درد کم‌بضاعتی

بازگشایی موزه‌ها بعد از حدود دو ماه، با قرارها و پروتکل‌هایی همراه بود که هر موزه را موظف به انجام آنها می‌کرد، حتی قبل از دستور رییس‌جمهور در ستاد مقابله با کرونا که بر آغاز فعالیت مجدد موزه‌ها و محوطه‌های تاریخی و فرهنگی تاکید داشت، صحبت‌هایی که از سوی برخی مسوولان و کارشناسان موزه‌ای مطرح می‌شد، نسبت به آغاز فعالیت موزه‌ها به صورت پلکانی تاکید داشت؛ موقعیتی که بر اساس آن حتی موزه‌های خصوصی هم با برنامه‌ریزی مشخص‌تری می‌توانستند فعالیت خود را آغاز کنند.
از آغاز دومین ماه تعطیلی موزه‌ها یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح‌شده، وضعیت موزه‌های کوچک و موزه‌های خصوصی بعد از کرونا بود؛ موزه‌هایی که با هزینه‌های شخصی باز شده بودند و امکان تعطیلی‌شان بعد از این دوره‌ طولانی توقف، زیاد بود که یکی از نمونه‌های بارز ن را می‌توان «موزه مشاغل» تبریز نام برد؛ موزه‌ای که هر چند تاریخچه‌ علتِ تعطیلی‌اش فقط مربوط به دوران کرونا نبود اما تاثیرگذاری‌اش را در این دوره مزه کرد و حتی کارش به تعطیلی کشید.
نباید وضعیت موزه‌های خصوصی را با موزه‌های دولتی مقایسه کرد
منوچهر لطفی رییس انجمن مجموعه‌داران ایران وضعیت مجموعه‌ها و موزه‌های خصوصی در این دوران و بعد از کرونا را بررسی می‌کند.وی با تاکید بر نبود امکانات کافی در موزه‌های خصوصی در وضعیت کنونی می‌گوید: اغلب موزه‌های خصوصی به صورت خودجوش و با امکانات بسیار کم در نقاط مختلف کشور و بعضا در ساختمان‌های غیراستاندارد تاسیس شده‌اند. موسسان آنها به علت عشق و علاقه‌ به مجموعه‌های آثار فرهنگی و هنری و با قبول کردن مسوولیت بالاتری، اقدام به ایجاد موزه برای نمایش آثار خود برای عموم کرده‌اند .
او با اشاره به اینکه این موزه‌ها از نظر ساختار، فضا، فیزیک و تجهیزات معمولا در حد استانداردهای بالایی نیستند، می‌گوید: به هیچ عنوان موزه‌های خصوصی را نمی‌توانیم با موزه‌های دولتی مقایسه کنیم چون موزه‌های دولتی دست‌کم از معماری، فضا، امکانات و حمایت‌های مالی و نیروی انسانی از طرف دولت بهره‌مندند در صورتی که موزه‌های خصوصی به ندرت می‌توانند امتیاز کوچکی بگیرند و بیشتر به صورت خودجوش فعالیت خود را شروع کرده‌اند.
به گفته‌ وی بنیانگذاران این موزه‌ها معمولا با اهداف کسب درآمد و تجارت فعالیت کرده‌اند و بیشتر این افراد علاقه‌مند به اشیای فرهنگی و هنری هستند که توانسته‌اند با جمع‌آوری بخشی از علایق‌شان، با ایجاد یک موزه آنها را در معرض دید همه قرار دهند.
موزه‌های خصوصی امکان رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی را ندارند
او همچنین به کوچک بودن فضاهای اغلبِ موزه‌های خصوصی اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: در چنین وضعیتی، طبق پروتکل‌های تصویب‌شده‌ مورد لزوم، رعایت فاصله‌های اجتماعی با بازگشایی این موزه‌ها کمتر امکان‌‌پذیر است و از سوی دیگر تهویه‌ هوا به دلیل کوچک بودن فضای موزه‌ای نامناسب است. بنابراین برای رعایت کردن دستورالعمل بهداشتی که به تازگی به موزه‌ها ابلاغ شده است، موزه‌های خصوصی در مضیقه‌اند و پیش‌بینی می‌شود که در این مدت کوتاه میراث فرهنگی نتواند با جذب برخی امکانات، دست‌کم ازبخشی از موزه‌ها حمایت کرده و آنها را تحت پوشش قرار دهد.
