9 - 03 - 2025
دستفروشان تهران از معیشت تا مدیریت شهری
شهروز ابوالفتحی*
افزایش پدیده دستفروشی در معابر تهران به عنوان یکی از منابع درآمدی در میان اقشار مختلف جامعه منجر شده است تا این پدیده از چند منظر مورد توجه و نقد و بررسی باشد. اگرچه این شغل غیررسمی و کاذب برای بسیاری یکی از راهها برای تامین معیشت شده اما عدهای هم با کسب درآمدهای نجومی در برخی محورها نظم شهری و حقوق شهروندی و حقوق کسبوکار رسمی را نیز به چالش کشیدهاند. اکنون مدیریت شهری شهر تهران با آزمونی دشوار روبهرو است؛ چگونه میتوان میان حمایت از اقشار آسیبپذیر و حفظ نظم و عدالت اقتصادی در شهر تعادلی پایدار برقرار کرد؟
چالشهای مدیریت شهری در مواجهه با دستفروشان
در سالهای اخیر، فشارهای اقتصادی، افزایش هزینههای زندگی و کاهش فرصتهای شغلی رسمی، بسیاری از شهروندان را به سمت بساط گستری سوق داده است. این پدیده که در ابتدا بهصورت محدود و مقطعی بود، اکنون به یکی از چالشهای بزرگ کلان شهر تهران تبدیل شده است.
بسیاری از دستفروشان بهدلیل عدم دسترسی به شغلهای پایدار و نبود حمایتهای اجتماعی، تنها گزینه پیشرویشان را دستفروشی میبینند. این در حالی است که کسبوکارهای رسمی و مغازهداران که ملزم به پرداخت مالیات، اجاره و رعایت استانداردهای بهداشتی و قانونی هستند، حضور بیرویه دستفروشان و بساط گستری را بهعنوان یک تهدید جدی مینگرند.
آسیبهای اقتصادی و اجتماعی دستفروشی بیضابطه
رقابت نابرابر میان دستفروشان و کسبوکارهای رسمی، تنها یکی از پیامدهای منفی این پدیده است. حضور نامنظم و بدون نظارت بساط گستران در معابر عمومی، علاوهبر ایجاد ترافیک و مشکلات ترددی، منظر شهری را نیز تحت تاثیر قرار داده است. تجمع بیضابطه بساط گستران در خیابانها و پیادهروها، دسترسی شهروندان به خدمات شهری را محدود میکند و در برخی موارد باعث بروز تنشهای اجتماعی میان دستفروشان و کسبه شده است.
تجربههای جهانی؛ الگویی برای ساماندهی در شهر تهران
نگاهی به تجربههای موفق شهرهای بزرگ جهان میتواند در مدیریت بهتر بساطگستری در کلانشهر تهران راهگشا باشد. در نیویورک، بساطگستران با دریافت مجوزهای رسمی از مبادی قانونی و فعالیت در مناطق مشخص توانستهاند ضمن حفظ معیشت خود، به نظم مدیریت شهری نیز کمک کنند. استانبول با ایجاد بازارهای هفتگی و بارسلونا با برگزاری «بازارهای پاپآپ» به دستفروشان فضایی قانونی و منظم ارائه دادهاند که نهتنها به اقتصاد غیررسمی سامان داده بلکه به جاذبهای برای گردشگران تبدیل شده است.
اقدامات شهرداری تهران و راهحلهای پیشرو
شهرداری تهران با تدوین روندی همچون شناسایی بساطگستران و دستفروشان از طریق ثبتنام در سامانههای درگاه ملی مجوزها و اعطای مجوز کسبوکار به آنها و درنهایت استقرار این قشر در بازارهای محلی و روز بازارها گامهایی در جهت مدیریت این پدیده برداشته است. ایجاد بازارچههای محلی، تعیین زمانهای مشخص برای فعالیت دستفروشان و صدور مجوزهای موقت از جمله راهکارهایی است که میتواند به بهبود وضعیت موجود کمک کند.
با این حال معتقدم که برای دستیابی به نتایج پایدار لازم است سیاستهای ما با برنامهریزیهای بلندمدت و مبتنی بر تجربیات جهانی همراه باشد. آموزش و توانمندسازی دستفروشان، تشویق آنها به ثبت کسبوکارهای رسمی و بهرهگیری از فناوریهای هوشمند برای نظارت و کنترل بازارها میتواند در این مسیر موثر باشد.
حمایت و همراهی شهروندان از بازوان شهرداری تهران در شرکت ساماندهی وخرید کردن از مراکز معتبر و سامان یافته همچون روز بازارها، بازارچههای محلی از یکسو و همراهی و استقرار دستفروشان در مراکز معرفی شده و دریافت مجوزهای لازم تنها بخش کوچکی از مواردی است که میتواند منجر به سامانبخشی قریب به ۲۰هزار دستفروش در پایتخت باشد.
* کارشناس شهری
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد