داربی فدای کشتی

شهریورماه برای استقلالی‌ها، ماه خوش یمنی نیست. آنها در داربی ۱۶ شهریور‌ماه ۵۲ شش گل خوردند و شعار « یک، دو، سه، چهار، پنج، شیش، شیش‌تایی‌ها، شیش تایی‌ها» پس از گذشت ۳۹ سال همچنان روی اعصاب استقلالی‌هاست. شعاری که پس از ۳۹ سال همچنان محبوب‌ترین شعار پرسپولیسی‌هاست. شیش‌تایی به قول علی پروین حالا نهادینه شده است و همه می‌دانند که شانزدهم شهریور‌ماه ۵۲ یک تاریخ ماندگار در قلب هر پرسپولیسی و رقم زننده حادثه‌ای است که بعد از گذشت ۳۹ سال هیچ‌گاه از ذهن طرفدارانش خارج نشده است. البته از این بازی مهم فیلمی وجود ندارد. گرچه روزنامه‌ها و دو هفته نامه کیهان ورزشی و دنیای ورزش آن روزها این اتفاق را پوشش دادند اما استقلالی‌ها در کری خوانی همیشه ادعا می‌کنند چون فیلمی وجود ندارد پس بازی انجام نشده است. حدود سه سال پیش در یکی از برنامه‌های تلویزیونی نوروزی که بین مجری (شهریاری) و مرتضی احمدی کل آبی و قرمز افتاده بود و مجری به شوخی همه چیز را تکذیب می‌کرد، احمدی به یک‌باره عصبانی شد و گفت: «دو گل از شش گل را در نیمه دوم ناصر حجازی خورد. هیچ دوربین تلویزیونی این مسابقه را پوشش نداده و معدود تصاویر موجود در آرشیو صداو سیما هم معدوم شده است!»

فیلم کجاست؟
مرتضی احمدی با آه و اندوه درباره فیلم داربی تهران صحبت می‌کند: آن روز از یک ساعت قبل از بازی در ورزشگاه بودم. آن روز مهم‌ترین خاطره زندگی من است. آن روز در ورزشگاه دوربین هم بود. البته بعد از بازی شایعه شد که خسروانی آن فیلم را گرفت و آتش زد ولی فکر کنم آن فیلم از همان روز به آرشیو محرمانه تلویزیون رفت. بعد از گذشت سال‌های طولانی، دیگر از محرمانه بودنش گذشته است. حدود ۲۵ سال قبل به یکی از کارمندان صدا‌و‌سیما گفتم ۲۰ هزار تومان می‌دهم آن فیلم را برای من بیاور تا ببینم. آن روز حقوق یک کارمند بیش از پنج هزار تومان نبود اما گفت: اگر فیلم در آرشیو محرمانه باشد این کار را نمی‌کند. از احمدی می‌پرسیم فکر می‌کند فیلم در حال حاضر چقدر بی‌ارزد؟ با خنده جواب می‌دهد: «و استقلالی‌ها که حاضرند چند صد میلیون بدهند تا آن را نابود کنند. اگر به دستشان بیفتد آن را با بازیکنان آن زمان استقلال آتش می‌زدند. بازی شش‌تایی‌ها که از هر کودتا و جنایتی بدتر بود (باز هم می‌زند زیر خنده). فیلم وجود دارد و این حق نسل جدید فوتبال است که بتواند یکی از بزرگ‌ترین و تاریخی‌ترین رویدادهای ورزشی تاریخ این کشور را ببیند.» مرتضی احمدی آنقدر مطمئن است که ما هم نامی از فیلم «ممل آمریکایی» با شرکت بهروز وثوقی نمی‌بریم و نمی‌پرسیم چرا که به هر جهت مرتضی احمدی می‌تواند یک سند معتبر باشد. اما ماجرای دیگری هم وجود دارد که می‌تواند در کنار این اتفاق قابل توجه باشد. اگر روایت مرحوم شاپور قریب را از بازی شش‌تایی‌ها را بخوانید متوجه می‌شوید که منظور مرتضی احمدی مطمئنا دوربینی بود که شاپور قریب کنار زمین کاشته بود نه دوربین تلویزیون ملی ایران در آن روزها.
چهار گل فیلمبرداری شد اما…
مرحوم شاپور قریب، کارگردان نامدار سینمای ایران که چندی پیش درگذشت بهترین منبع برای صحت و سقم ماجرا بود. آیا دوربینی در بازی وجود داشته یا نه و اصلا از بازی فیلمبرداری شده یا اتفاق دیگری افتاده است. حدود سه سال پیش مرحوم قریب خیلی راحت و بی‌طرفانه در این‌باره صحبت کرد و به نکات جالبی اشاره کرد: «ما می‌خواستیم صحنه قالپاق دزدیدن بهروز وثوقی را در نمایی چشمگیر بگیریم به همین دلیل برای فیلمبرداری صحنه قالپاق دزدی نیاز به پارکینگ پر از اتومبیل ورزشگاه آزادی داشتیم. ورزشگاه هم تازه افتتاح شده بود اما خوش شانس بودیم وبازی تاج و پرسپولیس نزدیک بود. البته تلویزیون می‌خواست که از بازی فیلم بگیرد اما به دلیل تازه‌ساز بودن ورزشگاه مشکلات قطعی برق و اینها وجود داشت و البته همزمانی بازی با رقابت‌های جهانی کشتی آزاد ۱۹۷۲ در تهران باعث شد تا تلویزیون ملی قید پخش بازی از تلویزیون را بزند. با توجه به اینکه کشتی هم در ایران آن روزها به اندازه فوتبال طرفدار داشت تلویزیونی‌ها رفتند تاآن بازی را پوشش بدهند و عطاءالله بهمنش گزارش تاج و پرسپولیس را از رادیو برعهده گرفت که حتی از رادیو هم سعی می‌کرد نتایج کشتی را هم پوشش دهد. هر گلی هم که پرسپولیس به ثمر می‌رساند چون طرفداران پرسپولیس بیشتر از تاج بودند و به تماشای کشتی رفته بودند هورا می‌کشیدند و خلاصه فضای خاصی بود. » به این نکته هم باید توجه کرد که اگر تماشاگران آن بازی تاریخی در ورزشگاه می‌دانستند بهروز وثوقی در همان لحظه‌ای که آنها مشغول تماشای فوتبال هستند، مشغول آکتوری در فیلم ممل آمریکایی است و در پارکینگ ورزشگاه جلوی دوربین شاپور قریب است، بر سر دو راهی ماندن یانماندن روی سکوها می‌ماندند. مرحوم شاپور قریب درباره صحنه‌های قالپاق دزدی بهروز وثوق گفته بود: «فیلمبرداری سکانس قالپاق دزدی ممل خیلی زود به پایان رسید و بهروز هم سریعا رفت تا به کار خودش برسد. چیز خاصی هم نبود و صحنه عجیب و غریبی هم نبود. فکر کنم برای بازی کردن در یک فیلم دیگر لوکیشن را ترک کرد. جایی هم بودیم که زیاد شلوغ نبود و صحنه خوبی هم از کار درآمد. بعد خیلی اتفاقی به ذهنمان رسید که به دیدن بازی برویم و از بازی فیلمبرداری کنیم. حتی به ذهن من آمد که در تیتراژ هم از فیلم بازی تاج و پرسپولیس استفاده کنیم. بعد که فضا رادیدم گفتم حتما در فیلم صحنه‌های بازی را هم استفاده کنم، یک دوربین را به کنار زمین فرستادم.» این همان دوربین معروف است که مرتضی احمدی از آن نام می‌برد. تنها دوربینی که توانست چهار گل از گل‌های آن بازی را ثبت کند.