6 - 06 - 2023
دانش‌بنیان‌ها توان اکتشاف‌های بزرگ را دارند؟
غلامحسین حسنتاش: شرکت‌های دانش‌بنیان در اکتشافات توانا نیستند
«جهان‌صنعت»- اگر تولید نفت مهم‌ترین ارکان صنعت نفت باشد، قطعا پیش از آن اکتشاف مهم‌تر از آن قرار می‌گیرد. هرچند ایران با داشتن ذخایر نفت و گازی در حدود ۱۵۴ میلیارد بشکه در ردیف‌های دوم تا چهارم دارنده ذخایر نفت و گاز دنیا قرار دارد که حدود ۱۰ درصد از ذخایر جهانی این دو ماده فسیلی را به خود اختصاص داده، با این حال کارشناسان بر این باورند که ذخایر نفت و گاز ایران می‌تواند بیشتر از آنچه تخمین زده شده باشد. در شرایطی که پیش‌بینی برخی از کارشناسان درباره وقوع پیک تقاضا برای نفت تا ۱۰ سال آینده یک چالش جدی برای خاورمیانه است و در عین حال اوپک انتظار دارد تقاضا برای نفت تا سال ۲۰۴۰ همچنان رشد کند، به نظر می‌رسد فرصت چندانی برای استفاده از منابع موجود و احتمالی آینده وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی مدیر اکتشافات شرکت ملی نفت اخیرا از اجرای ۱۱ طرح کلان اکتشافی در وزارت نفت خبر داده است. آن‌طور که مقامات وزارت نفت گفته‌اند، این طرح‌ها قرار است با مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان اجرایی شوند. آن‌طور که مقامات وزارت نفت اعلام کرده‌اند، پورتفولیوی اکتشافی در قالب ۲۸۹ پروژه و پورتفولیوی پژوهش و فناوری در قالب ۴۵ پروژه در برنامه پنج ساله هفتم توسعه کشور پیش‌بینی شده است.
کارشناسان بر این باورند که توان دانش‌بنیان‌ها با توجه به پیچیدگی اکتشافات قابل اتکا نیستند. «جهان صنعت» در این رابطه با غلامحسین حسنتاش کارشناس ارشد انرژی و یوسف داوودی کارشناس انرژی گفت‌وگو کرده است.
در ایران مطالعات اکتشافی انجام نشده است
غلامحسین حسنتاش کارشناس انرژی در پاسخ به این سوال که اخیرا وزارت نفت از۱۱ طرح کلان اکتشاف نفت خبر داده، با توجه به هزینه‌بر بودن موضوع اکتشاف و تحریم‌های ایران چقدر این طرح‌ها با توجه به توان شرکت‌های دانش‌بنیان قابل اجرا هستند، گفت: «البته آنچه در خبرها از قول بعضی مقامات شرکت ملی نفت ایران در این رابطه ذکر شده است بسیار مبهم است و جزئیات و ابعاد آن و اینکه چه مناطقی مورد هدف است چندان مشخص نیست. اکتشاف میادین هیدروکربنی مراحل مختلفی از عملیات سطح‌الارضی تا حفر چاه‌های اکتشافی و چاه‌های تحدیدی و توصیفی دارد. باید دید عملیات در چه مرحله‌ای قرار است انجام شود تا بفهمیم که چقدر هزینه‌بر است. در دریا و خشکی هم هزینه‌ها بسیار متفاوت است. هزینه‌های عملیات ژئوفیزیک و سایزمیک و لرزه‌نگاری در خشکی چندان سنگین نیست ولی به مرحله حفر چاه که می‌رسد هزینه‌ها بالا می‌رود. بنابراین از آنچه که ذکر شده نمی‌توان متوجه شد که از نظر مالی در شرایط فعلی امکان‌پذیر است یا نه. در بخش بالادستی صنعت نفت و خصوصا در اکتشاف هنوز شرکت‌های دانش‌بنیان توانا وجود ندارند و مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت هم به این نکته اشاره کرده است.» این کارشناس انرژی در پاسخ به سوال دیگر «جهان‌صنعت» مبنی‌بر اینکه آیا هنوز در بخش‌هایی از ایران امکان وجود کشف نفت و گاز دارد، اظهارداشت: «بله، در بسیاری از نقاط ایران و حتی در خود مناطق نفتخیز نیز هنوز پتانسیل اکتشافات جدید وجود دارد، چون ممکن است در لایه‌های زیرین میادینی که فعلا از آنها بهره‌برداری می‌شود منابعی وجود داشته باشد یا فناوری‌های جدیدتر اطلاعات جدیدی را آشکار کند. در مورد پدیده نفت و گاز شِیلی هم که جدیدتر است در ایران مطالعات اکتشافی انجام نشده است.»
حسنتاش در پاسخ به این سوال که «با توجه به سفر دبیرکل اوپک به ایران و استقبال او از بازگشت ایران به بازارهای جهانی با تمام ظرفیت، آیا اولویت وزارت نفت باید تمرکز بر کشف میادین نفت و گاز احتمالی باشد یا احیای چاه‌هایی که در حال حاضر دچار فرسودگی یا خاموش شده‌اند؟» گفت: «البته توجه داشته باشید که استقبال دبیرکل از بازگشت ایران به بازارهای جهانی نقش و تاثیری در این مساله نداشته و نخواهد داشت چراکه او به هیچ وجه نمی‌تواند نقشی در رفع تحریم‌هایی ایفا کند که موجب کاهش صادرات نفت ایران شده است و طبعا این اظهارات به قول دیپلمات‌ها یک
lip service یا یک تعارف و تعریف است که در مقابل پذیرایی ایران از او مطرح کرده است. اما در مورد این که اولویت کدام است باید ذکر کنم که یکی از مشکلاتی که از دیرباز صنعت نفت ایران را آزار می‌دهد و بنده در چند دهه گذشته چندین بار در مورد آن گفته و نوشته‌ام، این است که طرح جامع توسعه بالادستی یا توسعه منابع هیدروکربنی در شرکت ملی نفت ایران تدوین نشده است.» وی افزود: «در چنین طرحی است که اولویت‌ها مشخص می‌شود. ما در نفت دارای تعداد زیادی میادین قدیمی هستیم که بسیار بزرگ و غنی بوده‌اند و سال‌ها مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند و وارد دوران کهولت و افت تولید شده‌اند ولی پتانسیل سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید را دارند و میادین جدیدالاکتشافی داریم که هنوز مورد بهره‌برداری قرار نگرفته‌اند و اغلب به هیچ وجه ابعادشان با میادین قدیمی قابل مقایسه نیست و پتانسیل‌های اکتشافی هم داریم.»
حسنتاش تاکید کرد: «در دریا و خشکی هم هزینه‌ها بسیار متفاوت است، وجود میادین مشترکی که عدم‌النفع یا هزینه فرصت برداشت کشور رقیب را هم در بردارد مساله را پیچیده‌تر می‌کند، نفت خام انواع سنگین و سبک هم دارد که بازارهای متفاوتی دارند. این که اولویت هزینه‌کرد در کجاست مستلزم این است که همه این موارد از نظر فنی و اقتصادی بررسی شوند و در یک طرح جامع توسعه میادین اولویت‌ها مشخص شود در صورتی که به نظر می‌رسد در فقدان چنین طرحی هر بخشی کار خودش را پیش برده و می‌برد.»
تمرکز بر میادین موجود
در همین حال، یوسف داوودی درباره اینکه چقدر این طرح‌ها با توجه به توان شرکت‌های دانش‌بنیان قابل اجرا هستند به «جهان‌صنعت» می‌گوید: نمی‌خواهم شرکت‌های دانش‌بنیان و توان داخلی را زیر سوال ببرم چون ظرفیت‌های بسیار خوبی خلق شده و می‌شود از این ظرفیت به نحو احسن در توسعه میادین، توسعه صنعت نفت و کلا توسعه صنعت در کشور نهایت بهره را گرفت؛ ولی به هیچ‌وجه الان کفایت نمی‌کند به این دلیل که سال‌ها در زیر فشار تحریم بودیم و نمی‌توانستیم آن مقدار لازم نفت را بفروشیم و این امر باعث شده نتوانیم میادین‌مان را توسعه دهیم و از طرف دیگر نتوانستیم میادین موجود را هم صیانت کنیم چون وقتی در میدانی نفت برداشت می‌کنند و چاه‌هایی که نفت می‌دهد مرتبا بایستی تعمیر و نگهداری شوند و کارهای فنی روی‌شان انجام گیرد که به این دلایل چنین اتفاقی نیفتاده است. او افزود: الان که این شرایط فراهم شده قطع به یقین نباید صرفا به امکانات داخلی اکتفا کنیم و باید از امکانات خارجی استفاده کنیم؛ برای رساندن خودمان به سطحی که بتوانیم سهم‌مان را در بازار نفت حفظ کنیم و لذا حتما بایستی به امکانات خارجی، سرمایه‌گذاران خارجی و شرکت‌هایی که در این زمینه علاقه‌مندند اقبال نشان دهیم و راهکارهایی پیدا کنیم که بتوانیم از این امکان خارجی استفاده کنیم. این کارآفرین و فعال صنعت نفت، گاز و پتروشیمی در ادامه توضیح داد: مکان‌ها و جغرافیای اکتشاف‌نشده داریم که لازم است اکتشافات سه‌بعدی و مطالعات زمین‌شناسی انجام شود که مطمئنا باز هم می‌توانیم منابع و ذخایر زیادی را در ایران کشف کنیم.
او افزود: بالا بردن ظرفیت چاه‌های موجود و میادینی که الان دارند محصول می‌دهند ارزان‌تر است و زمان کوتاهی خواهد برد و سریع‌تر می‌توانیم این کار را انجام دهیم و قطعا این در اولویت اول است که با قدری تعمیرات و صیانت میادین موجود تولید را بالا ببریم و در اولویت دوم روی مخازن جدید برویم و سرمایه‌گذاری کنیم و محصول بدهد چون زمان‌بر است. اول باید در میادینی که داریم با مقداری تعمیر چاه‌ها، فشار یا برداشت نفت را افزایش دهیم و بعد به سراغ میادین جدید برویم.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد