانه و مسائل دیگر
به جز مساله غزه، موضوعات دیگری نیز در جلسه امسال سران عرب مطرح شد. مواردی از قبیل حاکمیت سوریه و چالش‌های پیش‌روی آن و تاکید بر پایان یافتن بحران سوریه با حفظ یکپارچگی سرزمینی آن و بازگشت آوارگان سوری به سرزمین خود از جمله آن بود. همچنین از طرفی دیگر ضمن اعلام همبستگی با سودان از ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع این کشور خواستند به بحران پایان داده و به نتایج نشست سال گذشته سران عرب که در شهر جده در عربستان سعودی برگزار شده بود پایبند باشند. همچنین درخواستی مبنی بر توقف هرگونه فعالیت که بر امنیت ناوبری و دریانوردی در دریای سرخ تاثیر منفی بگذارد از دیگر محورهای این اجلاس بود.
در همین راستا یکی دیگر از مسائلی که در بیانیه پایانی این مجمع ذکر شد، مساله حاکمیت تهران بر جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج‌فارس بود. در بیانیه پایانی این جلسه از ایران خواسته شده که به ایده امارات برای یافتن راه‌حل مسالمت‌آمیز برای این موضوع از طریق مذاکرات مستقیم یا رجوع به دیوان بین‌المللی دادگستری براساس قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد پاسخ دهد تا به گمان آنها، این امر به تقویت امنیت و ثبات منطقه خلیج‌فارس منجر شود.
این ادعای پوچ و واهی که از سوی دولت ذره‌ای امارات متحده عربی چندبار مطرح شده است، گهگاهی طعمه برخی کشورهای درون و بیرون از منطقه برای برخی مقاصد سیاسی خود شده است. ضمن اینکه ایران بارها این موضع را محکوم کرده و با ارائه مستندات حقوقی و تاریخی اعلام کرده که این ادعاها بی‌اساس و بدون پشتوانه منطقی است اما باز هم شاهد چنین اظهارنظرهایی از سوی برخی کشورهای عربی هستیم. موضوعی که باید آن را «شیطنت عربی علیه تمامیت ارضی ایران» به حساب آورد.
اعراب به دنبال چه هستند؟
در انتها به نظر می‌رسد که می‌توان موضع کشورهای عربی را از چندین جهت مورد ارزیابی قرار داد. همانطور که معلوم است بیشترین صحبت‌ها و اظهارنظرها پیرامون مساله غزه استوار بوده و شاید بتوان گفت که این موضوع اصلی‌ترین دغدغه اجلاس امسال سران عرب بوده است. در همین رابطه شاید اصلی‌ترین دلیل حضور دبیرکل سازمان ملل متحد در جلسه دو روز پیش اتحادیه عرب نیز به همین خاطر باشد. از طرفی دیگر می‌توان گفت که این مساله هم از جهات انسانی و حقوق بشری و هم از جهات سیاسی و امنیتی برای دولت‌های عربی حائز اهمیت است مخصوصا وقتی که آن را در کنار طرح ایده دو‌دولتی از سوی این کشورها مشاهده کنیم.
در واقع می‌توان این‌گونه گفت که اعراب و در راس آنها عربستان با دنبال کردن موضوع آتش‌بس و صلح در غزه و تعقیب طرح دو‌دولتی مبتنی بر مرزبندی‌های ۱۹۶۷ در فلسطین به دنبال اهدافی چون مقدمه‌چینی برای عادی‌سازی روابط با تل‌آویو، نزدیک شدن بیشتر به واشنگتن و مقابله با ایران و در انزوا قرار دادن آن تحلیل کرد. ایالات متحده آمریکا با ایجاد معادله «راه واشنگتن از تل‌آویو می‌گذرد» پیش‌شرط عادی‌سازی روابط با اسرائیل را برای تعمیق روابط خود با اعراب و دادن تضمین‌های امنیتی به آنها قرار داده است. از طرفی دیگر به نظر می‌رسد که برخی کشورهای عربی با دنبال کردن ایده دو‌دولتی و عادی‌سازی روابط با اسرائیل به دنبال محدود کردن توان، ظرفیت و دامنه کنشگری ایران و محور مقاومت بوده و با چنین اقداماتی سعی در گرفتن ابتکار عمل برای بازی‌سازی در منطقه را از تهران دارند.