دومین عامل مرگ‌ومیر ایرانی‌ها!

گروه جامعه- طبق قانون هوای پاک، وزارت بهداشت بیماری‌ها و مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در ۵۷شهر کشور و در جامعه آماری بالغ بر ۴۸‌میلیون نفر را طی سال گذشته مورد بررسی قرار داده و براساس نتایج این بررسی، میزان مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا در ۱۴۰۲ بالغ‌بر ۳۰هزار و ۶۹۲نفر برآورد شده؛ سهم ذرات معلق کمتر از 5/2میکرون از میزان مرگ‌ومیر کشور نیز 6/‏12‌درصد بوده و این در حالی است که گفته می‌شود مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در ایران پایین‌تر از میانگین جهانی است. وزارت بهداشت براساس قانون موظف است آثار بهداشتی، اقتصادی و آمار و ارقام مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا را با هدف حمایت طلبی و انجام اقدامات اثربخش به منظور کاهش این مرگ‌ها بررسی کند. بر همین اساس هم از سال۹۶ تاکنون نسبت‌به محاسبه مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا اقدام کرده و به‌تدریج هم بر تعداد شهرهایی که طی این بازه زمانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند، افزوده شده است. طبق آخرین بررسی وزارت بهداشت، هزینه‌های مرگ‌های منتسب‌به ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون در سال گذشته نیز ۱۲میلیارد دلار یعنی حدود ۶۰۰‌هزار‌میلیارد تومان برآورد شده است.
سکونت بیش از ۹۹‌درصد مردم جهان در مناطق آلوده
دکتر عباس شاهسونی، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با بیان اینکه «آلودگی هوای شهرهای ایران» موضوعی قدیمی است و به سال‌های اخیر مربوط نمی‌شود، اظهار کرد: سال‌های سال است آلودگی هوا را تجربه می‌کنیم به طوری که مواجهه و بررسی صفحات تاریخ بیانگر این است که آلودگی هوای تهران در برخی روزهای پیش از انقلاب اسلامی نیز گزارش شده است.
وی با بیان اینکه مواجهه با آلودگی هوا فقط به ایران محدود نمی‌شود و تمام کشورهای جهان با این پدیده روبه‌رو هستند، گفت: مواجهه انسان‌ها با پدیده آلودگی هوا، یک موضوع تاریخی است و به زمان کشف آتش بازمی‌گردد. هنگامی که انسان‌ها آتش را کشف کردند و از سوخت‌های فسیلی بهره‌ بردند با آلودگی هوا مواجه شدند. به عبارت دیگر می‌توان گفت که آلودگی هوا، پیامد استفاده از سوخت‌های فسیلی و کشف آتش است.
رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در عین حال درباره پیامدهای آلودگی هوا توضیح داد: آلودگی هوا می‌تواند پیامدهای متعددی داشته باشد و تحت تاثیر قرار گرفتن حوزه سلامت از آثار پدیده آلودگی هوا محسوب می‌شود. براساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوا، دومین عامل مرگ‌ومیر انسان‌ها در جهان است. در این میان «فشار خون» نخستین علت مرگ‌ومیرهاست که در این زمینه هم بررسی‌ها نشان می‌دهد بخشی از علل شیوع فشار خون به دلیل آلودگی هواست.
این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی درباره میزان حضور مردم در مناطق آلوده گفت: سازمان جهانی بهداشت در گزارشی نوشته است که بیش از ۹۹‌درصد مردم جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که میزان غلظت آلاینده‌های آن مناطق به ویژه ذرات معلق کمتر از 5/2میکرون از میزان رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت بیشتر است. اگرچه تمام کشورهای جهان آلودگی هوا را تجربه می‌کنند اما شدت مواجهه با این پدیده در کشورهای مختلف متفاوت است.
