درهای باز ایران به روی گردشگران روس

نادر نینوایی- در ماه‌های اخیر از سویی صنعت گردشگری ایران حال و روز خوشی ندارد و از سوی دیگر صنعت گردشگری روسیه به سبب جنگ اوکراین با رکود مواجه شده است. همین شرایط نامساعد در دو کشور باعث‌شده که تلاش‌های دوطرف برای توسعه مناسبات در صنعت توریسم افزایش یابد.
سفر هیات گردشگری روسیه به تهران در هفته جاری و اخباری که پیش‌تر در خصوص لغو روادید میان ایران و روسیه مطرح شده، همگی گویای اراده دو کشور برای توسعه روابط در صنعت گردشگری است.
اگرچه پروازهای میان ایران و روسیه در قالب ۱۰ پرواز مستقیم برقرار است اما براساس توافقات دو کشور قرار است تعداد پروازهای مستقیم بین ایران و روسیه باز هم افزایش یابد و آن‌طور که از خبرها بر می‌آید از بهار امسال باید شاهد شروع سفرهای هوایی گردشگران از شهرهای مختلف روسیه باشیم.
در صورت عملیاتی شدن روابط دوطرفه برای تسهیل صنعت توریسم، به زودی ایران می‌تواند پذیرای گردشگران روس باشد و فرصتی مغتنم برای فعالان حوزه گردشگری کشور شکل می‌گیرد.
با وجود دورنمای مثبت توسعه روابط دو کشور در صنعت توریسم، تعداد پایین راهنمایان گردشگری مسلط به زبان روسی و پژوهش‌های کم‌تعداد انجام‌شده در زمینه سلایق گردشگران روس می‌تواند تبدیل به عاملی بازدارنده برای جذب گردشگران از کشور همسایه شود.
وضعیت نامساعد گردشگری روسیه
مسکو تایمز گزارش داده که شمار گردشگران بین‌المللی ورودی به کشور روسیه در سایه انزوای بین‌المللی در سال ۲۰۲۲ با کاهش بیش از ۹۰ درصدی مواجه شده است.
روزنامه تجاری کومرسانت روسیه نیز در همین رابطه نوشته که تعداد خارجی‌هایی که به عنوان بخشی از یک تور سازمان‌یافته از روسیه بازدید می‌کنند، در طول سال ۲۰۲۲ بیش از ۹۰ درصد کاهش یافته است؛ زیرا انزوای بین‌المللی این کشور به دلیل جنگ در اوکراین، بیشتر مسافران بین‌المللی را از این کشور دور نگه داشته است.
این روزنامه اعلام کرده که ارقام رسمی منتشر شده از کاهش سالانه تعداد گردشگران ورودی روسیه ۴۰ درصد افت را نشان می‌دهد، یعنی تعداد گردشگران ورودی این کشور تقریبا از۲۹۰ هزار نفر در سال ۲۰۲۱ به ۱۹۰ هزار نفر در سال ۲۰۲۲ رسیده است.
این در حالی است که در سال ۲۰۱۹، بیش از پنج میلیون گردشگر از روسیه بازدید کرده بودند که از این تعداد ۴۰۰ هزار نفر با تورهای سازمان‌دهی‌شده به این کشور سفر کرده‌اند.
«سرگئی رومشکین» مجری تورهای گردشگری در روسیه تخمین زده است: ورود تورهای سازمان یافته به این کشور در یک‌سال اخیر ۹۰ درصدی کاهش داشته است. او می‌گوید: این صنعت به دلیل تصویر منفی روسیه، ممنوعیت استفاده از ویزا و مسترکارت در این کشور و همچنین قوانین محدودکننده ویزا از سوی خود روسیه، با مشکل مواجه شده است.
«رومشکین» همچنین می‌گوید: نباید افزایش قابل‌توجهی از گردشگران اروپایی را در سال ۲۰۲۳ انتظار داشت، اما شاید رشد کمی از سوی کشورهایی که با روسیه قراردادهای بدون ویزا دارند، مانند ایران و همچنین بازدیدکنندگانی از ترکیه و هند، داشته باشیم.
در این شرایط، روسیه امید دارد لغو ویزا با ایران و همچنین کاهش محدودیت‌های مسافرتی چین، اوضاع گردشگری این کشور را در سال ۲۰۲۳ بهبود بخشد. از همین رو، کمیته گردشگری مسکو بازارهای جدیدی را برای جذب گردشگران بیشتر جایگزین کرده که قطر، بحرین، عربستان و ایران از آن جمله هستند. توراپراتورهای روسیه بر این باورند که شاید بتوانند رشد کمی از سوی کشورهایی که با روسیه قراردادهای بدون ویزا دارند، مانند ایران را در سال ۲۰۲۳ تجربه کنند؛ با این امید بخش گردشگری سن‌پترزبورگ غرفه‌ای را در نمایشگاه گردشگری تهران که از سه‌شنبه ۱۸ بهمن‌ به مدت چهار روز برپاست، در اختیار گرفته است.
شمارش معکوس برای لغو روادید
شامگاه دوشنبه ۱۷ بهمن‌ هتلی ۵ ستاره در تهران پذیرای گردهمایی توراپراتورهای ایران و روسیه بود و آن‌طور که طرف روسی خبر داده انتظار می‌رود به زودی پروژه لغو روادید بین ایران و روسیه اجرایی شود.
