دور تند محرومیت از تحصیل در ایران

تجارت‌نیوز- کودکان بسیاری در کشور از حق قانونی خود یعنی تحصیل و آموزش باکیفیت محروم هستند؛ از روستاهای دورافتاده گرفته تا حتی در مراکز شهرها. کسانی که قرار است آینده‌ساز کشور باشند، اما به جای آنکه در کلاس درس باشند یا خانه‌نشین شده‌اند یا راهی بازار کار. روز گذشته معصومه پازوکی معاون وزیر آموزش‌و‌پرورش به «ایرنا» گفته که حدود ۳۰ هزار نفر از آمار کل بازماندگان از تحصیل، کودکانی هستند که به دلیل محرومیت امکان رفتن به مدرسه را ندارند. معاون وزیر آموزش‌و‌پرورش گفته بر این اساس وقتی آمار بازماندگان از تحصیل را واقعی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که تعداد به آن صورت تکان‌دهنده نیست!
۳ عامل مهم بازماندگی از تحصیل
پیش از این رضا امیدی جامعه‌شناس در نشستی که در موسسه رحمان برگزار شد، علل ترک‌تحصیل و بازماندگی از تحصیل را بررسی کرد. او گفت پژوهش‌های مختلف در این زمینه، سه عامل مهم، بازماندگی از تحصیل در ایران را توضیح می‌دهد.
امیدی توضیح داد: «اولین عامل، فقر است. این مساله در ایران بسیار هم جدی است. فقر همان عامل بازماندگی موقت از تحصیل است، هم بازماندگی دائمی. بازماندگی موقت به این معنا که شواهد زیادی وجود دارد که در خانواده‌های فقیر و با توجه به شرایط متفاوت استان‌ها، تعداد زیادی از کودکان به‌ویژه پسران در مزارع و گلخانه‌ها کار می‌کنند. برای مثال در برخی استان‌ها که برداشت محصول در فصل پاییز انجام می‌شود، می‌بینیم که علی‌رغم ثبت‌نام کودکان در مدارس، حدود دو یا سه ماه به مدرسه نمی‌روند.»
این جامعه‌شناس ادامه داد: «عامل دوم، دسترسی به مدارس است. گزارش‌های مختلفی از در دسترس نبودن مدرسه داریم؛ به‌ویژه در مناطقی که پراکندگی جمعیت دارند.»
امیدی گفت: «سومین عامل، معلولیت است. معلولیت چه در دوران ابتدایی چه مقاطع بالاتر یک مساله جدی است که با آن مواجه هستیم. حذف رفت‌وآمد رایگان باعث شده خانواده‌های بسیاری از افرادی که دارای معلولیت هستند، نتوانند این هزینه را تامین کنند. در نتیجه ریزش در میان آنها بسیار زیاد است.»
معلولیت، عامل دوم یا سوم بازماندگی از تحصیل
معلولیت یکی از عوامل بازماندگی از تحصیل شده است. به عبارت ساده‌تر، اگر عوامل اقتصادی را هم کنار بگذاریم، داشتن معلولیت به‌تنهایی می‌تواند عاملی برای بازماندگی از تحصیل شود.
اردیبهشت سال جاری، حمید طریفی‌حسینی رییس سازمان آموزش‌و‌پرورش استثنایی به «ایرنا» گفت که براساس پژوهش‌های انجام شده، معلولیت شاید عامل دوم یا عامل سوم بازماندگی از تحصیل، پس از مشکلات اقتصادی است.
آنطور که طریفی‌حسینی گفت، اگر مشخص شود که علت بازماندگی، معلولیت فرد باشد، به سازمان آموزش‌و‌پرورش استثنایی معرفی می‌شود. شدت معلولیت بررسی می‌شود و در صورتی‌که امکان حضور در مدرسه یا آموزش‌پذیری را داشته باشد، شرایط تحصیل برای او در مدرسه یا به صورت انفرادی مهیا می‌شود.
افزایش ۲۱ درصدی تعداد بازماندگان از تحصیل
در همین حال در مدارس کشور جای بسیاری از کودکان و معلمان خالی مانده است. تعداد این صندلی‌های خالی طی سال‌های اخیر رو به افزایش بود. آمارهای رسمی نیز این ادعا را تایید می‌کند. از جمله این آمارها می‌توان به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس اشاره کرد. پیش‌تر مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی از بازماندگی تحصیل بیش از ۹۰۰ هزار کودک در ایران طی سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نوشت. آنطور که جزئیات این گزارش نشان می‌دهد که ۱۳۹۶-۱۳۹۵ تعداد بازماندگان از تحصیل حدود ۷۴۸ هزار نفر بودند. سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰، اما تعداد آنها ۹۱۱ هزار و ۲۷۷ نفر رسید. به عبارتی طی ۶ سال بیش از ۲۱ درصد افزایش داشت.
فراموشی مشکلات در سایه مسائل سیاسی
به نظر می‌رسد آنچه به فراموشی سپرده شده، مشکلات آموزش‌و‌پرورش است. مشکلاتی مانند بازماندگی از تحصیل، ترک تحصیل کودکان، کمبود معلم، کمبود کلاس، فرسودگی مدارس، نمرات ضعیف دانش‌آموزان و کمبود نیروی متخصص!
در حالی که کودکان بسیاری به دلایل مختلف از جمله فقر و معلولیت از تحصیل محروم هستند، وزیر آموزش‌و‌پرورش به دنبال پیوند مدارس و مساجد است. رضامراد صحرایی از همان ابتدا که تصدی این وزارتخانه را به عهده گرفت، بر حضور روحانیون در مدارس تاکید داشت. او در مصاحبه‌های بسیاری بر این دغدغه خود تاکید کرده است. برخی کارشناسان حوزه آموزش، اما می‌گویند این روند می‌تواند به آموزش عمومی در کشور آسیب وارد کند.
با افزایش مشکلات حوزه آموزش از جمله کمبود معلم و افزایش بازماندگان از تحصیل، مهرماه سال جاری، صحبت از استیضاح رضامراد صحرایی شد. البته طولی نکشید که برخی نمایندگان گفتند استیضاح او در اولویت نیست و منتفی شد. حالا باید دید آیا موج مشکلات این وزارتخانه، صحرایی را هم مانند یوسف نوری (وزیر قبلی آموزش‌و‌پرورش) کنار می‌زند یا آنکه دولت و مجلس با او همراهی می‌کنند تا این مشکلات به وزیر بعدی برسد.