ذینفعان اصلی تورم

دکتر جواد صالحی‌اصفهانی*- به گفته بانک مرکزی ایران، ماه گذشته (خرداد که در تاریخ ۲۰ ژوئن ۲۰۱۸ به پایان رسید)، قیمت مصرف‌کننده ۳/۴ درصد افزایش یافت‌‌. این به معنای افزایش میزان تورم سالانه ۶۷ درصد است‌‌. استناد دولت چندان هشداردهنده نبود چراکه از نرخ تورم به اصطلاح نقطه به نقطه ۴/۹ درصد (خرداد ۲۰۱۸ نسبت به ماه مشابه ۲۰۱۷) استفاده کرده بود‌‌. گزارش‌دهی نقطه به نقطه زمانی که تورم تسریع می‌شود بسیار گمراه‌کننده است و هیچ کس را فریب نمی‌دهد (همان قدر که من نمی‌توانم افسر پلیسی که رادارش سرعت ۸۰ مایل بر ساعت من را ثبت کرده، با این ادعا که میانگین سرعت من از زمان ترک منزل پایین‌تر از حد مجاز بوده فریب دهم‌.)به‌طور مقطعی میانگین سه ماهه شکل دقیق‌تری از سرعت رشد افزایش قیمت‌ها را نسبت به افزایش تورم نقطه به نقطه نشان می‌دهد‌‌. این اندازه‌گیری تورم که از سال ۲۰۱۴ تاکنون حدود ۱۰ درصد نوسان داشته، در ماه گذشته به ۴۰ درصد رسید‌‌. یافتن دلایل افزایش شدید قیمت‌ها خیلی هم سخت نیست‌. بخشی از آن به دلیل سقوط ریال ناشی از ضربه ترامپ به توافق هسته‌ای ایران و بازگشت قریب‌الوقوع تحریم‌های ایالات متحده و بخشی دیگر به دلیل تغییر مسیر دولت از سیاست‌های ریاضتی به سمت سیاست‌های انبساطی بوده که می‌توان به افزایش ۲۰ درصدی حداقل دستمزد در ماه مارس گذشته اشاره کرد‌‌. این دلایل همچنین بیانگر آن است که نرخ تورم باید پایین آمده باشد و با نرخ پایین‌تر (۲۰ درصد؟) در طول سال ثابت شود مگر اینکه کنترل توزیع پول از دست دولت خارج شود‌‌. افزایش سریع قیمت مصرف‌کننده نشان می‌دهد برنامه اصلاحات اقتصادی حسن روحانی که بر پایه تورم پایین ساخته شده، رها شده است‌‌. نیمه پر این رهاشدگی ارزی این است که تورم، ارزش واقعی بدهی‌های عظیم دولت و شرکت‌های دولتی را کاهش می‌دهد که توسط مرکز تحقیقات مجلس به میزان شش تریلیون و ۲۶۰ میلیارد ریال یا حدود ۴۳ درصد تولید ناخالص داخلی برآورد شده است‌‌.
بانک‌ها نیز از تورم سود می‌برند زیرا آنها به سپرده‌گذاران‌شان بیش از ارزش دارایی‌هایشان بدهکارند‌‌. تورم ارزش سرمایه‌گذاری‌های املاک آنها را افزایش می‌دهد تا بتوانند مجددا قادر به پرداخت قروض شوند‌‌. طبق معمول، تورم موجب منفعت بدهکارها و آسیب طلبکار می‌شود‌ و از آنجا که قدرتمندان اقتصادی که اصلی‌ترین ذی‌نفعان تورم هستند، ممکن است عجله‌ای برای پایان دادن به این وضعیت نداشته باشند‌‌. عجله مردم عادی برای خرید دلار و طلا، تلاش آنها برای فرار از بازنده بودن در این بازی است‌‌.
* اقتصاددان