دست‌های پشت پرده

هستی عبادی- حتما بخش بزرگی از افزایش ناترازی بنزین قاچاق است؛ هم آمارهای رسمی این روایت را تایید می‌کند و هم مسوولان آن را تایید می‌کنند. با این حال برای جلوگیری یا کاهش این پدیده اقدامی جدی انجام نمی‌شود.
روایت‌ها از حجم قاچاق بنزین متفاوت است. مهم‌­ترین آمار را همین چند روز پیش محمدباقر قالیباف رییس مجلس اعلام کرد که روزانه رقمی بین ۲۵ تا ۳۰‌میلیون لیتر است. همین تفاوت بین این دو رقم بیانگر منفعل بودن در برابر قاچاقی است که رییس مجلس آن را «سازمان یافته» توصیف می‌کند. یک حساب سرانگشتی از همین آماری که قالیباف آن را به‌­عنوان قاچاق بنزین اعلام کرده، نشان می‌دهد که با احتساب هر لیتر بنزین به قیمت فوب خلیج‌­فارس و دلار ۷۱‌هزار تومان، روزانه حدود ۳۲میلیون دلار از درآمدهای کشور به جیب همان گروه‌های سازمان یافته‌­ای می‌رود که بعضا با افزایش قیمت بنزین چه به لحاظ تاثیر در تصمیم­‌گیری‌های کلان یا زمینه­‌سازی برای ناامنی مخالفند. گروه‌های مافیایی که گویا توانی برای مقابله با آن‌ها نیست.
به­‌نظر می‌رسد تنها راه مقابله با این پدیده غیراقتصادی که به هدررفت منابع ملی منجر شده، بازگشت به راهکارهای کارشناسی است. واقعی کردن قیمت‌ها یا تلاش برای اجرای راهکارهای عادلانه‌­ای مثل یارانه به اقشار آسیب‌­پذیر و کاهش تعرفه واردات خودرو ازجمله این راهکارهای کارشناسی است که سال­‌هاست مطرح می‌شوند ولی اجرا نه. کارشناسان معتقدند فقط مطرح کردن چنین مسائلی کافی نیست، آن هم در زمانی که کمبود و ناترازی بنزین به حدی رسیده که کشور مجبور به واردات آن شده است.
شانه‌های خالی از مسوولیت
هدایت­‌الله خادمی، رییس هیات‌مدیره شرکت عملیات اکتشاف نفت و نماینده پیشین مجلس، در واکنش به اظهارات اخیر رییس مجلس درخصوص قاچاق بنزین به «جهان‌صنعت» گفت: ابتدا باید بگویم که وقتی مسوولان ما از موضوعی صحبت می‌کنند، معمولا مبنای حرف‌هایشان و یا اعتقادشان معلوم نیست؛ حتی مشخص نیست چند روز پای حرفی که زده­اند می‌ایستند. قاچاق روزانه 30‌میلیون لیتر بنزین که آقای قالیباف به آن اشاره کرده، به‌­نظر می‌رسد این حجم باید توسط تانکر‌ها جا­به‌­جا شوند. اگر ظرفیت هر تانکر را حدود 20‌هزار لیتر در­نظر بگیریم، یعنی روزانه چندین هزار کامیون باید در این کار دخیل باشند که البته با توجه به تصاویر منتشر شده از لب مرزها می‌بینیم که تعداد این کامیون‌ها هم کم نیستند.
نماینده ادوار مجلس با اشاره به سیستم مانیتورینگ در کشورهایی مثل عربستان افزود: پدیده قاچاق می‌تواند به هر دلیلی اتفاق بیفتد؛ ولی سیستم رصدیابی هم مهم است. برخی کشورها مثل عربستان روش مانیتورینگ را اجرا کرده‌­اند. این سیستم از زمان خروج یک قطعه از زیر زمین تا زمانی که یا به صورت خام یا به صورت فرآورده‌های مختلف در نقاط صادراتی یا مصرفی مورد استفاده قرار بگیرد، کنترل می‌کند و جمع مصرف داخلی با مقدار صادرات بدون اختلاف یک قطره باید با همان مقداری که استخراج شده برابر باشد. این روش مناسبی است؛ هر کشوری می‌تواند این کار را انجام دهد ولی ما نمی‌خواهیم که این کنترل را انجام دهیم.
خادمی با تاکید بر اینکه این حجم از قاچاق که کسی متوجه آن نیست بسیار خطرناک است، تصریح کرد: اینکه گفته شده این قاچاق به صورت سازمان یافته و سیستماتیک است، درست است ولی اگر قرار باشد که آقای قالیباف و روسای جمهور و نمایندگان مثل مردم کوچه و خیایان فقط بدبختی و بی­‌عدالتی‌ها را بیان کنند که درست نیست. آقایان بهتر است بروند سراغ کار خصوصی خودشان و اجازه دهند کسانی که می‌توانند جلوی چنین مسائلی را بگیرند مسوولیت بگیرند. این یک واقعیت است که ما در کشور با مجموعه‌­ای از مشکلات مواجه هستیم که هر ناکارآمدی‌­ای در آن وجود دارد؛ اقتصاد معیوب، قاچاق، دزدی و… منتها کسی نیست که این مشکلات را حل کند. مردم از همه مشکلات آگاهند. به جای این گزارش و آمار بهتر است مسوولان دنبال حل مشکلات باشند تا کشوری که دومین ذخایر گازی و سومین ذخایر نفتی جهان را دارد به چنین بدبختی نرسد که برای تامین برق و آب و گاز درمانده باشد.