لطفی با بیان این شرایط تاکید می‌کند: در حال حاضر این انجمن می‌تواند فقط توصیه به دیرتر باز شدن موزه‌های خصوصی داشته باشد،‌ دلیلی ندارد که در این وضعیت فعالیت موزه‌های خصوصی ازسر گرفته شود. بهتر است در فرصتی مناسب و با نکات بهداشتی کاملا رعایت شده و با در نظر گرفتن همه جوانب، فعالیت خود را آغاز کنند.
رییس انجمن مجموعه‌داران ایران با تاکید بر لزوم جدی‌تر گرفتن ویروس کرونا در کشور از یک سو و نیاز به جدی گرفتن بحث اقتصاد در زندگی مردم از سوی دیگر و این واقعیت که قرار نیست به سرعت زندگی مردم به روال عادی خود برگردد، ادامه می‌دهد: اگر در راه‌اندازی برخی فعالیت‌ها که مردم زیادی می‌توانند با یکدیگر به آن مراجعه کنند، اشتباه کنیم قطعا عواقب ناگواری به دنبال دارد.
وی با بیان اینکه در این خصوص می‌دانیم حمایت‌ از موزه‌های خصوصی از طریق وزارتخانه میراث فرهنگی فعلا امکان‌پذیر نیست، می‌افزاید: با تعجیل در راه‌اندازی موزه‌ها نه تنها اتفاق و کار اساسی صورت نمی‌گیرد، بلکه معضلات و هزینه‌های زیادی نیز روی دست مجموعه‌داران و مالکان موزه‌های خصوصی می‌گذارد.
حمایت‌ها از موزه‌های خصوصی به ندرت انجام شده
او اظهار می‌کند: مجموعه‌داران آثار تاریخی، معمولا به دنبال برگزاری محافل فرهنگی نیز هستند تا با رد و بدل کردن اطلاعات و تبادل نظر با یکدیگر بتوانند در کار خود موفق‌تر شوند، کاری که امروز با استفاده از فضای مجازی نیز امکان‌پذیر است، آن‌هم در شرایط کنونی که حضور فیزیکی افراد در کنار یکدیگر جای نگرانی دارد.
رییس انجمن مجموعه‌داران ایران با تاکید بر لزوم رعایت مراقبت‌های بهداشتی به خصوص در موزه‌های خصوصی و جلوگیری از هر رفتاری که باعث شیوع ویروس می‌شود، ادامه می‌دهد: وضعیت بسیار بهتری بود اگر سازمان‌های دولتی می‌توانستند برای این موضوع به موزه‌های خصوصی کمک‌ها و حمایت‌هایی داشته باشند، اما متاسفانه این مساله در دست ما نیست. فقط می‌توانیم به عنوان یادآوری به مسوولان بیان کنیم که این نوع فعالیت به صورت داوطلبانه و خیرخواهانه بوده و برای فعالیت مجدد موزه‌های خصوصی وزارت میراث فرهنگی باید حمایت کند.
وی درباره‌ صحبت‌های مطرح شده از سوی مدیر اداره کل موزه‌ها مبنی بر اختصاص وام به موزه‌های خصوصی در روزهای پایانی سال گذشته اظهار می‌کند: اطلاع کافی در این زمینه ندارم، اما تا جایی که می‌دانم حمایت‌ها به ندرت انجام شده و بهتر است اداره کل موزه‌ها، آماری را از حمایت‌های انجام شده ارائه دهد.
لطفی تاکید می‌کند: در این شرایط بهتر است آماری از سازمان‌های ذیربط که می‌توانند از موزه‌های خصوصی حمایت کنند با بیان آمار و مقدار حمایت‌ها از نظر کمی بیان شود، این اقدام می‌تواند کمک بیشتری برای راه‌اندازی مجدد موزه‌ها باشد.