راز پنهان در نمودارها: واگرایی و قدرت پیش‌بینی آن در تحلیل تکنیکال

در تحلیل تکنیکال، یکی از مفاهیم کلیدی که توانایی شگفت‌انگیزی در پیش‌بینی رفتار آینده بازار دارد، واگرایی است. به بیان ساده، وقتی از «واگرایی» سخن می‌گوییم، منظور ما اختلافی است که میان حرکت قیمت در نمودار و رفتار یکی از اندیکاتورهای تکنیکال نمود پیدا می‌کند. این پدیده نشان می‌دهد که ممکن است موج فعلی بازار رو به اتمام باشد یا به‌زودی حرکت قوی در جهت مخالف آغاز شود. تحلیلگران معمولا با استفاده از اندیکاتورهای مشهوری نظیر RSI، مکدی (MACD)، استوکاستیک یا CCI این عدم انطباق را بررسی کرده و تصمیم‌گیری می‌کنند.
به‌‌طور کلی، واگرایی در دو دسته مثبت و منفی قرار می‌گیرد. واگرایی مثبت زمانی شکل می‌گیرد که قیمت در حال ثبت کف‌های پایین‌تر باشد اما اندیکاتور کف‌های بالاتری را نشان دهد. این حالت معمولا بیانگر ضعف فشار فروش و احتمال تغییر جهت قیمت به سوی صعود است. از سوی دیگر، واگرایی منفی وقتی رخ می‌دهد که قیمت سقف‌های بالاتری ثبت می‌کند ولی اندیکاتور به سقف‌های پایین‌تر دست می‌یابد؛ وضعیتی که حاکی از کاهش قدرت خریداران و آمادگی بازار برای نزول است. تحلیلگران با مشاهده این نشانه‌ها اغلب محتاط‌تر عمل کرده و در صورت تایید سیگنال توسط سایر عوامل (مثل حجم معاملات یا سطوح حمایت و مقاومت)، وارد معامله شده یا از معاملات فعلی خارج می‌‌شوند.
جدا از این دسته‌بندی اولیه، برخی متخصصان واگرایی را براساس قدرت و اعتبارشان تفکیک می‌کنند.
«واگرایی معمولی» به همان موارد مثبت و منفی گفته می‌شود که اغلب با چشم غیرمسلح هم قابل مشاهده است. در مقابل، «واگرایی مخفی» وضعیتی است که در جریان یک روند ادامه‌دار پدید می‌آید و می‌تواند قوت همان روند را گوشزد کند؛ برای مثال زمانی که قیمت در یک روند صعودی، کف‌های بالاتری می‌زند اما اندیکاتور کف‌های پایین‌تری را نشان می‌دهد. این نشانه در عمل تایید می‌کند که خریداران همچنان غالب هستند. افزون بر این، نوع دیگری از واگرایی با عنوان «واگرایی اغراق‌شده» نیز مطرح است که در آن قیمت در محدوده‌ای محدود نوسان دارد اما اندیکاتور ناهماهنگی بیشتری بروز می‌دهد. در این حالت، معامله‌گران به‌دلیل پیچیدگی شرایط، بیشتر به تاییدهای اضافی نیاز پیدا می‌کنند.
واگرایی، چه مثبت و چه منفی، همواره یک سیگنال 100درصدی نیست و بهتر است با سایر ابزارها ترکیب شود. با این حال، زمانی که معامله‌گر، سیگنال واگرایی را در کنار سطوح کلیدی حمایت و مقاومت، الگوهای کندل‌استیک یا داده‌های حجمی به کار ببرد، امکان ورود به معامله‌ای منطقی یا خروج به‌موقع از موقعیت فعلی را بالا می‌برد. در واقع، واگرایی می‌تواند هوشمندی بازار را پیش از آنکه روند تغییر کند، به شما نشان دهد. به همین دلیل است که بسیاری از فعالان حرفه‌ای بازار از آن به‌‌عنوان یکی از ابزارهای محبوب و کمکی برای تنظیم بهتر نقاط ورود و خروج استفاده می‌کنند.
در تحلیل تکنیکال، واگرایی زمانی پدیدار می‌شود که قیمت و اندیکاتور به دو مسیر متفاوت می‌روند؛ یعنی در حالی که روند نمودار ممکن است صعودی یا نزولی باشد، اندیکاتور الگوهای مخالفی را نشان می‌دهد. این ناهماهنگی اغلب بیانگر تضعیف قدرت حرکت فعلی است و می‌تواند به معامله‌گران هشدار دهد که در آینده‌ای نزدیک تغییر روندی مهم رخ خواهد داد. این هشدار اگر با ابزارهای تحلیلی ترکیب شود، فرصت‌هایی را فراهم می‌کند.