وی با بیان اینکه در کشور ما هیچ‌­کس پاسخگو نیست و افراد فقط به یک سری شعار بسنده می‌کنند، گفت: این روش که هر دولتی که روی کار می‌آید تقصیر را گردن دولت قبلی می‌اندازد، جواب نمی‌دهد. مردم را ناراضی‌تر می‌کند و کشور وارد یک سیکل معیوب می‌شود که نمونه آن هیچ‌­کجا پیدا نمی‌شود.
تخم‌مرغ دزد، شترمرغ دزد شد
این کارشناس انرژی در پاسخ به این سوال که برای افکار عمومی سوال است که چرا جلوی قاچاق گرفته نمی‌شود، اظهار کرد: قاچاقچی‌ها قدرتمند می‌شوند؛ به اصطلاح تخم‌مرغ دزد، روزی
شتر­مرغ دزد می‌شود. اینها باندهای بزرگی را تشکیل داده‌­اند که به­‌جز اینکه منابع مالی دارند، هر روز هم قدرتمندتر می‌شوند و پیوندها و ارتباطی دارند که نه­‌تنها در سوخت بلکه در همه جا شاهدش هستیم.
وی افزود: به نظر می‌رسد، نه‌­تنها دولتمردان در این رابطه عملا اقدامی نمی‌توانند بکنند، بلکه حتی نمی‌دانند که قرار است چه کاری انجام دهند! در این شرایط فقط امید به ورود قوه قضاییه است. اگر این قوه به عنوان مدعی‌­العموم در زمانی که هیچ‌کس این کار را نمی‌کند، کار را در دست بگیرد و از افراد مربوطه بخواهد که اقداماتشان را توضیح دهند، حتما بازدارنده خواهد بود و جا برای افراد درستکار و کاردان هم باز خواهد شد.
خادمی تاکید کرد: البته آقای قالیباف بهتر بود که به جای طرح مساله و آمار دادن، به سراغ راه‌­حل‌ها برود؛ مثلا از روزی که این بحث را مطرح کرده چه کاری کرده؟ ایشان بالاخره جزو سران این مملکت است­. قبلا در نیروی انتظامی بوده و به خوبی می‌داند که این افراد قاچاقچی چطور شبکه‌­سازی می‌کنند. خیلی راحت با یک تلفن می‌تواند اطلاعات زیادی درباره چگونگی قاچاق و افرادی که قاچاق می‌کنند پیدا کند. اینکه مسوولان کاری نمی‌کنند. دو حالت دارد؛ حالت خوش‌بینانه آن این است که بگوییم بلد نیستند و آن قاچاقچی‌ها هم ارتباط مالی قوی دارند و همه را می‌خرند و حالت بدبینانه‌­اش هم خیلی چیزهای دیگر است که متاسفانه کشور را دارد به سمت­‌و­سوی دیگری می‌برد.
کم‌کاری ارگان‌های نظارتی
حسن مرادی، نماینده پیشین مجلس و کارشناس انرژی نیز در همین خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: قاچاق سوخت چند بعدی نیست و روش‌های آن مشخص است. یکسری لنج‌هایی از سواحل ایران خارج می‌شوند. با یک بار رفت‌­و­آمد می‌توانند مقدار زیادی را قاچاق کنند. درست است که بخشی از این قاچاق به صورت سازمان­‌یافته انجام شود، ولی باتوجه به مرز چند هزار کیلومتری ما با کشورهای همسایه، باید به ابعاد مختلف قاچاق مثل کولبری، موتور­بری، وانت‌­بری و… نیز توجه شود. جدا از اینکه از این مرز‌ها قاچاق به صورت سازمان­‌یافته و با پتانسیل بالا صورت می‌گیرد، قاچاق‌هایی با مقادیر کم هم دیده می‌شود. وی با اشاره به اینکه نیروگاه‌ها و پتروشیمی‌ها هم به خروج سوخت متهم شده‌­اند، افزود: این ادعا باید مشخص شود؛ در هر شرکت یا ارگانی، بخشی به نام حراست داریم که حقوق می‌گیرند تا چنین مسائلی را گزارش دهند.
زمانی که حراست پالایشگاه و نیروگاه‌ها چنین اقدامات غیر‌اصولی که می‌بینند را گزارش نکنند، نتیجه‌اش می‌شود همین که الان با آن مواجه هستیم. ما انتظار هوشیاری داریم چراکه کل میزان قاچاق کشور حاصل جمع‌­بندی همین خرده قاچاق‌هاست.مرادی با تاکید بر اینکه ارزان بودن قیمت‌ها باعث می‌شود قاچاق در مقادیر کم هم به صرفه باشد، گفت: اینقدر فاصله قیمتی بنزین در کشور ما با همسایه‌ها بالا است که حتی افراد حاضرند با فرغون هم تعداد کمی بنزین جا‌به‌جا کنند. اگر بخواهیم این اتفاق نیفتد باید بحث برابری قیمت در دو طرف مرز را پیگیری کنیم. یکی از پارامترها قیمت است و دیگری ارگان‌های نظارتی است که به وظیفه خودشان به­‌خوبی عمل نمی‌کنند. او تاکید کرد: اگر دستگاه‌ها به وظیفه‌شان درست عمل کنند، کسی جرات نمی‌کند در روز روشن قاچاق کند.