داراب؛ پایتخت کهن ساسانیان

نادر نینوایی- در اردیبهشت استان فارس یکی از بهترین انتخاب‌ها برای سفر و گردشگری به شمار می‌رود. شهرستان داراب در این استان یکی از مقاصد کمتر‌شناخته‌شده برای سفر و گردشگری است که با برخورداری از تاریخی ریشه‌دار و طبیعتی زیبا می‌تواند انتخاب خوبی برای سفر دوستان به شمار برود.
به لحاظ تاریخی تمدن این شهر با تمدن سیلک کاشان برابری می‌کند و کاوش‌های باستان‌شناسی گواه وجود نشانه‌هایی از حیات انسان در هزاره پنجم قبل از میلاد مسیح در این منطقه است.
طبیعت محسور‌کننده و تاریخ تماشایی داراب، این شهر را به انتخابی مناسب برای سفر تبدیل می‌کند؛ البته باید در نظر داشته باشید که شهر داراب فرودگاه ندارد و برای راهی شدن به سمت آن باید از اتوبوس‌های بین‌شهری و یا وسیله نقلیه شخصی استفاده کنید.
طبیعت بکر و تماشایی داراب
تنگه «رغز» داراب یکی از زیباترین تنگه‌های ایران است که با نام عروس تنگه‌های کشور شناخته می‌شود. قرار گرفتن آبشارها و حوضچه‌های متعدد در این تنگه مسیر آن را بسیار تماشایی کرده است و به ویژه در اردیبهشت ماه دره‌نوردی و پیاده‌روی در مسیر تنگه، بسیار لذت‌بخش خواهد بود.
اگر توانایی جسمی لازم و آشنایی مقدماتی با طبیعت‌گردی دارید، می‌توانید با کمک راهنما‌های محلی به تنگه رغز سفر کنید.
این تنگه در ۲۵ کیلومتری جاده داراب به فسا قرار گرفته و برای رسیدن به آن لازم است بخشی از مسیر را پیاده و بدون خودرو طی کنید.
مسیر پیاده‌روی چیزی حدود
یک ساعت و نیم است و از آنجا که این منطقه از طبیعتی دست‌نخورده برخوردار است می‌توانید در مسیر آن شاهد پوشش گیاهی جالب‌توجه و نیز پرواز پرندگان در لابه‌لای صخره‌ها باشید.
در پس‌زمینه این مسیر تماشایی، صدای آرامش‌بخش آب جاری نیز در نوع خود گوش‌نواز است.
آبی که در تنگه جاری است سرد بوده و حال و هوای مطبوعی ایجاد می‌کند. در صورت پوشیدن کفش و لباس مناسب نیز امکان آب‌تنی برایتان میسر خواهد بود.
یکی دیگر از جاذبه‌های تماشایی اطراف داراب در مسیر شهری به نام فدامی قرار گرفته است. آبشار فدامی عرض زیادی دارد و گفته می‌شود عرض آن به چیزی حدود ۲۰۰ متر می‌رسد. خنکی آب این آبشار در اردیبهشت آن را به انتخابی ایده‌آل برای سفر و گردشگری تبدیل می‌کند.
دیگر جاذبه تماشایی اطراف داراب چشمه «گلابی» است که در ۱۷ کیلومتری غرب این شهر قرار گرفته است. این چشمه با سه خروجی بزرگ آب‌شیرین یکی از چشمه‌های پرآب کشور است و دلیل نامگذاری آن، این بوده که شباهت زیادی به میوه گلابی دارد.
آب چشمه‌شیرین است و حجم مناسب آن و هوای خنک محیط پیرامون در این فصل، سفر و گردشگری به آن را دلچسب می‌کند.
اگر به طبیعت علاقه دارید روستاگردی را نیز باید در برنامه‌های‌تان بگنجانید. روستای «لایزنگان» یکی از روستاهای زیبا و گردشگرمحور استان فارس است که در ۷۵ کیلومتری داراب قرار گرفته و از آن با نام سرزمین گل‌های محمدی یاد می‌شود. بافت و معماری روستا بی‌شباهت به ماسوله نیست و طبیعت زیبا و چشمه‌های زلال آن هر بیننده پرشوری را سر ذوق می‌آورد.
میراث فرهنگی داراب
یکی از آثار تاریخی تماشایی اطراف داراب شهر باستانی «دارابگرد» است که تاریخ
پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است.
این شهر اگرچه در فهرست آثار ملی ثبت شده، اما از سوی مسوولان مربوطه آن‌طور که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است. این در حالی است که از دارابگرد به عنوان نخستین پایتخت امپراتوری ساسانیان نام برده می‌شود.
آن‌طور که در برخی منابع تاریخی آمده در دوره هخامنشیان از دارابگرد به عنوان محلی برای نگهداری اسرای رومی استفاده می‌شده است. در دوره اشکانیان شهر گسترش می‌یابد و رونق خاصی پیدا می‌کند و در عهدنامه صلح میان امام حسن (ع) و معاویه نیز به این شهر اشاره شده و خراج آن به امام حسن(ع) واگذار شده است.