میزان مواجهه استان‌های مختلف با آلودگی هوا
شاهسونی ادامه داد: بر همین اساس میزان مواجهه استان‌های کشور ما با پدیده آلودگی هوا نیز از الگوی جهانی پیروی می‌کند یعنی شدت آلودگی هوای استان‌های کشور یکسان نیست به طوری که به‌عنوان مثال طوفان‌های گردوغبار برخی مناطق کشور مانند شهر «زابل» سبب افزایش میزان غلظت ذرات معلق شده، به نحوی که میانگین غلظت ذرات کمتر از 5/‏2میکرون شهر زابل بسیار بالاتر از توصیه‌های (رهنمود) سازمان جهانی بهداشت است. همچنین میانگین غلظت ذرات کمتر از 5/‏2میکرون شهر تهران و کشور، بیش از رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت است. رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در این‌باره ادامه داد: بررسی مقابله‌ای «میانگین غلظت ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون کشور» با «رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت» بیانگر این است که اختلاف چشمگیری میان این دو مولفه وجود دارد. نه‌تنها وضعیت «میانگین غلظت ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون کشور» با «رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت» بسیار فاصله دارد بلکه میانگین ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون با «استاندارد ملی ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون» هم تفاوت دارد و حدود 5/‏2برابر استاندارد ملی است.
استاندارد جهانی غلظت آلاینده‌ها
شاهسونی با بیان اینکه رهنمود سازمان جهانی بهداشت «حد سلامت» نامیده می‌شود، توضیح داد: منظور از حد سلامت این است که میزان ذرات کمتر از 5/‏2میکرون باید ۵میکروگرم بر مترمکعب باشد. سازمان جهانی بهداشت با استناد به تحقیقات متعددی که در مناطق مختلف دنیا انجام داده به این نتیجه رسیده اگر ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون، کمتر از ۵میکروگرم باشد کمترین اثر بر سلامتی را دارد. رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با بیان اینکه رهنمود سازمان جهانی بهداشت در خصوص میزان غلظت ذرات کمتر از 5/‏2میکرون در گذر زمان تغییر کرده، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه میزان ذرات کمتر از 5/‏2میکرون باید ۵میکروگرم بر مترمکعب باشد تا کمترین اثر بر سلامت مردم را داشته باشد، سازمان بهداشت جهانی حد سلامت ذرات کمتر از 5/‏2میکرون را از ۱۰ به ۵میکروگرم بر مترمکعب کاهش داده که این تغییر در سال۲۰۲۱ اعلام شد.
وضعیت آلودگی هوا در شهرهای کشور
شاهسونی در عین حال با بیان اینکه عمده مشکلات کشور در حوزه آلودگی هوا برای کلانشهرها و شهرهایی است که با پدیده طوفان گردوغبار مواجه هستند، افزود: آمار و ارقام بیانگر این است که حدود ۱۰‌میلیون نفر در پایتخت سکونت دارند و به‌طور متوسط روزانه 5/2‌میلیون نفر در سطح شهر تهران تردد می‌کنند. همچنین در ارتباط با طوفان‌های گردوغبار باید گفت شدت مشکلات مواجهه با این پدیده در مناطق غربی، جنوبی و جنوب‌غرب کشور بیشتر است. استاد دانشکده بهداشت و ایمنی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی درباره شدت آلودگی هوای کشور گفت: نتایج بررسی وزارت بهداشت بیانگر این است که میزان ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون در ۲۵‌درصد از روزهای سال گذشته حدود ۱۵میکروگرم بر مترمکعب کمتر بوده و همچنین در ۷۵‌درصد از روزهای سال گذشته‌ (۱۴۰۲) از میزان رهنمود سازمان جهانی بهداشت بیشتر است.
فقط ۱۲روز هوای پاک برای پایتخت
رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت اظهار کرد: شهرهایی مانند شاهرود، سنندج و ارومیه باکیفیت‌ترین هوا را در سال گذشته (۱۴۰۲) داشته‌اند. به طور مثال، میزان غلظت ذرات کمتر از 5/‏2میکرون ۹۴‌درصد روزهای سال گذشته در شهر سنندج از میزان رهنمود سازمان بهداشت جهانی کمتر است. این مولفه برای شاهرود و ارومیه به ترتیب ۸۲ و ۷۷‌درصد است. این در حالی است که بررسی‌ها بیانگر این است تعداد روزهایی که میزان ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون آن کمتر از رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت باشد برای شهروندان تهرانی ۱۲روز است که معادل ۳‌درصد روزهای سال گذشته می‌شود. وی با بیان اینکه شهرهای «زابل» و «ایرانشهر» طوفان‌های گردوغبار را تجربه می‌کنند، اظهار کرد: شهرهای زابل و ایرانشهر، آلوده‌ترین شهرهای کشور هستند، همچنین شهرهای تهران، اصفهان و مشهد که جزو کلانشهرهای ایران به حساب می‌آیند، غلظت بالای آلاینده‌های هوا را تجربه می‌کنند. شاهسونی با بیان اینکه میزان آلاینده‌های هوا در شهرهای کوچک محدود است، خاطرنشان کرد: به‌دلیل اینکه منابع آلاینده هوا در شهرهای کوچک محدود است مشکلی در ارتباط با آلودگی هوا در شهرهایی از این دست وجود ندارد.
ارتباط بیشتر ۴ بیماری با آلودگی هوا
شاهسونی در ادامه صحبت‌هایش در پاسخ به سوال ایسنا درباره بیماری‌های منتسب‌به آلودگی هوا توضیح داد: آلودگی هوا، یک ریسک‌فاکتور محسوب می‌شود و بر انسان‌ها از دوران «جنینی» تا «سالمندی» از جهات مختلف اثر می‌گذارد. آلودگی هوا نباید به عنوان عامل ابتلای چند بیماری در نظر گرفته شود چراکه بر سلامت انسان‌ها از وجوه مختلف اثر می‌گذارد اما بررسی‌ها بیانگر این است که چهار بیماری «سکته قلبی»، «سکته مغزی»، «سرطان ریه» و «بیماری‌های مزمن انسداد ریویی» با آلودگی هوا ارتباط بیشتری دارند. سال۲۰۱۶، سازمان جهانی بهداشت در گزارشی نوشت: «آلودگی هوا» عامل اصلی سرطان ریه است و مواجهه طولانی‌مدت با آلودگی هوا می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد.
۶۹۳۹ مرگ سهم پایتخت
رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در این‌باره به ایسنا گفت: وزارت بهداشت، بیماری‌های منتسب‌به آلودگی هوا را در ۵۷ شهر طی سال گذشته مورد بررسی قرار داده و نتایج این بررسی بیان می‌کند که میزان مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا ۳۰هزار و ۶۹۲ نفر در سال۱۴۰۲ است. سهم پایتخت از مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا طی سال گذشته ۶‌هزار و ۹۳۹نفر است، همچنین سهم ذرات معلق کمتر از 5/2میکرون از میزان مرگ‌ومیر کشور 6/12‌درصد است.
جامعه آماری ۴۸‌میلیون نفری را مورد رصد و پایش قرار داده‌ایم. رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت ادامه داد: متاسفانه میزان مرگ‌های منتسب‌به ذرات معلق کمتر از 5/2میکرون در شهرهای «ماهشهر»، «ریگان»، «تهران»، «مشهد»، «اصفهان» و «اراک» از میانگین کشوری بیشتر است. این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی در این‌باره افزود: سهم بیماری‌های مزمن انسداد ریوی از میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های منتسب‌به ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون در ۵۷شهری که مورد رصد قرار گرفته‌اند ۸۱۹نفر است و به طور متوسط 4/‏11‌درصد از مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری‌های مزمن انسداد ریوی، منتسب‌به ذرات کمتر از 5/‏2میکرون است.
مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا در ایران پایین‌تر از میانگین جهانی
شاهسونی ادامه داد: اگرچه ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون سبب مرگ برخی شهروندان می‌شود اما میزان مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوای کشور از میانگین جهانی کمتر است. کشورهای محدودی نسبت به انتشار وضعیت مرگ‌ومیرهای نسبت داده شده به آلودگی هوا اقدام کرده‌اند. وزارت بهداشت طبق قانون، آمار و ارقام بیماری‌ها و مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا را با هدف حمایت‌طلبی و انجام اقدامات اثربخش به منظور کاهش مرگ‌های مربوط به آلودگی هوا منتشر می‌کند.
وظایف وزارت بهداشت براساس قانون هوای پاک
این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه وزارت بهداشت براساس «قانون هوای پاک» موظف است که میزان مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را بررسی کند، افزود: وزارت بهداشت از سال۹۶ تا به امروز نسبت به محاسبه مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا اقدام کرده و تعداد شهرهایی که طی این بازه زمانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند، افزایش یافته است. محاسبه مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا با ۱۰شهر آغاز شده و ۵۷شهر در آخرین محاسبه مورد بررسی قرار گرفته‌اند. محاسبه میزان مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا را با جمعیت ۲۵‌میلیون نفری آغاز کردیم و جامعه آماری ۴۸‌میلیون نفری را در آخرین بررسی، ارزیابی کرده‌ایم.
شاهسونی با بیان اینکه میزان مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا در کشور چین معادل یک‌میلیون نفر در سال است، توضیح داد: میزان مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا در سطح جهان ۸‌میلیون نفر در سال است.
وی با اشاره به تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا توضیح داد: اگرچه میزان مرگ‌ومیر ناشی از ذرات معلق کمتر از 5/2میکرون باید کاهش یابد اما تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا یک شاخص ارزیابی برای وزارت بهداشت به حساب نمی‌آید و «جزو مرگ منتسب» برای وزارت بهداشت حائز اهمیت محسوب می‌شود.
سهم بیماری‌ها از میزان مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا
رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درباره سهم سرطان ریه از میزان مرگ‌ومیرهای کشور اظهار کرد: سال گذشته، ۷۷۳نفر به دلیل سرطان ریه جان خود را از دست‌داده‌اند و سهم این بیماری از مرگ‌های منتسب‌به ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون 4/‏14‌درصد است.
وی درباره سهم بیماری‌های ایسکمیک قلبی از میزان مرگ‌ومیر کشور در سال گذشته نیز گفت: میزان سهم بیماری‌های ایسکمیک قلبی از میزان مرگ‌ومیر در ۵۷شهری که مورد بررسی قرار گرفته‌اند، ۷‌هزار و ۳۰۸ نفر و جزو مرگ منتسب به ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون این بیماری‌ها نیز 7/‏14‌درصد است.
شاهسونی بیان کرد: میزان مرگ‌های سکته‌ مغزی به دلیل مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون نیز ۳هزار و ۱۵۱نفر طی سال گذشته گزارش شده و جزو مرگ منتسب‌به سکته مغزی نیز 9/‏14‌درصد است.
شاهسونی با بیان اینکه «جزو مرگ منتسب» سال گذشته نسبت به سال۱۴۰۱ کاهش یافته، خاطرنشان کرد: سال گذشته، میزان سهم مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا ۳۰هزار و ۶۹۲ نفر است که معادل 6/12‌درصد از مرگ‌های کشور می‌شود و این در حالی است که میزان جزو مرگ منتسب‌به آلودگی هوا در سال۱۴۰۱ معادل 9/‏13‌درصد است. میانگین ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون سال۱۴۰۱ در شهرهایی که مورد رصد و پایش قرار گرفته‌اند ۳۵میکروگرم بر مترمکعب است اما این میزان به ۳۰میکروگرم در سال گذشته رسیده و کاهش داشته است.
میزان مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا در 2 استان
رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت به عنوان مثال به میزان مرگ‌های منتسب به آلودگی هوای در دو شهر تهران و اراک طی سال گذشته اشاره کرد و گفت: میزان مرگ منتسب‌به آلودگی هوا در شهر تهران معادل ۶هزار و ۹۳۹ نفر است که سهم بیماری‌های «مزمن انسداد ریوی» و «سرطان ریه» به ترتیب ۱۲۴ و ۱۷۳نفر است. همچنین سهم بیماری‌های «ایسکمیک قلبی» و «سکته مغزی» به ترتیب ۱۲۸۱ و ۶۹۷ نفر است.
وی طبق بررسی‌های انجام شده، هزینه‌های مرگ‌های منتسب‌به ذرات معلق در شهر تهران در سال گذشته را معادل ۲‌میلیارد و ۷۲۲‌میلیون دلار معادل ۱۳۵‌هزار‌میلیارد تومان خواند.
شاهسونی درباره وضعیت آلودگی هوای شهر اراک نیز اظهار کرد: سال گذشته، میزان غلظت ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون در شهر اراک شش برابر رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت بوده است. میزان ذرات معلق کمتر از 5/‏2میکرون در این شهر طی ۳۴۲روز از سال گذشته از توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی بیشتر است و متاسفانه، شهروندان اراکی هوای پاک را طی سال گذشته تجربه نکرده‌اند.
وی درباره مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در شهر اراک نیز گفت: میزان مرگ منتسب به آلودگی هوا در شهر اراک ۶۶۱نفر گزارش شده که سهم بیماری‌های «ایسکمیک قلبی» و «سکته مغزی» به ترتیب ۱۰۸ و ۹۴نفر است.
به گفته شاهسونی، هزینه‌های مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا در اراک ۲۵۹‌میلیون دلار برآورد شده است.
تبعات اقتصادی آلودگی هوا برای شهرها
شاهسونی با تاکید مجدد بر اینکه قانون هوای پاک برای وزارت بهداشت وظایفی در نظر گرفته، خاطرنشان کرد: وزارت بهداشت براساس قانون هوای پاک موظف است که میزان مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا و خسارت‌های اقتصادی ناشی از این مولفه را محاسبه کند. هزینه‌های مرگ‌های منتسب‌به ذرات معلق کمتر از 5/2میکرون در سال گذشته ۱۲میلیارد دلار است که حدودا معادل ۶۰۰‌هزار‌میلیارد تومان (همت) می‌شود. رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت ادامه داد: به طور متوسط گفته می‌شود که ۱۰‌درصد از هزینه‌های مرگ منتسب‌به آلودگی هوا، به سیستم بهداشتی و درمانی تحمیل می‌شود و با توجه به میزان هزینه‌های مرگ‌های منتسب‌به آلودگی هوا، می‌توان گفت هزینه تحمیلی برنظام سلامت که برای درمان بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، حدود ۶۰ همت است. افزایش ۳۰‌درصدی مراجعات تنفسی غیرعفونی به مراکز درمانی از ابتدای دی ماه
وی با بیان اینکه امسال آلودگی هوای کلانشهرها از هفته پایانی آذر ماه آغاز شده، توضیح داد: تعداد مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی دولتی از ابتدای دی ماه سال‌جاری به دلیل بیماری‌های تنفسی غیرعفونی حدود ۳۰‌درصد افزایش یافته است. به طور قطع، افزایش مراجعه به مراکز درمانی سبب تحمیل هزینه بیشتر بر سیستم بهداشتی و درمانی کشور می‌شود و همچنین هزینه‌هایی برای مردم به دنبال دارد.
آلودگی هوا دومین عامل مرگ کودکان کمتر از ۵ سال
شاهشونی با بیان اینکه جوانی جمعیت و حفظ سلامتی جمعیت جزو اولویت‌های کشور است، توضیح داد: زنان باردار در مواجهه با آلودگی هوا باید در کانون توجه قرار گیرند. آلودگی هوا، دومین عامل مرگ کودکان کمتر از پنج سال در سطح دنیا به حساب می‌آید. آمار و ارقام بیانگر این است که یک کودک از هر ۱۰کودک کمتر از ۱۵سال در سطح جهان به بیماری آسم مبتلاست. دانش‌آموزانی که بیشتر از ۱۵سال دارند و بنا به تصمیم کارگروه آلودگی هوا باید به صورت حضوری در مدارس حاضر شوند، باید در کانون توجه قرار گیرند.