این هیات روسی که متشکل از نمایندگان ۲۰ شرکت گردشگری از شهرهای مسکو، سن‌پترزبورگ و کازان هستند، در آستانه برپایی شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری ایران به تهران سفر کرده و امیدوارند بتوانند با اقدامات خود شمار گردشگران ایرانی در روسیه را به آمار پیش از همه‌گیری کرونا برساند.
این هیات گردشگری که متشکل از ۴۳ نماینده از مسکو و ۳۰ نماینده از سن‌پترزبورگ است، در سفری به تهران با حمایت کمیته گردشگری شهر مسکو و در دیدار با جمعی از آژانس‌های مسافرتی و گردشگری ایران، ضمن معرفی ظرفیت‌ها، امکانات، خدمات و تورهای گردشگری این کشور، به‌ویژه در سه شهر مسکو، سن‌پترزبورگ و کازان، از قصد این کشور برای افزایش شمار پروازها بین روسیه و ایران تا چند ماه خبر داد.
هم‌اکنون ۱۰ پرواز مستقیم در هفته بین تهران و مسکو برقرار است، اما برنامه شرکت‌های هواپیمایی روسیه بیانگر آن است که این تعداد پرواز از فصل بهار افزایش خواهد یافت. ضمن آن‌که به تعداد شهرهایی که از روسیه به ایران پرواز مستقیم خواهند داشت، اضافه می‌شود.
ماگومد (محمد) ماژِیف مدیر پروژه بین‌المللی کمیته گردشگری شهر مسکو در گردهمایی توراپراتورهای ایران و روسیه با تشریح برنامه‌های این کمیته برای توسعه روابط گردشگری با ایران، ویزا را از جمله موانع سفر بین دو کشور ‌برشمرد و گفت: انتظار می‌رود عملیات مبتنی‌بر توافقنامه بدون ویزا بین روسیه و ایران در آینده بسیار نزدیک آغاز شود.
ایران و روسیه از سال ۱۳۹۶ موافقتنامه‌ای را درباره لغو روادید سفرهای گروهی شهروندان دو کشور امضا کردند که به گفته مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی در وزارت میراث فرهنگی و گردشگری قرار بود این ویزا با آغاز سال ۲۰۲۳ لغو شود اما هنوز آن توافق به مرحله اجرا نرسیده است.
با اجرای این برنامه، شهروندان ایران و روسیه در صورتی‌که در قالب گروه‌های گردشگری از ۵ تا ۵۰ نفر بین دو کشور سفر کنند، برای مدت ۱۵ روز اقامت، به ویزا نیاز نخواهند داشت.
چالش کمبود تور لیدر مسلط به زبان روسی
اگر تورگردانان ایرانی بتوانند در زمینه بازاریابی و جذب گردشگر از روسیه اقدامات مثبتی را به انجام رسانند، می‌توان امیدوار بود که در بهار امسال شاهد شکل‌گیری موج ورود گردشگران روس به کشور باشیم. با وجود این تعداد کم راهنمایان گردشگری مسلط به زبان روسی در ایران می‌تواند تبدیل به چالشی جدی شود.
براساس آخرین آماری که وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی منتشر کرده چیزی حدود ۱۳ هزار راهنمای گردشگری دارای کارت معتبر در کشور وجود دارد.
البته تعداد قابل‌توجهی از این راهنمایان تور غیرفعال هستند و صرفا به گذراندن دوره و دریافت کارت بسنده کرده‌اند.
براساس برخی برآوردها صرفا چیزی حدود ۳ هزار راهنمای گردشگری فعال در کشور وجود دارد که اکثریت قریب به اتفاق آنها نیز صرفا به زبان انگلیسی مسلط هستند.
کمبود راهنمایان گردشگری در حوزه زبان‌های خاص از جمله روسی می‌تواند در صورت شکل‌گیری و توسعه روابط گردشگری میان ایران و روسیه مساله‌ساز شود.
از سوی دیگر با شیوع ویروس کرونا و رکود صنعت گردشگری، تعداد زیادی از راهنمایان گردشگری و فعالان صنعت هتلداری از حرفه‌های تخصصی خود خارج‌شده و در زمینه‌های دیگر مشغول به فعالیت هستند.
با توجه به پیش‌بینی‌ها و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای توسعه روابط گردشگری با روس‌ها طبیعتا مسائل مرتبط با نیروی انسانی و زیرساخت‌ها باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
فراموش نکنیم که توسعه روابط گردشگری با روسیه بدون فراهم کردن الزامات پذیرش گردشگر روس نتیجه‌ای به جز افزایش سفر ایرانی‌ها به روسیه و خروج ارز در پی نخواهد داشت.
بر همین اساس چنانچه مسوولان وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی و نیز بخش خصوصی کشور می‌خواهند از فرصت پیش آمده بهره‌مند شوند باید اقدامات عملی برای معرفی ایران به روس‌ها و فراهم کردن شرایط مساعد برای پذیرایی از گردشگران روس را مدنظر داشته باشند.