دوئل دموکراسی و پوپولیسم

مردم فرانسه که دو هفته پیش در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری به دو حزب بزرگ این کشور نه گفتند، امروز در دور دوم باید از میان امانوئل ماکرون، نامزد جوان طیف میانه‌رو و مارین لوپن، کهنه‌‌کار سیاست از جناح راست‌افراطی یکی را انتخاب کنند. دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری، دو هفته پس از دور اول، امروز برگزار می‌شود.
هفته گذشته این دو در یک مناظره پرالتهاب رو در روی هم قرار گرفتند تا بی‌سابقه‌ترین مناظره دو نامزد انتخاباتی در تاریخ فرانسه رقم بخورد. مردم فرانسه برای نخستین بار به‌صورت زنده شاهد دو ساعت و نیم توهین ماکرون و لوپن به یکدیگر بودند. حال فضای جامعه فرانسه همچنان تحت‌تاثیر این مناظره است.
امانوئل ماکرون رقیب خودش را نادان، فاسد، دروغگو و دارای اعتقادات ملی‌گرایانه خطرناک خواند که فرانسه را به ورطه بدبختی و جنگ داخلی خواهد کشاند. مارین لوپن هم در مقابل ماکرون را که زمانی از مدیران بانکی و در دوره کوتاهی هم وزیر اقتصاد در کابینه فرانسوا اولاند بوده، فاسد و مستبد خواند که با اسلامگرایان زدوبند کرده و در برابر تروریسم چیزی برای گفتن ندارد. او ماکرون را متهم کرد که حاضر است در قبال تقویت جهانی‌سازی، فرانسه را ذبح کند. در طول مناظره، ماکرون بارها گفته‌های لوپن را چرند خواند و لوپن هم هر بار که به رقیبش حمله کرد او را بچه لقب داد.
شوک و حیرت از تیترهای روزنامه‌های فرانسوی فردای مناظره مشهود بود. رسانه‌های این کشور طبق نظرسنجی‌های مختلف، ماکرون را پیروز مناظره کثیف انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کردند اما از نارضایتی مردم نسبت به رویکرد هردو نامزد در مناظره هم خبر دادند. گفته می‌شود این مناظره بیش از ۱۶میلیون بیننده داشته است. روزنامه‌ها ضمن انتقاد از حالت تهاجمی لوپن در تمام ۱۶۰دقیقه مناظره، این رویارویی را بی‌فایده و بی‌ارزش خواندند.
ماکرون و لوپن در طول مناظره خود ترجیح دادند به جای ارائه برنامه در حوزه‌های مختلف به دیدگاه‌های طرف مقابل بتازند. اشتغال، اقتصاد، تروریسم، مهاجران، اسلامگرایی افراطی، امنیت و ادامه حضور فرانسه در اتحادیه اروپا مهم‌ترین محورهای بحث‌های انتخاباتی طی هشت ‌ماه گذشته بوده است. ۱۵سال پیش شاید اگر ژاک شیراک قبول می‌کرد که در مناظره تلویزیونی مقابل ژان ماری لوپن، پدر مارین لوپن، بنشیند مردم فرانسه خیلی زودتر از اینها شاهد دعوا و توهین نامزدها روی آنتن زنده تلویزیونی بودند. شیراک از ترس نفرت‌پراکنی در جامعه، حضور در مناظره را نپذیرفت.
روز سرنوشت
امروز نه‌تنها برای فرانسه بلکه برای اروپا روز سرنوشت‌سازی است. پس از جنگ جهانی دوم هیچ‌گاه دست‌راستی‌های افراطی تا به این حد به قدرت نزدیک نبوده‌اند. پیش از فرانسه، اسفند سال قبل هلند میدان رویارویی راست‌های افراطی با نظام حاکم بود که با شکست سخت راستگرایان همراه شد اما اکنون در فرانسه وضعیت به‌گونه دیگری است.
طبق نظرسنجی‌‌ها، امانوئل ماکرون ۳۹ساله اکنون ۲۰درصد بیشتر از مارین لوپن ۴۸ساله رای دارد اما همانند دور اول، جمعیت بزرگی از رای‌دهندگان هنوز تصمیم نهایی خود را نگرفته‌اند؛ گروهی که در ادبیات سیاسی، آرای آنها را خاکستری می‌نامند. در دور اول حدود ۳۰ درصد از رای‌دهندگان تا روز قبل از انتخابات نمی‌دانستند به چه‌کسی می‌خواهند رای دهند. اکنون در دور دوم، این تعداد به چیزی حدود ۲۰ درصد رسیده است اما همین ۲۰ درصد درصورتی که رای خود را به نفع لوپن به صندوق‌ها بیندازند، می‌توانند سرنوشت انتخابات را تغییر دهند. اگرچه ماکرون پس از ائتلاف همه احزاب سیاسی فرانسه علیه راست‌های افراطی شانس اصلی پیروزی در انتخابات است اما آرای خاکستری در انتخابات همچنان می‌توانند تعیین‌کننده باشند.
اروپا پس از انتخابات فرانسه
در نگاه آلمان، دور دوم انتخابات فرانسه بازی با سرنوشت است. پیروزی لوپن برای برلین فاجعه خواهد بود. با این حال، پیروز شدن ماکرون هم کار آسانی نیست. سرنوشت اروپا به انتخابات حساس فرانسه بستگی دارد.
