دست رد به محصولات ایرانی

گروه بازرگانی- برگشت محصولات کشاورزی صادراتی ایران طی هفته‌های اخیر با حواشی زیادی همراه بود و حتی برخی از مسوولان علاوه بر اینکه واقعیت را کتمان می‌کردند، علاقه‌ای به شفاف‌سازی در مورد این مساله نیز نداشتند، با این حال اعلام اخیر وزارت جهاد کشاورزی، بالا بودن سموم و فلزات سنگین به عنوان یکی از دلایل برگشت برخی محصولات را تایید می‌کند به طوری که مقرر شده از این پس ارائه گواهی سلامت جهت صادرات این محصولات از گمرک الزامی باشد.
پس از بازگشت سلسله‌وار محصولات کشاورزی صادراتی از کشورهای مقصد نظیر روسیه، ازبکستان، ترکمنستان و هند، بالاخره مسوولان را بر آن داشت تا مواضعی را در قبال این چالش کهنه اتخاذ کنند، اگرچه این مواضع تاکنون رنگ و بوی انکار داشته و در آنها از «توطئه» علیه محصولات کشاورزی ایران سخن به میان آمده است. چنانکه در تازه‌ترین اظهارنظرها، شاهپور علائی‌مقدم رییس سازمان حفظ نباتات کشور اعلام کرده است که اگر یک نفر در کل کشور یک برگ آنالیز از وجود باقی‌مانده سموم براساس MRL تحویل دهد که حد آن بالاتر از استانداردهای کشور مبدا بوده، من از مردم عذرخواهی کرده و از سمت خود کناره‌گیری می‌کنم. یا در اظهارنظر دیگری به منظور کوچک‌نمایی این مساله، عنوان شده است که تنها پنج درصد از محصولات کشاورزی ایران مرجوع می‌شود.
این گفته‌ها در حالی است که به گفته کارشناسان این حوزه، مساله باقیمانده سموم یکی از چالش‌های بخش کشاورزی ایران بوده و به هیچ‌وجه قابل‌انکار نیست. بنابراین چنانچه دولت به دنبال افزایش صادرات است باید برای رفع این مساله چاره‌اندیشی کند. در حال حاضر، بازار‌های هدف ما به چهار کشور همجوار نظیر عراق و افغانستان محدود شده که اگر این کشورها نیز به سامانی برسند و مقررات و ضوابط بهداشتی و غذایی خود را ارتقا دهند، صادرات ایران به این کشورها نیز با محدودیت مواجه خواهد شد.
گواهی سلامت به گواهی بهداشت اضافه شد
این در حالی است که اخیرا در جلسه بین دستگاه‌های مربوطه بالا بودن سموم در برخی محصولات تایید شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ۱۳ دی ماه طی مکاتبه دفتر توسعه صادرات وزارت جهاد کشاورزی با اعلام اینکه برخی محموله‌های کشاورزی بنا به دلایل مختلف از جمله بالا بودن سموم و فلزات سنگین به کشور برگشت خوردند، تاکید شده که برای صادرات کلیه محصولات کشاورزی علاوه بر گواهی بهداشتی، اخذ گواهی سلامت از سازمان غذا و دارو نیز الزامی باشد. بر این اساس کلیه تجار و صادرکنندگان محصولات کشاورزی ملزم هستند که حداقل پنج روز قبل از حمل بار و هرگونه اظهار در گمرک‌ها، با مراجعه به معاونت‌های سازمان غذا و دارو در استان‌ها، گواهی سلامت محموله‌های صادراتی را اخذ کنند و صدور هرگونه مجوز بهداشتی توسط سازمان حفظ نباتات منوط به ارائه گواهی سلامت است.
لزوم هماهنگی گمرک و سازمان غذا و دارو
اما به دنبال این مکاتبه در ۱۵ دی ماه نیز موضوع صادرات محصولات به روسیه مورد توجه قرار گرفته و اعلام شد که از ابتدای بهمن تا ابتدای اسفند امسال باید کلیه کارشناسان قرنطینه مستقر در گمرک‌های صادراتی، گواهی سلامت سازمان غذا و دارو را به عنوان پیش‌نیاز صدور گواهی بهداشت گیاهی از صادرکنندگان محموله‌های گیاهی به روسیه دریافت کنند. البته از ابتدای اسفند باید گمرک و سازمان غذا و دارو به نحوی عمل کنند که صادرات کلیه محصولات کشاورزی به روسیه با ارائه گواهی سلامت به عنوان یکی از مدارک مورد نیاز برای گمرک باشد و در سیستم epl گمرک ثبت شود.
بر این اساس صادرکنندگان محموله‌های گیاهی صادراتی به روسیه باید حداقل پنج روز قبل از حمل بار و هرگونه اظهار به سازمان غذا و دارو مراجعه و گواهی سلامت دریافت کنند.
پیامد حضور در بازارهای دست چندم و ارزان
در همین خصوص احمدرضا فرشچیان عضو هیات نمایندگان اتاق تهران می‌گوید که مساله باقیمانده سموم، محصولات ایرانی را از بازارهای تراز اول و دوم دنیا به سمت بازارهای درجه سه و چهار سوق داد و پیامد حضور در بازارهای دست چندم و ارزان، کاهش کیفیت محصولات و ارزآوری کمتر است.وی به عنوان یکی از صادرکنندگان محصولات کشاورزی، گفت: این چالش بیش از سه دهه است که روی تولید و صادرات محصولات کشاورزی ایران سایه انداخته و منجر به از دست رفتن بازارهای تراز اول دنیا شده است. فرشچیان در این باره توضیح داد: موضوع باقیمانده سموم، مساله جدیدی نیست و عمر آن به بیش از ۳۰ سال می‌رسد.