تمام این‌ها حاکی از اهمیت شهر دارابگرد در طول تاریخ دارد. این شهر ۳۲ کیلومترمربعی همچنین در زمان حکومت آشور یکی از اردوگاه‌های نظامی بوده و دور تا دور آن دیواری مخروطی از جنس گل رس، سنگ و ملات آهک کشیده شده است. ارتفاع دیوار مذکور به بیش از ۱۰ متر می‌رسیده است.
فرسایش البته در حال حاضر ارتفاع دیوار را به حدود ۷ متر رسانده است. گفته می‌شود وجود نوعی ماده چسبنده در دیوار باعث شده که این بنا با وجود گذشت بیش از ۲۶۰۰ سال همچنان پابرجا بماند.
پشت دیوار محلی وجود دارد که در گذشته امکان دسترسی به شهر در مواقع خطر را ممکن می‌کرده است. در داخل شهر دارابگرد دو قلعه کم‌ارتفاع هم قابل مشاهده هستند. قلعه بزرگ‌تر به شاه‌نشین معروف بوده و حکم یک قصر را داشته است. در دامنه قلعه شاه‌نشین هم غاری مصنوعی وجود دارد که در گذشته برای نگهداری از زندانیان و ذخیره آب از آن استفاده می‌شده است.
پس از دیدن این شهر باستانی اما باید به نقش شاپور داراب هم سر بزنید. این اثر تاریخی در چهار کیلومتری شهرستان داراب قرار گرفته و مربوط به دوره ساسانیان است و تصویر پیروزی شاپور اول بر امپراتور روم را نشان می‌دهد.
ابعاد آن بسیار بزرگ بوده و با طول ۹ متر و عرض ۵ متر، تصویری از شاپور سوار بر اسب که در مقابل او سه تن از امپراطور‌های رومی حاضر هستند، دیده می‌شود.
یکی دیگر از دیدنی‌های تاریخی داراب آتشکده آذرخش این شهر است. این اثر به ثبت ملی رسیده و برنامه‌هایی نیز برای ثبت جهانی آن وجود دارد.
این آتشکده در کیلومتر ۵ کمربندی داراب-حاجی‌آباد واقع شده است. بعضی از صاحب‌نظران بر این عقیده هستند که آتشکده آذرخش در گذشته‌های دور معبد مهر پرستان آریایی بوده و در عصر ساسانی به آتشکده تبدیل شده است. البته در دوره اتابکان کاربری آتشکده تغییر می‌کند و تبدیل به مسجد می‌شود. قدمت بنا به سده سوم قبل از میلاد یعنی به دوره ساسانیان می‌رسد.
در قسمت شمالی آتشکده آذرخش نیز آسیاب سنگی داراب قرار دارد. این آسیاب از دو سنگ بزرگ تشکیل شده است که در بالای کوه هستند.
معماری این بنا هم مربوط به دوره ساسانیان است؛ بر اساس کتیبه‌ای که در بخش غربی ورودی آسیاب قرار دارد مشخص است که بنای آن در دوره اتابکان مورد تعمیر و باز‌سازی قرار گرفته است.
در سفر به داراب حتما سری هم به دهستان «فورگ» بزنید. مجموعه تاریخی نارنجستان که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است در این دهستان قرار دارد. این مجموعه تاریخی شامل بقایایی نظیر قلعه تاریخی، تپه باستانی و برخی آثار باقی‌مانده از ساختمان مسجدی کهن و شبستان‌دار است.
کم‌لطفی است اگر از مسجد جامع داراب ذکری نگوییم. مسجد جامع داراب تنها مسجد چهار مناره جهان است و یکی از قدیمی‌ترین و شاخص‌ترین بناهای داراب به شمار می‌رود.
معماری و سبک ساختمان و مناره‌های مسجد در نوع خود منحصر‌به‌فرد بوده و نظیر آن در جای دیگری وجود ندارد. از آنجا که بنای آرامگاه اعتمادالدوله تهرانی پدر نور جهان (ملکه ایرانی هندوستان) که در شهر آگرای هند واقع شده شباهت زیادی به این مسجد دارد، برخی از تاثیرپذیری معماری هند از ایران سخن گفته‌اند. در خصوص قدمت مسجد نیز اختلاف‌نظرهایی وجود دارد و برخی آن را به دوره صفوی و برخی به دوران ایلخانان مغول منتسب می‌کنند.
فراموش نکنید سفر به داراب که دارای میراث تاریخی و طبیعی گرانقدر فراوانی است، فرصت تفکر در راز و رمز تاریخ و طبیعت یکی از مناطق گردشگری ویژه کشور را به شما می‌دهد.
افزون بر این، با توجه به هوای مساعد اردیبهشت و نیز با توجه به گذر از دوران شلوغی سفر و تعطیلات نوروز و عید فطر، سفر در این ماه می‌تواند دلچسب بوده و البته هزینه‌های شما را تا حدود زیادی کاهش دهد.
به خاطر داشته باشید با اقامت در اقامتگاه‌های سنتی و بومگردی‌ها در این منطقه می‌توانید ضمن کمک به جوامع محلی، فرصت آشنایی بیشتر با ریشه‌های فرهنگی و تاریخی منطقه را برای خود فراهم کنید.