در کمتر از یک سال سیاستمداران آلمان با دو واقعه تکان‌دهنده روبه‌رو شدند: خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت) و ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در ایالات متحده آمریکا. هیچ‌کس در برلین نمی‌خواهد این سناریو در دور دوم انتخابات فرانسه امروز تکرار شود و لوپن به قدرت برسد. اگر چنین شود به معنای پایان عضویت فرانسه در اتحادیه اروپا و فروپاشیدن این اتحادیه خواهد بود؛ این همان نقطه شکننده برای اتحادیه اروپا است که چندین نسل آن را ساخته‌اند. برگزیت یا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، این اتحادیه را فقط آسیب می‌زند اما وجود این اتحادیه بدون فرانسه غیرقابل تصور است.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که امانوئل ماکرون پیشتاز است اما این دلیل کافی برای برلین نیست تا نفس راحت بکشد. نظرسنجی‌های مشابه هم پیش از برگزیت و انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا انجام شد اما نتایج آنها کاملا اشتباه از آب در آمد. اضطراب را در سخنان صدراعظم آلمان می‌توان دید. او گفته است: بستگی به رای‌دهندگان فرانسوی دارد و نمی‌خواهم در آن مداخله کنم اما خشنود خواهم شد اگر امانوئل ماکرون برنده شود چون او حامی اتحادیه اروپاست.
فرانسوی‌ها در آلمان
ماکرون طی سخنرانی خود در ژانویه، هنگامی که هنوز به چشم نمی‌آمد در دانشگاه هامبولت برلین گفت: من بیشتر هوادار اروپا هستم و آن را همراه با آلمان می‌خواهم. او در ادامه گفته بود: من به آلمان اعتماد دارم. ماکرون در ماه مارس همراه با دیگر نامزدهای ریاست‌جمهوری فرانسه، فرانسو فیلو و بنوت هامون با آنگلا مرکل در دفتر صدرات اعظم دیدار کرد. مرکل در آغاز حامی فیلو بود، پیش از آنکه او به رسوایی مالی متهم شود.
مارین لوپن هم از آلمان دیدن کرد اما نه با آنگلا مرکل، بلکه او در یک کنفرانس راستگرایان عوامگرا در شهر کوبلنز آلمان شرکت کرد. نظرمنفی لوپن درباره مرکل بر کسی پوشیده نیست. لوپن در کارزار انتخاباتی خود گفت هیچ علاقه‌ای ندارد که معاون صدراعظم مرکل باشد. او ماکرون را متهم کرد که می‌خواهد فرانسه را در یک ظرف نقره‌ای به آلمان تحویل دهد. گرم گرفتن ماکرون با سیاستمداران آلمان در رقابت‌های انتخاباتی فرانسه دستاویز کاندیداهای رقیب شده بود.
مرد فرانسوی محبوب برلین
بین ماکرون و لوپن، انتخاب برای برلین مشخص است؛ همه عوامگرایان حزب «بدیل برای آلمان» از ماکرون حمایت می‌کنند حتی چپ‌های آلمان. پیش از اولین دور رای‌گیری، زیگمار گابریل از حزب سوسیال دموکرات آلمان در حمایت از ماکرون سخن گفت نه در حمایت از ‌هامون سوسیالیست. گابریل گفت که ماکرون یک سوسیال دموکرات واقعی است. یکی از کارشناسان شورای آلمان برای روابط خارجی می‌گوید که ماکرون با آلمان سازگار است. او می‌گوید، ماکرون مورد علاقه برلین است چون او با سیاست اروپایی آلمان و همچنین حوزه شینگن و واحد پولی یورو همنظر است. علاوه بر این، در بسیاری از مسایل جهانی از قبیل روسیه، سوریه و تجارت آزاد، نظر کاملا مشابهی با آلمان دارد. الموت مولر از شورای اروپا برای روابط خارجی می‌گوید که از دیدگاه برلین، ماکرون تنها کسی است که می‌تواند کمک کند تا اتحادیه اروپا منسجم بماند.
آلمان و فرانسه؛ والدین و فرزند
به عنوان رییس‌جمهور، ماکرون می‌تواند شریک سازنده‌ای برای آلمان باشد اما او طبیعتا می‌خواهد یک مرد بله‌گو نباشد. ماکرون از بودجه مشترک اروپا حمایت می‌کند در حالی که این به مذاق برلین چندان خوش نمی‌آید. علاوه بر آن، ماکرون، وزیر سابق اقتصاد فرانسه منتقد مازاد تجارت آلمان است و سرمایه‌گذاری این کشور را بسیار کم می‌بیند.
با این همه سیلوی گولارد، عضو لیبرال پارلمان می‌گوید که او آلمان را خشمگین نخواهد کرد. او تنها کاندیدایی بود که از سیاست درهای باز مرکل در قبال پناهجویان حمای ت کرد و گفت که از مدل اقتصادی آلمان پیروی خواهد کرد. پیروزی ماکرون نشانه‌ای از آرامش برای آلمان خواهد بود هرچند این کشور همواره به فرانسه در قبال تصمیمات مالی و مسایل اقتصادی توصیه کرده است. به این نوع نگاه معلم‌گونه آلمان در سخنان اخیر گابریل وزیر خارجه آلمان اشاره شده است. گابریل در مقاله‌ای که لوموند منتشر کرد، گفته است که آلمان بار دیگر یک کارگزار با اعتماد برای مسایل اروپا خواهد بود و از رفتاری مانند معلم متکبر مکتب خودداری خواهد کرد. این اظهارنظر گابریل تا حدی می‌تواند نظر رای‌دهندگان را نسبت به ماکرون عوض کند؛ ماکرون که متهم است همه چیز را به آلمان تحویل می‌دهد.