البته در مقاطع مختلف نیز مباحثی در این زمینه صورت گرفته و سپس به فراموشی سپرده شده است. اگرچه گفته می‌شود در دهه ۸۰ بازرسی کل کشور به این مساله ورود پیدا کرده اما نتوانسته است آن را به سرانجام برساند.
او با بیان اینکه سطح استاندارد کشورها، متفاوت است گفت: در زمینه کنترل باقیمانده سموم، اروپایی‌ها پیشگام بودند و پس از ارتقای استانداردها در این کشورها، سختگیری آنها نسبت به محصولات ایرانی افزایش پیدا کرد. چنانکه اوایل به صورت تصادفی محصولات ما را مورد آزمایش قرار می‌دادند، اما بعدها این آزمایش‌ها شامل همه محصولات ایرانی شد. در نهایت اینکه، به تدریج کشورهای تراز اول اروپایی نظیر آلمان، فرانسه سوییس و انگلستان، از حجم مبادلات خود
با ایران کاستند.
پیشنهادی که در وزارت کشاورزی مسکوت ماند
رییس سابق کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران افزود: صادرکنندگان سپس به سراغ کشورهای اروپای شرقی رفتند و پس از آنکه این کشورها نیز استانداردهای خود را بهبود بخشیدند، مشکلات محصولات ایرانی در این بازارها نیز افزایش یافت.
او با تاکید بر اینکه، کنترل‌ها و سختگیری در بازارهای تراز سه و چهار نیز رو به افزایش است، گفت: از دو سال پیش در کمیسیون کشاورزی اتاق تهران جلسات متعددی را با حضور نمایندگان نهادهای دخیل نظیر وزارت جهاد کشارزی، سازمان غذا و دارو و سازمان استاندارد برگزار کردیم و خروجی این جلسات، سندی به نام باقیمانده سموم بود که در آن راهکارهایی از سوی کمیسیون کشاورزی اتاق تهران پیشنهاد و به وزیر وقت جهاد کشاورزی ارائه شد. اما این پیشنهادات چندان مورد توجه قرار نگرفت و در وزارت جهاد کشاورزی مسکوت ماند؛ در حالی که وزیر وقت می‌توانست از طریق همفکری با بخش خصوصی به رفع این مساله
کمک کند.
فرشچیان با بیان اینکه به دلیل باقیمانده سموم روی محصولات کشاورزی،‌ بازارهای بسیاری از دست رفته و سهم فروش این محصولات در بازارهای خارجی در حال کاهش است، گفت: به هر حال طبقه کشاورز، طبقه‌ای یارانه‌بگیر است. تصور کنید که اگر درآمد این قشر به واسطه اصلاح کشت و افزایش صادرات حدود ۳۰ یا ۴۰ درصد افزایش پیدا کند چه تاثیری روی زندگی آنها خواهد گذاشت و اینکه به دلیل این افزایش درآمد، چه باری از روی دوش دولت برداشته خواهد شد.
خبر تهاتر سم و کود با چین صحت ندارد
گفتنی است سرپرست سازمان حفظ نباتات خاطرنشان کرد: بعد از مذاکراتی که با هندوستان داشتیم بحث صادرات کیوی از ایران به این کشور از سر گرفته شد. شاهپور علایی مقدم در پاسخ به این پرسش که بحث تهاتر سم و کود با کشور چین در خبرها مطرح شده است آیا صحت این موضوع را تایید می‌کنید؟ گفت: خیر، تهاتر سم و کود با کشور چین صحت ندارد. وی در ادامه با بیان اینکه سم و کود موجود در کشور با استانداردهای جهانی مطابقت دارد، تصریح کرد: موسسه تحقیقات آب و خاک متولی رصد و پایش کیفیت کودهای شیمیایی و کودهای ماکرو و میکرو است؛ هر کودی که مورد تایید این موسسه باشد قابلیت استفاده در کشور را دارد.این مقام مسوول در پاسخ به این پرسش که با بالا رفتن قیمت سم و کود کشاورزان توان خرید این محصولات را ندارد آیا دولت در این زمینه تمهیدات لازم را اندیشیده است تا این نیاز کشاورزان را تهیه و در اختیار آنها قرار بدهد؟ گفت: سازمان نباتات در حوزه کودهای شیمیایی نمی‌تواند اظهارنظر کند چراکه در حیطه کاری ما نیست اما در بحث سموم باید بگویم تولیدکنندگان داخلی بیش از ۷۵ درصد از نیاز کشور را به‌صورت تکنیکال و افزودن ماده موثر تولید می‌کنند.
وی ادامه داد: برای مرحله داشت ۴۶ هزار تن سم و انواع آفت‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها تهیه شده است و در این بخش مشکلی نداریم. با تلاش کلینیک‌های گیاه پزشکی و با نظارت سازمان نظام کشاورزی و منابع طبیعی، بحث توزیع سموم با نسخه تاییده سلامت مد نظر ما قرار گرفته است و بدون نسخه بهره‌برداران و کشاورز نباید از سموم استفاده کند. علایی مقدم با اشاره به حل شدن مشکل مرجوع شدن کیوی از هندوستان، بیان کرد: موضوع مرجوع شدن این محموله سم نبوده است بلکه پیدا شدن شپشک توت سفید باعث شد کیوی‌ها به ایران مرجوع شوند. به این نکته باید توجه کرد که محموله مرجوعی از امارات به هند صادر شده بود در این کشور شرایط قرنطینه اهمیت ندارد و بیشتر به بازارپسندی محصولات توجه می‌شود.