دولت ناتوان در مدیریت بازار ارز

گروه اقتصاد- اظهارات متناقض وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی، شعارهای سیاسی و ادبیات تنش‌زای دولت در مدیریت ارزی، ناتوانی بانک مرکزی در کنترل بازار ارز و سکه، تلاطم بازار ارز ناشی از مدیریت بدون راهبرد و مصاحبه‌های ضد‌ونقیض از سوی مدیران بانک مرکزی علل تلاطم بازار ارز از دید نمایندگان مجلس است. آنها حالا، خواستار مدیریت راهبردی در بازار ارز شده‌اند.آشفتگی بازار ارز و افزایش بی‌سابقه نرخ ارز در هفته گذشته سبب شد تا نمایندگان مجلس شورای اسلامی وزیر امور اقتصادی و دارایی را به جلسه‌ای غیرعلنی فراخوانده و به بررسی وضعیت پولی و ارزی کشور بپردازند.
در این جلسه برخی از نمایندگان به این نتیجه می‌رسند که وجود ایراد در ساختار این شورا یکی از دلایل نابه‌سامانی در سیستم ارزی کشور است.
آنها بر این باورند که چند سالی است بانک مرکزی به تامین‌کننده اهداف دولت‌ها تنزل جایگاه داده است، نمونه بارز این مساله ارایه شاخص‌های تورم، رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری و سایر شاخص‌های اقتصادی براساس نظر دولتمردان است و هیچ‌یک از این شاخص‌ها در راستای تامین منافع ملی نیست  بلکه برای سرپوش گذاشتن بر بعضی عملکردهای ضعیف مدیران اقتصادی است.
بر همین اساس عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس با انتقاد از مدیریت بانک مرکزی در موضوع ارز با تاکید براینکه ادبیات دولت در این برهه حساس اقتصادی تنش‌زاست، افزود: مدیریت ارز، بازیچه شعارهای تبلیغاتی- سیاسی دولت شد.علی محمد احمدی گفت: روزهای اخیر به تازگی باز شاهد عدم تعادل در بازار ارز هستیم که اظهارات متناقض وزیر اقتصاد، رییس کل بانک مرکزی و مسوولان دولتی در عرصه اقتصادی نیز به نوبه خود بر این عدم تعادل دامنه زده و آن را درگیر نوسانات بیشتر نیز می‌کند.نماینده مردم دهلران، دره‌شهر و آبدانان در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از مدیریت بانک مرکزی در موضوع ارز افزود: وقتی صحبت از مدیریت شناور شده ارز می‌شود این مساله برای هر فردی مسلم است که بانک مرکزی به عنوان متولی رسمی سیاست‌های پولی و ارزی باید قیمت ارز را کنترل کند اما ظاهرا در حال حاضر این کنترل از دست بانک مرکزی خارج شده است.
احمدی در تشریح ریشه‌های مدیریت ناکارآمد بانک مرکزی بر مساله ارز تاکید کرد: وضعیت نابه‌سامان فعلی ناشی از این است که بانک به دنبال هدف خاصی یک سیستم مدیریت ناکارآمد را اتخاذ کرده تا با احتساب خود به آن هدف برسد اما امروز از ادامه مسیر ناتوان شده و قادر به کنترل نوسانات بازار ارز نیست.
وی ادامه داد: بخش دیگر موضوع این است که بانک مرکزی با آگاهی و علم به اینکه برخی از سیاست‌هایش منجر به وضعیت فعلی می‌شود آنها را اتخاذ می‌کند که در هر دو صورت عدم تعادل در بازار ارز ناشی از مدیریت ناکارآمد بانک مرکزی است و نتیجه بی‌توجهی به هشدارهایی که داده شد.احمدی با اشاره به اینکه تلاطم در بازار ارز کل اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد، گفت: متاسفانه وضعیت نوسانی و متلاطم بازار ارز سریع به بازار سکه و به بازارهای دیگر سرایت کرد و چرخه معیوبی ایجاد شد که چند ماه است اقتصاد ایران از این بحث رنج می‌برد.
اظهارات متناقض مسوولان
عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس اظهارات وزیر اقتصاد و دارایی و رییس کل بانک مرکزی را دارای تناقضات جدی توصیف و تصریح کرد: اظهاراتی که اخیرا وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی می‌کنند در دوسوی مختلف است.
وی ادامه داد: مدیرکل بانک مرکزی مدعی است که ریشه مساله ارز روانی است اما شخص من به عنوان کسی که سال‌هاست در حیطه اقتصاد فعال هستم، این مساله را رد می‌کنم.
وقتی فاصله معنی‌داری بین ارز مرجع و ارز آزاد می‌بینیم، کجای این مساله می‌تواند ریشه روانی داشته باشد؟ ریشه روانی نوسانات ارز فاقد کوچک‌ترین منطق قابل قبول است.
احمدی با تاکید بر اینکه ادعای روانی بودن ریشه بازار ارز نشان از فرافکنی رییس بانک مرکزی است، افزود: وقتی فاصله معنی‌داری بین ارز مرجع و ارز آزاد می‌بینیم، کجای این مساله می‌تواند ریشه روانی داشته باشد؟ ریشه روانی نوسانات ارز فاقد کوچک‌ترین منطق قابل قبول است.
وی افزود: تمام مردم شاهد هستند که سیستم مدیریت شناور بانک مرکزی جواب نداده و شکافی جدی بین عرضه و تقاضا ایجاد شده و همین پدیده باعث افزایش نرخ ارز شده است.
احمدی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی از مدیریت ارز ناتوان است، گفت: اظهارات مکرر و متناقض بانک مرکزی از یک طرف خود این القا را در اذهان عمومی ایجاد و تثبیت می‌کند که بانک مرکزی در مدیریت ارز ناتوان است.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس با تاکید بر اینکه اظهارات متناقض وزیر اقتصاد و رییس بانک مرکزی نمک به زخم ارز می‌پاشد، تصریح کرد: وزیر اقتصاد نیز به تازگی تاکید کرده است که ارتباطی بین بالا رفتن نرخ ارز و سکه وجود دارد به نوعی که افزایش قیمت سکه را به ارز ارجاع دادند و با این استدلال نیز افزایش نرخ ارز را ناشی از افزایش قیمت سکه اعلام کردند.
وی تاکید کرد: واقعیت این است که این پدیده نوعی حکایت از این دارد که ما در مدیریت ارز در اقتصاد ایران دچار اشکال جدی هستیم و متاسفانه وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی به جای واقع‌بینی انگشت اتهام به سمت یکدیگر یا دلایل غیرقابل قبول نشانه گرفتند.
احمدی درخصوص مدیریت بازار ارز توسط بانک مرکزی گفت: در همه دنیا زمانی که بحث مدیریت شناور مطرح می‌شود، دولت یک بازار موازی مدیریت شده را تعریف می‌کند و در آن بازار موازی دولت اجازه می‌دهد که فعالان اقتصادی و عرضه‌کنندگان و مصرف‌کنندگان ارز با تفاوت قابل تحمل مدیریت شده‌ای در بین ارز مرجع و ارز غیررسمی در آن بازار به مبادلات خودشان بپردازند و دولت هم بر این بحث نظاره می‌کند.
این نماینده مجلس با تاکید بر اینکه این روند و چرخه در ایران دارای مشکلات جدی است، افزود: متاسفانه امروز کنترل این بازار موازی در داخل کشور از دست بانک مرکزی و دولت خارج شده و همین پدیده باعث شده است تفاوت معنی‌داری بین نرخ ارز مرجع و رسمی و نرخ ارز بازار وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: خود وزیر این امر را پذیرفته است و اظهار داشته‌اند که برای محو این فاصله و شکاف اقدام به عرضه ارز توسط بانک مرکزی کردیم.
ارایه سند توزیع ارز
احمدی در خصوص این ادعای وزیر اقتصاد افزود: این ادعا در حالی از طرف وزیر اقتصاد مطرح می‌شود که بسیاری از نمایندگان از جمله نماینده مجلس در شورای پول و اعتبار، یعنی دکتر توکلی معتقدند از طرف بانک مرکزی عرضه ارزی صورت نگرفته است یا اگر هم عرضه انجام شده در حد نیاز بازار نیست.
وی تاکید کرد: دولت نتوانست با مدیریت بهنگام سازوکاری را تدوین کند که بتواند کفه ترازوی عرضه و تقاضا را متعادل نگه دارد و با سیاست‌های غلط منجر به افزایش تقاضا شد و علی‌القاعده باید این تقاضا را جواب دهد چراکه اگر به هر دلیلی در زمان نیاز و تقاضا به اندازه کافی ارز توسط بانک مرکزی به بازار متقاضی تزریق نشود منجر به استهلاک ذخایر ارزی می‌شود.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات در تشریح انعکاسات نگران‌کننده نوسانات نرخ ارز و افزایش بی‌منطق آن گفت: از طرف دیگر نیز این نگرانی وجود دارد که رانت خواری ایجاد شود، یعنی افرادی با سند‌سازی مختلف تقاضای ارز را با نرخ رسمی بالا ببرند در صورتی که تقاضای آنها کاذب باشد.
وی در ادامه افزود: خروجی همه این داستان باعث شده است که این اختلال را به شکل واقعی در بازار ارز ببینیم و چنین به نظر می‌آید که دولت تا امروز اقدام جدی برای کنترل ارز نکرده است و روز‌به‌روز شاهد این هستیم که بین نرخ واقعی ارز و نرخ رسمی ارز و نرخ بازار موازی و آنچه در بازار وجود دارد، فاصله افتد.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات با ابراز نگرانی از این مساله تاکید کرد: آثار این مساله نیز بر تورم و تولید و واردات و بازارهای مشابه مثل سکه کاملا مشهود است و در حال حاضر مساله این است که اقتصاد ما را از سمت تعادل موجود خود به سمت عدم تعادلی سوق می‌دهد که احتمال بازگشت به صفحه تعادل به شدت غیرممکن به نظر می‌رسد.
مجلس کوتاه نمی‌آید
احمدی با اشاره به ادعای رییس کل بانک مرکزی مبنی بر احتمال برداشت مجدد از حساب بانک‌ها گفت: آنچه به عنوان پول و اسکناس در گردش است بدهی دولت به مردم است و آنچه از پول بانک‌ها نزد بانک مرکزی و خزانه است یا ذخایر قانونی است.
وی در ادامه این مطلب افزود: ذخایر قانونی نیز به طور عمده پشتوانه‌ای است تا هر زمان مردم بدون اطلاع قبلی به بانک‌ها مراجعه کردند یا شرایط خاصی بود، بانک مبالغ لازم را در اختیار داشته باشد و اعتبار سیستم بانکی زیرسوال نرود.
این نماینده مجلس با انتقاد از برداشت بانک مرکزی از حساب بانک‌ها اظهارداشت: اگر بنا باشد دولت هر زمان کسر بودجه داشت یا هر زمان در بازار ارز با مشکلی مواجه شد یا هر زمان که احساس کرد نقدینگی لازم را در اختیار ندارد سیستم بانکی را مجبور کند از حساب بانک‌ها برداشت کند، این خود منجر به افزایش پایه پولی و خلق پول بدون پشتوانه می‌شود.
احمدی در تشریح عواقب نگران‌کننده این امر گفت: با تغییر چند ماهه آثار تورمی، چالش‌برانگیز می‌شود و بعد به بازارهای اقتصادی کشور نیز انتقال می‌یابد.
وی با اشاره به اینکه کمیسیون اقتصادی طرحی مبنی بر تحقیق و تفحص از بانک مرکزی با سه محور اصلی شامل برداشت از حساب بانک‌ها در دستور کار دارد، تاکید کرد: قطعا اگر بانک مرکزی بخواهد این کار را انجام دهد مجلس و مجموعه دوستان ما با این بحث برخورد کرده و دلایل این اقدام را پیگیری می‌کنند.
ادبیات دولت تنش‌زاست
احمدی در خصوص اظهارات رییس‌جمهور و وزیر کشور دارای مفاهیمی مبنی بر ادامه‌دار بودن دولت فعلی در دولت بعدی گفت: یکی از دوستان رییس‌جمهور توضیح دادند که رییس‌جمهور منظور ایشان حضور فیزیکی نیست بلکه به تفکر دولت که تفکر عدالت و کار صادقانه بوده دنبال خواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه همه پایبند به قانون اساسی هستیم، افزود: اگر تفکر عدالت مدنظر است مورد استقبال همه بوده و همه خوشحال می‌شوند اما اگر این به مفهوم این باشد که به نوعی تمهیداتی را فراهم کنیم که قانون اجرا نشود و زمینه اجرای قانون اساسی و آنچه مطالبات مردم است فراهم آید، طبیعی است که طرح این قبیل مسایل در این ظرف زمانی به صلاح مملکت نیست.
وی با تاکید بر اینکه ادبیات دولت در این برهه حساس اقتصادی تنش‌زاست، گفت: آنچه رهبری تاکید کرده است و آنچه همه باید به دنبال آن باشیم آرامش است که این اظهارات تنها آرامش را خدشه‌دار کرده و مانع از رسیدگی به اموری ضروری نظیر اشتغال، بیکاری، کنترل نرخ ارز، مهار بازار سکه و ایجاد فضای کسب‌وکار خوب و ثبات در اقتصاد می‌شود.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس تاکید کرد: متاسفانه با این اظهارنظرهای غیرضروری فضا به سمتی سوق داده می‌شود که هیچ خیر و برکتی برای اقتصاد کشور ندارد.
مدیریت بدون راهبرد
ارسلان فتحی‌پور، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز با انتقاد از مدیریت ارزی دولت می‌گوید: مدیریت ارزی کشور فاقد اختیار ارزی و راهبرد مشخص است و افزایش نااطمینانی و سفته‌بازی از نتایج مدیریت ارزی بدون راهبرد است.
وی اظهار داشت: باید بسته‌ای تهیه شود که نقدینگی را مهار کنیم و در تامین کالاهای اساسی دغدغه‌ای نداشته باشیم وعموم مردم را نسبت به نوسانات قیمت ارز بی‌اعتنا کنیم.
فتحی‌پور با توصیه به مردم نسبت به حذف کالاهای غیرضرور مصرفی و قناعت درمصرف گفت: من با راه‌اندازی بورس ارز مخالفم چراکه سه چهارم درآمدهای ارزی کشور از نفت است و بازار بورس ارز با این وجود رقابتی نیست.
تغییر ساختار شورای پول و اعتبار
همچنین محمد حسن‌نژاد، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به عنوان پیشنهاددهنده اصلی تغییر در ساختار شورای پول و اعتبار دلیل پیشنهادش را این‌گونه بیان می‌کند: بانک مرکزی حساس‌ترین نهاد پولی و مالی کشور است که تصمیماتش اقتصاد کشور را دستخوش تحول یا دچار آرامش می‌کند.
وی می‌گوید: بانک مرکزی چند سالی است که به جای مدیریت نظام پولی و مالی کشور به ابزاری در دست دولت‌ها مبدل شده و دولت‌ها رییس کل این بانک را مجاب به اجرای سیاست‌هایی می‌کنند که در نهایت به ضرر اقتصاد کشور تمام می‌شود. چند سالی است که بانک مرکزی به تامین‌کننده اهداف دولت‌ها تنزل جایگاه داده است نمونه بارز این مساله ارایه شاخص‌های تورم، رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری و سایر شاخص‌های اقتصادی براساس نظر دولتمردان است و هیچ‌یک از این شاخص‌ها در راستای تامین منافع ملی نیست بلکه برای سرپوش گذاشتن بر بعضی عملکردهای ضعیف مدیران اقتصادی است.
این عضو شورای پول و اعتبار تصریح می‌کند: رییس کل بانک مرکزی باید فردی متخصص، مجرب و باسابقه و از همه مهم‌تر غیروابسته به سیاست‌های اقتصادی دولت باشد اما در حال حاضر به پیشنهاد رییس‌جمهور و انتخاب سایر اعضای دولتی شورای پول و اعتبار، رییس کل بانک مرکزی به ریاست این شورا انتخاب می‌شود که هیچ مسوولیتی در برابر مجلس ندارد به بیان دیگر بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار به هیچ وجه نظارت‌پذیر نیست.
حسن‌نژاد که عضو کمیسیون اقتصادی مجلس است تنها ابزار نظارتی مجلس برای نظارت بر عملکرد بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار را سوال از رییس‌جمهور می‌داند و اذعان می‌کند: البته نمی‌شود برای عملکرد ضعیف این نهادهای پولی یا انجام مصاحبه‌های تنش‌زا از سوی مدیران بانک مرکزی، رییس‌جمهور را به مجلس آورد.